Zelf compost maken

Wil je zelf compost maken voor je moestuin? Het zelf maken van compost is makkelijk, maar lang niet alles kan even goed composteren. Wat je gebruikt om compost te maken bepaalt ook waarvoor je het straks kunt gebruiken. Zelf compost maken duurt ook even, meestal moet het een jaar of zelfs langer liggen. Compost zelf maken vraagt dus wel wat aandacht.

Wat is compost eigenlijk?

Compost is organisch materiaal dat aan het verteren is. Het is bijna altijd van planten gemaakt, maar er zitten soms ook dierlijke elementen in. Compost kan ook rijpen. Rijpe compost is voor het grootste deel al verteerd. Dit heeft een fijne structuur gekregen en bestaat niet meer uit erg grove stukken. Compost is niet hetzelfde als aarde, want aarde is al bijna volledig verteerd. Waar in compost nog best wat voedingsstoffen aanwezig zijn voor je planten, zijn die bij aarde vaak ook toegevoegd. Er staat dan op de verpakking bijvoorbeeld dat het om bemeste tuinaarde gaat.

Hoe maak je zelf compost?

Je kunt direct starten met zelf compost maken. Na het oogsten leg je de overgebleven resten van je planten op een grote hoop. Dat kan op een berg in de tuin zijn, maar het kan ook in een grote bak of in een compostvat. Let wel op dat je sommige dingen er niet bij doet, die verteren slecht of er zitten haken en ogen aan het gebruik ervan.

Wat kan er niet in compost?

Laten we beginnen met wat je vooral niet op de composthoop moet gooien. Natuurlijk doe je absoluut geen vleesresten op de composthoop, geen botten en ook geen andere voedselresten. Daarnaast doe je geen dierlijke producten op de composthoop, maar er zijn wel uitzonderingen. Hiermee maak je in elk geval géén compost:

• Resten van kip, vis of vlees doe je niet op de composthoop. Dit lijkt heel vanzelfsprekend maar is toch de moeite waard om nog even extra te vermelden.
• Dierlijke botten verteren niet en kunnen daarom ook niet op de composthoop. Zelf thuis beendermeel maken is overigens ook bijna niet te doen.
• Andere dierlijke resten, met uitzondering van het verderop genoemde. Je doet er goed aan om dierlijke resten in beginsel niet op de composthoop te gooien.
• Liever geen resten van koolsoorten, die verteren vrij slecht. Zeker als de kool last heeft van knolvoet gooi je niet op de compost! De schimmelziekte verspreidt zich zo bij je planten.
• Geen uiensoorten. Hoewel het op zich kan, doe je ze toch liever niet op de composthoop, om dezelfde reden als uien meedraaien in de wisselteelt.
• Resten van coniferen en planten die op zure grond staan. Coniferenresten verteren slecht en over het algemeen maken deze delen je compost snel zuur.
• Gesnoeide, dikke takken en stronken van bomen of struiken. Ze verteren zo langzaam dat je ze niet even op de composthoop kunt doen voor je moestuin. Het duurt jaren voor ze weg zijn. Als je het er toch op legt, houd er rekening mee dat het lang blijft liggen.
• Houtas, de as van verbrand hout, vertraagt de werking van micro-organismen in compost. Het vertraagt dus het verteren van compost en zorgt dus dat de composthoop nog heel lang zal blijven liggen.
• Geen zieke planten of planten die zijn overleden of aangetast door schimmels, ziektes en plagen. Vanzelfsprekend natuurlijk, je wilt de ziekte of schimmel niet door de compost verspreiden.
• Geen onkruid dat heeft gebloeid, maar ander onkruid kan natuurlijk wel. Onkruid dat heeft gebloeid heeft vaak zaden gemaakt, die zich zo door de compost verspreiden.
• Resten van zieke aardappelen: Op zich kan een gezonde aardappelplant wel bij de compost, maar gebruik geen resten van zieke aardappelplanten (bijvoorbeeld met aardappelziekte).
• Resten van tomatenplanten liever niet, om dezelfde reden als aardappelresten. Op zich kan het maar je probeert het liever te vermijden.

Wat kan er wel in compost?

Op de composthoop gooi je in de basis alleen plantenresten, met enkele kleine uitzonderingen natuurlijk. Je kunt compost bemesten om deze voedzamer te maken voor planten die veel voeding nodig hebben. Er worden vaak wormen gebruikt in compost. Zij maken deze mooi los, fijn van structuur, helpen opruimen en zorgen zelfs voor lichte bemesting (wormenmest).

• Eierschalen kunnen erg goed op de composthoop. Ze bevatten calcium en verbeteren de bodemstructuur.
• Alle plantenresten kunnen op de composthoop, met uitzondering van het eerder hierboven genoemde.
• Bananenschillen hebben ook erg veel toegevoegde waarde, ze zijn rijk aan voedingsstoffen voor planten.
• Van plantenetende dieren (herbivoren) kan je mest toevoegen aan compost, bijvoorbeeld mest van koeien.
• Onkruid dat nog geen zaden heeft gemaakt, kan verder zonder problemen op de composthoop natuurlijk.
• Schillen van aardappelen die van planten komen waarbij geen ziektes zoals aardappelziekte zijn gevonden.
• Alle schilletjes van fruit kunnen uitstekend op de compost. Deze schilletjes verteren ook nog redelijk snel.
• Licht snoeiafval zoals dunne takjes of bladeren die in de herfst van bomen en struiken vallen, kan goed.
• Je kunt tomatenplanten op de composthoop doen, zo lang de planten gezond waren, zonder schimmels.
• Doe er wormen bij. Niet om te composteren, maar om te helpen opruimen en zorgen voor voedingsstoffen.

Wat moet je nog meer doen?

Een composthoop, waar dan ook, composteert het snelste binnenin de hoop. De grove stukken aan de buitenkant verteren niet zo snel. De rijpe compost die je graag gebruikt, ontstaat dus van binnen. Gooi de composthoop met regelmaat om. Maak wat grove stukken los met een grote vork of een ander stuk tuingereedschap. Zorg dat de grove stukken binnenin komen te liggen. Neem eventueel wat rijpe compost af als je dit wilt gebruiken, of gooi het bovenop de grove stukken. Zo zullen ook die grove stukken beter verteren. Verder hoef je weinig te doen om compost te maken.

Composthoop of compostvat?

Zelf compost maken is dus erg makkelijk! Gebruik vooral plantenresten, geen zieke planten en ook geen onkruid dat zaden heeft gemaakt. Als je wilt beginnen kan je kiezen om de compost op een grote hoop te gooien. Als je er de ruimte voor hebt is dit natuurlijk ideaal. Je kunt ook compost in een grote compostbak maken. Duurdere compostbakken of compostvaten hebben filters waardoor fijne aarde onderin terecht komt en grove stukken bovenin blijven verteren.

Een compostbak of compostvat is handig als je alle ruimte hebt, maar er werkt echt niets beter dan een ouderwetse composthoop in de open lucht. In compostbakken en compostvaten is de compost slechter bereikbaar voor diertjes en dergelijke. Zo verteert de compost uiteindelijk minder snel. Wel heb je in een compostvat of compostbak meer controle over wat erbij komt en wat juist niet. Een composthoop gaat sneller maar je hebt daar dan minder controle over.