Wortel
zaaien kweken en oogsten

De wetenschappelijke (Latijnse) naam van wortel is Daucus carota

Wortel soorten

Welke soorten wortelen zijn er? De wortel is een eeuwenoude groente. Van oorsprong waren wortels eigenlijk helemaal niet oranje. Ze waren paars, geel of zelfs wit of rood van kleur. Qua structuur hadden ze vaal meer weg van pastinaken en ze waren zeker niet zo mooi recht en glad als ze nu zijn.

Tegenwoordig zijn er nog steeds gele en paarse worteltjes. De meest bekende wortelen zijn echter oranje, ze zijn mooi recht en glad. Dat ze recht zijn heeft overigens ook te maken met de grond die je gebruikt, waarover verderop meer. Wortelen zijn in elk geval steeds langer, dikker, groter en mooier geworden.

Overigens zijn er ook Parijse worteltjes. Dit zijn kleine, ronde worteltjes die je in één hap kunt opeten. Ze zijn vaak lekker zoet en kunnen ook in kleinere potten of bakken worden gekweekt. Gekleurde worteltjes worden vaak als zadenmix verkocht. Gele wortelen zijn vaak wel los verkrijgbaar als apart soort.

Nog een onderscheid dat wordt gemaakt is die tussen de zomerwortel en de winterwortel. Sommige soorten zijn nu eenmaal beter geschikt voor een bepaalde tijd van het jaar. Zomerworteltjes of zomerpeentjes blijven wat kleiner dan de winterwortel of winterpeen. De winterpeen is veel groter dan de zomerpeen.

Wortel zaaien en planten

Wanneer kan je wortel zaaien? Wortel zaaien of voorzaaien kan direct buiten van maart tot juli. Wortel zaaien of voorzaaien onder glas kan van februari tot maart en van oktober tot november.

Hoe zaai je wortel? Worteltjes, ook wel peentjes, zaai je direct in de volle grond of in bakken die diep genoeg zijn. Je kunt wortelen alleen zaaien op luchtige en losgemaakte grond, anders krijg je kronkelende wortels met vertakkingen. Ook is verspenen erg onhandig. Je kunt worteltjes dus beter niet voorzaaien.

Waarom verspenen niet handig is, heeft alles te maken met het dunne penworteltje. Deze groeit recht naar beneden, daarom is luchtige en losse grond zo belangrijk. Bij het verspenen krijg je de wortel ècht nooit meer recht in de grond. Dat levert leuke resultaten op maar handig is dat niet.

Zo krijgen worteltjes in een benarde positie vaak leuke vormen. Ze kronkelen en maken vertakkingen. Het is een ramp om dat schoon te maken maar wel leuk om te zien.

Per vierkante meter kan je ongeveer 173 tot 235 wortel planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 12 tot 17 wortel planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Wortel standplaats en verzorgen

De wortel is, hoe kan het ook anders, een wortel gewas. Je kweekt deze dus samen met onder andere schorseneren, radijsjes of rode bieten en andere wortelgewassen. Dat is als je wisselteelt toepast, en dat is sterk aan te raden. Wortelgewassen hebben namelijk vrijwel allemaal de zelfde behoeften en dat maakt ook het geven van voeding makkelijker. Worteltjes staan erg goed op een plek in de halfschaduw of zelfs op plekken met vrij veel schaduw. Dat maakt de wortel een makkelijk plantje omdat je deze bijna overal wel kunt kweken als elders geen ruimte meer is.

Wortel combinatieteelt en wisselteelt

Wortel
Voor het kweken van wortel zou je wisselteelt kunnen gebruiken. Wortel is een wortel- of knolgewas. De ideale voorteelt is een vruchtgewas en de ideale nateelt is een aardappelsoort of peulgewas volgens het wisselteelt schema.

Wortel goede buren
Wortel kweken kan goed samen met bieslook, biet, bladselderij, bleekselderij, bloemkool, boerenkool, bosui, broccoletto, dille, doperwt, kapucijner, bieslook, knolraap, knolselderie, linzen, paksoi, palmkool, prei, pronkboon, slaboon, radijs, rammenas, rode kool, romanesco, rozemarijn, salie, schorseneren, snijbiet, spruitjes, lenteui, tomaat, tuinboon, daslook, veldsla, witlof, witte kool, knolvenkel, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Wortel slechte buren
Wortel kweken gaat liever niet samen met ananaskers, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Wortel grondsoort en bodem

Dat worteltjes niet op kleigrond kunnen groeien blijkt wel uit onderstaande foto, zo doende leert men. Het is bij wortelen of peentjes heel erg belangrijk dat deze op een luchtige en doorlaatbare grond groeien. Het kweken op kleigrond is echt niet te doen, je krijgt misvormde en veel te kleine worteltjes met vertakkingen. En die kan je natuurlijk lastig schoonmaken, maar vooral dat ze erg klein blijven is best jammer als je van worteltjes houd bij de maaltijd. Maak of houd de bodem dus luchtig. Voeg veel compost en organisch materiaal toe aan de bodem, en als deze te dik is voeg je veel brekerzand toe.

Worteltjes vullen zich met vocht en hebben een constant licht tot matig vochtige bodem nodig. Te droge grond laat de wortelen barsten, uitdrogen of ze groeien gewoon veel minder goed omdat de wortelen onvoldoende vocht hebben om zich mee te vullen. Een voorkeur voor een zure of alkalische bodem heeft de wortel niet. Op het bovengenoemde heeft de wortel niets extra's nodig in de bodem.

pH

Wat is pH?

Wortel bemesten

Voor het kweken van worteltjes is eigenlijk geen extra voeding nodig. Je geeft in ieder geval geen sterke mest en absoluut geen stikstof. Van stikstof gaat de wortel vooral veel blad maken en dat gaat ten koste van de groei van de wortel zelf. Wat je wel kunt doen is extra kalium, bij alle wortelgewassen trouwens. Bijvoorbeeld in de vorm van bloedmeel. Kalium bevordert de weerstand van planten maar staat ook bij in de wortelvorming en -ontwikkeling. Iets dat je bij wortel- en knolgewassen natuurlijk al te graag wilt. Kortom dus geen extra stikstof, wel een beetje kalium. En verder kan je worteltjes dat setje in de rug geven door ze een algemene organische mestvoeding voor moes- en kruidentuin te geven, zo lang daar dus maar heel weinig stikstof in zit.

Voor het bemesten van wortel kan je het beste kiezen voor een meststof die lijkt op de NPK-samenstelling 0-0-0. De exacte samenstelling maak je meestal zelf door de juiste verhouding stikstof, fosfaat en kalium te mengen. Het is natuurlijk ook gewoon voldoende om een meststof gebruiken die erop lijkt.

Wat is NPK?

Wanneer wortel oogsten

Wanneer kan je wortel oogsten? Doorgaans doe je dit van maart tot december.

Wanneer je precies kunt oogsten kun je een klein beetje zelf bepalen. Als je de bovenkant van de wortel een beetje bloot legt kun je zien hoe dik deze nu ongeveer is. Je ziet dan niet hoe diep die in de grond zit maar dit is een aardig referentiepunt. Als je de wortel dik genoeg vind kun je de hele plant bij het loof pakken en in z'n geheel uit de grond trekken. Dat is altijd een leuke verrassing, want je weet nooit hoe de wortel is gegroeid!

Wortel gebruiken en bewaren

Worteltjes kun je koken. Je kunt ze prima roerbakken samen met sperziebonen en andere groenten, door de stamppot verwerken of gewoon een rauwe peen eten als tussendoortje.

Worteltjes zijn tot maximaal een week (meestal iets korter) te bewaren in de koelkast. Verwerkt in soepen en gerechten kunnen ze -afhankelijk van het gerecht- wel worden ingevroren.

Wortel ziektes en plagen

Het kweken van wortelen kent één groot gevaar: de wortelvlieg! Gelukkig is dit eenvoudig te voorkomen door combinatieteelt toe te passen. Kweek wortelen samen met uien om de wortelvlieg op afstand te houden. Dit heeft als bijkomend voordeel dat wortelen ook weer de uienvlieg op afstand houden, een win-win situatie dus.

Wortel kweken informatie