Vlas
zaaien kweken en oogsten

Vlas soorten

Vlas is de echte naam van de plant waar lijnzaad vandaan komt. Vlas wordt ook als veevoer en voor de vezel gekweekt. Al heel ver voor het begin van de jaartelling werd vezelvlas gekweekt. De vezel die uit vlas wordt gewonnen, wordt voor het maken van linnen gebruikt.

Hoewel in principe alle vlas voor lijnzaad kan worden gekweekt, wordt gewone vlas hier vooral voor gebruikt. Gewone vlas heeft de wetenschappelijke naam Linum usitatissimum. Naast het kweken voor de vezel of lijnzaad, is vlas ook een mooi bloeiend plantje om in te tuin te hebben.

Vlas zaaien of planten

Wanneer kan je vlas zaaien?
Vlas zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan direct buiten van maart tot juni.

Vlas is een makkelijke kiemer die je al bij lagere temperaturen kunt zaaien. De jonge zaailingen zijn nog wel wat gevoelig voor erge kou. Als de temperaturen plots verder dalen zal het meestal niet zo'n probleem zijn. Vorst kan wel problemen opleveren bij de jonge plantjes. Begin daarom ook weer niet tè vroeg met zaaien.

Het makkelijkste is om vlas direct in de vollegrond te zaaien. Omdat je wel wat meer plantjes nodig hebt is voorzaaien niet zo handig. Mocht je toch willen voorzaaien, gebruik dan een zaaitray met een groot aantal vakken. Houd er rekening mee dat je dan straks veel kleine plantjes moet gaan verspenen. Handig is dat niet. Veel gedoe voor weinig voordeel. Wij zaaien vlas daarom direct in de vollegrond.

Zaaien kan je doen in regeltjes. Maak bijvoorbeeld met een hark geultjes in de grond en strooi de zaden hierin. Je kunt de zaden met een dun laagje grond afdekken of de geultjes dicht drukken. Houd de grond vochtig na het zaaien, ook wanneer je de eerste kleine plantjes boven ziet komen.

Wij zaaien ongeveer 8 gram vlaszaad per vierkante meter. Bij vezelvlas zaai je vaak meer, tot 12 gram per vierkante meter. Je zaait dan dus meer bij elkaar, met minder afstand. De plantjes worden dan langer zodat je een langere vezel krijgt.

Per vierkante meter kan je ongeveer 14 tot 20 vlas planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 4 tot 6 vlas planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Vlas verzorging

Vlas heeft maar heel weinig verzorging nodig. Iedereen met wat ruimte in de zon kan zelf vlas kweken. Vlas groeit namelijk graag in de volle zon, hoewel de halfschaduw ook nog prima te doen is. Bij de teelt van vezelvlas kan je de afstand tussen de plantjes kleiner maken, voor langere plantjes en dus langere vezels. Kweek je vlas juist voor het lijnzaad dan wil je dat het plantje op normale wijze groeit en bloeit.

Vlas is een éénjarige plant, niet wintergroen en blijft in leven zo lang de temperatuur hoger is dan 4℃.

Vlas combinatieteelt en wisselteelt

Vlas
Voor het kweken van vlas hoef je geen wisselteelt te gebruiken.

Vlas goede buren
Vlas heeft geen nadrukkelijk goede buren.

Vlas slechte buren
Vlas heeft geen nadrukkelijk slechte buren.

Vlas water geven

Vlas heeft niet veel water nodig ,maar mag ook niet lang droog staan. Geef dan water als je merkt dat de grond erg veel begint op te drogen. Vlas groeit het beste op een licht vochtige grond die ook zo blijft.

Vlas grondsoorten

Je komt vlas in het wild meestal tegen in bermen en op grond die niet wordt gebruikt. Oude moestuinen en verlaten achtertuinen zijn een mooie plek. Vlas heeft dus niet echt een voorkeur. Wel groeit vlas beter op matig dikke grond. Niet te zanderig maar ook geen vette klei.

pH

Vlas tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?

Vlas bemesten

Je kunt vlas beter niet te veel bemesten. Strooi mestkorrels voor de aanplant en laat de plantjes verder met rust. Pas zeker op met te veel stikstof. Vlas is daar in het bijzonder erg gevoelig voor. Je kunt als voorbemesting beter een meststof gebruiken die rijk is aan fosfaat, voor het vormen van bloemknoppen voor de teelt van lijnzaad.

Vlas bloei en bestuiven

Wanneer bloeit vlas? Vlas bloeit doorgaans van juni tot augustus.

Om lijnzaad te kweken is een goede bestuiving nodig. Een slechte bestuiving zorgt voor minder lijnzaad. De zaden zijn dan leeg of het zijn er minder en je loopt veel mis. Je hoeft vlas gelukkig niet met de hand te bestuiven, dat doen insecten zoals bijtjes, hommels en zweefvliegen. Het kan daarom helpen om ook andere bloeiende planten in de omgeving te hebben.

De zaadteelt verloopt hetzelfde als de teelt van lijnzaad, het eindproduct is natuurlijk hetzelfde. Voor de teelt van het blad is bestuiven uiteraard helemaal niet nodig, maar je kunt evengoed genieten van de mooie bloemetjes.

Vlas bloeit maar kort. Althans, de plant zelf bloeit voor een hele periode, maar de individuele bloemetjes bloeien steeds maar één dag. Naar verloop van tijd gaan steeds meer bloemknopjes open staan en komen daar nieuwe bloemetjes uit, die ook weer lijnzaad produceren bij een goede bestuiving.

Wanneer vlas oogsten

Wanneer kan je vlas oogsten? Doorgaans doe je dit van juli tot oktober.

Vlas kweken voor het lijnzaad vraagt veel geduld. Allereerst wacht je tot de planten zijn uitgebloeid, maar daarna is het ook nog wachten tot de zaden aan de plant zijn opgedroogd. Vervolgens moeten de zaden uit de zaaddozen worden gehaald, waarna je ze kunt gebruiken in de keuken.

Het blad van vlas kan je gedurende de hele groei van de plant plukken. Ook de bloemetjes kan je plukken zo lang de plant bloeit, want ze zijn eetbaar. Bedenk je dan dat je dus géén lijnzaad krijgt als je de bloemetjes van vlas plukt, of beperk het plukken tot slechts enkele bloemetjes.

Vlas gebruiken

Vlas kan op veel manieren worden gebruikt, waarvan de meest bekende het lijnzaad is. Lijnzaad is supergezond en draagt bij aan een stabiele bloedsuikerspiegel. Lijnzaad is rijk aan magnesium en omega 3, en het voorkomt hart- en vaatziekten. Lijnzaad kan je door veel gerechten verwerken.

Lijnzaad in de keuken

Lijnzaad wordt vaak over een yoghurt-ontbijt gedaan. Je kunt lijnzaad ook door de salade doen. Lijnzaad heeft een vrij neutrale smaak en je kunt het zelfs rauw eten. Het beste is om lijnzaad eerst te vermalen als je het door gerechten doet, het lichaam kan de zaden niet goed verteren maar de stoffen die erin zitten wel.

Blaadjes in de keuken

Het blad van vlas kan evengoed door de salade. Dit geldt ook voor de bloemetjes, die voor een mooie garnering kunnen zorgen. Het blad wordt ook wel eens gebruikt in verschillende sauzen. Vooral bij visgerechten is het blad van vlas een lekkere toevoeging.

Vlas als stro in veevoer

Vlas wordt overigens ook gebruikt als veevoer, bijvoorbeeld voor kippen. De overblijfselen van de plant na het oogsten van het lijnzaad, maken een geweldige stro. Je kunt het stro van vlas bijvoorbeeld gebruiken als bodembedekking. Zo kan je het goed gebruiken voor een bed met aardbeienplanten.

Vezelvlas voor vezels

Vezelvlas wordt al heel lang gekweekt voor de vezels. Net als bij hennep worden de planten dan dicht op elkaar gekweekt om ze langer te laten worden, om langere vezels te krijgen. De vezel die uit vlas wordt gewonnen, wordt onder andere gebruikt om linnen te maken.

Lijnzaadolie uit vlas

De zaden van vlas, lijnzaad dus, worden ook gebruikt om olie uit te winnen. Hiervoor wordt olievlas gekweekt met de bijzondere eigenschap zaden te produceren, die hier beter geschikt voor zijn. Op diezelfde manier wordt ook vezelvlas gebruikt om vlas te kweken met betere vezels. Olievlas maakt veel vertakkingen, wat dan weer voor meer bloei en dus meer lijnzaad zorgt.

Lijnzaadolie wordt ook wel lijnolie genoemd. Lijnzaad wordt geperst om er olie uit te halen. Lijnzaadolie of lijnolie wordt ook weer heel divers gebruikt, onder andere voor de productie van linoleum. Lijnzaadolie wordt niet zo vaak in de keuken gebruikt, daar is het simpelweg niet heel geschikt voor. Het is echter wel gewoon een spijsolie, een "eetbare" olie dus.

Mocht je toch lijnzaadolie gebruiken in de keuken, dan kan je er beter maar een eetlepel per dag van gebruiken. Gebruik lijnzaadolie bij voorkeur koud als dressing en niet om mee te koken. Soms slikt men een theelepeltje lijnolie of lijnzaadolie, om de stoelgang te bevorderen. De smaak is sterk en aanwezig. Niet iedereen vindt de smaak lekker.

Je kunt lijnzaadolie persen met je eigen oliepers. Er zijn elektrische oliepersen maar ook hand-aangedreven oliepersen, onder andere van Piteba. De hand-aangedreven oliepersen zijn meer betaalbaar. Het grote voordeel van zelf persen is dat je zo koudgeperste olie krijgt, zo lang je er niets anders mee doet.

Koudgeperste olie is gezonder omdat er geen stoffen verloren gaan. Wel moet je koudgeperste olie na het persen eerst goed laten bezinken. Wanneer de lijnolie niet meer troebel is dan kan je deze gaan gebruiken.

Lijnolie of lijnzaadolie heeft een laag rookpunt van minder dan 180°c en kan je dus beter niet verhitten door ermee te koken.

Vlas houdbaarheid

Hoe lang kan je lijnzaad bewaren? Lijnzaad van vlas is -als het goed gedroogd is- nagenoeg onbeperkt houdbaar. De voorwaarde is dan wel dat de zaden heel zijn. Gebroken of fijngemalen lijnzaad is maximaal drie maanden houdbaar en na die tijd is het goed kijken, ruiken en proeven.

Hoe lang is vlas houdbaar? Het blad van vlas is slechts één tot enkele dagen houdbaar. Het beste is om dit direct te gebruiken na het oogsten. Op de bloemetjes is dit nog meer van toepassing, want deze blijven vaak geen hele dag goed. Pluk de bloemetjes pas als je ze gaat gebruiken.

Vlas ziektes en plagen

Vlas kent maar heel weinig ziektes en plagen. De plantjes zijn goed resistent tegen allerlei schimmels. Het meest bekende ongedierte komt weinig voor, maar kan heel soms de teelt aantasten. Het zijn vooral aardvlooien die roet in het eten kunnen gooien, bij de teelt van vlas.