Etherische olie stoomdestilleren

Heb jij je wel eens afgevraagd hoe je etherische olie uit planten kunt halen? Ik wel en ik ben mij daar verder in gaan verdiepen. De meeste trucjes die je op internet leest, geven je namelijk niet ècht olie maar hydrosol of hydrolaat. Een mengsel van water en plantenextracten, vergelijkbaar met thee. Om echt olie te krijgen ga je een stapje verder.

Wat is hydrosol of hydrolaat?

Hydrosol of hydrolaat is het aftreksel dat je krijgt als je thee in heet water laat trekken. Er komen wat stofjes in het water terecht die smaak en geur afgeven. Dat kan lekker zijn om te drinken en er zitten ook oliën in, maar hydrolaat of hydrosol is geen olie. Dat is eigenlijk gewoon een soort thee.

Wat is etherische olie?

Etherische olie wordt ook wel essentiële olie genoemd (essential oil). Het is de olie die van nature in veel planten aanwezig is. Deze olie draagt de geur en werkzame stoffen waar de plant van leeft. Niet alle planten bevatten evenveel oliën. Sommige planten meer dan anderen. Etherische olie kan ook in allerlei plantendelen zitten.

In de schil van mandarijnen zitten poriën waar essentiële olie of etherische olie in zit. Ook in de blaadjes van munt, lavendel, rozemarijn en tijm zit etherische olie. Verder zit er nog olie in veel bloemblaadjes, voor een klein deel ook in sommige takjes en in zaden of pitten en noten. Ook dat is olie.

Uit blaadjes en takjes wordt olie meestal gedestilleerd met stoomdestillatie. Dat is een van de destillatiemethoden. Een andere is met pure alcohol (alcoholdestillatie) maar dit wordt vaker gebruikt om een tinctuur te maken en minder voor etherische olie (maar het kan wel).

Hoe werkt stoomdestillatie?

Eigenlijk is stoomdestillatie bijna exact hetzelfde als het destilleren van alcohol, met één verschil. Je kookt niet het spul zelf, maar je kookt schoon water en hangt het spul erboven. De hete stoom gaat door het plantenmateriaal heen en trekt hierbij olie mee. De stoom koel je vervolgens af en vang je op.

Wat je hier ziet is een laboratorium-setje voor stoomdestillatie.

Hoe werkt stoomdestillatie?

Je brengt water aan de kook en laat de stoom door het plantenmateriaal trekken. In dit laboratoriumsetje ligt het plantenmateriaal half in het water. Idealiter laat je het plantenmateriaal boven het water liggen, bijvoorbeeld in een stoommandje. Ook heb je idealiter een grotere set zodat je in dezelfde tijd meer olie kunt destilleren.

De hete stoom van het kokende water, trekt door het plantenmateriaal. Door de hitte scheuren celwanden open en komt etherische olie vrij, de zogenoemde essentiële oliën van de plant. De vrijgekomen olie stijgt op samen met de stoom. Vervolgens laat je de stoom afkoelen en vang je dit op. Wat je opvangt is hydrosol of hydrolaat, een aftreksel vergelijkbaar met thee.

Omdat olie lichter is dan water, blijft dit op het opgevangen hydrolaat drijven. Nu kan je de olie op twee manieren verwijderen. Het makkelijkste is een scheitrechter, waarmee je het hydrolaat van onderen laat wegstromen tot je alleen olie in het trechter hebt zitten. De tweede methode is door met een pipet de olie van het hydrolaat af te zuigen.

Laat het hydrolaat ná de destillatie even bezinken, bijvoorbeeld voor 12 tot 24 uur. Zo komt na verloop van tijd nog meer olie boven drijven.

Wat je in de video ziet is een condensor. Dat is een glazen spiraal waardoor de afgekoelde stoom stroomt. De glazen spiraal zit weer in een ander stuk glas, waar koelwater doorheen wordt gepompt. Dit koelwater helpt de stoom sneller af te koelen. Onder de condensor vang je druppels hydrolaat met olie op. Na afloop kan je de hydrolaat scheiden van de olie.

Gooi het hydrolaat niet weg, want ook dit ruikt heerlijk! Je kunt het hydrolaat gebruiken als milde roomspray, een luchtverfrisser of om op de huid te smeren. Je kunt het hydrolaat ook weer opnieuw destilleren om ook de erg gemengde olie eruit te halen.

Heb je een laboratorium nodig?

Nee, absoluut niet. Wat je op de video ziet is een leuke demonstratie, maar je kunt dit ook thuis met pannetjes en potjes doen op het fornuis. Helaas iets minder efficiënt maar nog steeds de moeite waard. Zo werkt dit als je het thuis doet met potten en pannen:

Zet een grote pan met plantenmateriaal en water op het fornuis of de kookplaat. Zet op de pan een omgekeerde deksel, zodat deze schuin afloopt naar het midden van de pan. Zet in het midden van de pan een kleiner pannetje of potje dat hittebestendig is. Dit principe werkt hetzelfde. Stoom stijgt op, trekt door het plantenmateriaal, en koelt af tegen het deksel van de pan.

Omdat het deksel van de pan is omgekeerd, stromen afgekoelde condensdruppels naar het midden toe en vallen in het pannetje of potje in het midden. Wat je hier opvangt is hydrosol en bevat meestal ook wat olie.