Kruisbes

Variëteiten

Kruisbessen zijn er in verschillende variëteiten met meer doorns of juist met veel minder doorns, rassen met rode bessen of juist met groene bessen, maar ook rassen waarvan de takken los om zich heen hangen en rassen die een stevige stam maken. De kruisbessen verschillen mogelijk licht van smaak en de rode kruisbessen zijn meestal iets zoeter van smaak.

Vermeerderen

Kruisbessen uit zaden opkweken wordt zelden gedaan. Als je het geluk hebt dat je levensvatbare zaden uit een besje hebt gehaald, moeten de zaden eerst worden gestratificeerd. Dat is een proces waarbij de zaden gekoeld en licht vochtig worden bewaard gedurende enkele maanden. Dit is om een winter na te bootsen. Daarna kiemen de zaden bij hogere temperaturen een stuk makkelijker. Wanneer er zaadjes zijn uitgekomen kan het nog jaren duren voor de struikjes groot genoeg zijn om voor de eerste keer vruchten te dragen. Een leuk experiment dus, maar verwacht er niet te veel van op de korte termijn. Makkelijker is om gewoon een stekje te nemen of een plantje te kopen bij de kweker. Dan heb je meestal het zelfde jaar nog bessen, en anders het volgende jaar bijna helemaal gegarandeerd.

Verzorging

Basis
De kruisbes is niet voor iedere tuin geschikt, en zeker niet als je huisdieren of kleine kinderen hebt die ook in de tuin komen. De struik maakt namelijk veel gemene doorns en stekels die je kunnen prikken. Je kunt bepaalde rassen kiezen die minder doorns maken. Kruisbessen met veel doorns zijn gemene prikkers die je behoorlijke wondjes kunnen geven. De takken zijn simpelweg niet vast te pakken.

Doorns kruisbes

Zet een kruisbes bij voorkeur op een plekje in de halfschaduw of in de volle zon. De plant groeit het beste als deze een beetje beschut staat, beschermd tegen harde wind en weersinvloeden maar toch een beetje zonnig. Geef de kruisbes ook regelmatig water. Als de kruisbes gaat bloeien zijn er al direct kleine vruchtbeginsels te zien, achter de bloemen aan de takken. Dat ziet er dan zo uit (zie foto hieronder).

Kruisbes vruchtbeginsel

Bodem
De kruisbes staat het beste op een vochtige en zeer voedzame bodem. Bij de aanplant kan je veel extra compost en organisch materiaal aan de bodem toevoegen. De grond is bij voorkeur licht zuur, maar mag ook PH-neutraal zijn. De kruisbes is ook geschikt om in een grote pot te worden gehouden. Je kunt hiervoor extra hydrokorrels toevoegen aan de bodem, om de vochthuishouding te verbeteren. Zorg ook voor een dikke laag hydrokorrels op de bodem van de pot, zodat overtollig water makkelijk weg kan stromen en de gaten niet verstopt raken met aarde uit de pot.

Voeding
Een organische mestvoeding voor kleinfruit is aan te raden, maar ook een algemene organische mestvoeding voor de moestuin is goed voor kruisbessen. Daarnaast is vooral extra kalium belangrijk voor de weerstand van de kruisbes. In het bijzonder is vinassekali erg geschikt, dit is een vaak gebruikte mestvoeding die rijk is aan kalium.

Snoeien
De kruisbes snoei je vooral in het begin van het jaar flink terug om deze in vorm te houden. Kijk daarbij wel uit, de struik zit namelijk vol met gemene stekels die je kunnen prikken tijdens het snoeien! Je snoeit in deze periode omdat, na de winter, de kans op vorst afneemt. Al vroeg in het jaar, rond de aangegeven periode, begint de struik opnieuw uit te lopen. Kies bij voorkeur een moment uit wanneer voorlopig geen vorst meer wordt verwacht.

Kruisbes snoeitabel

Door tijdens de bovengenoemde periode (februari/maart) te snoeien, zorg je dat open wonden snel dicht kunnen groeien. In de winter is dit namelijk een beetje een probleem. Verwijder vooral hangende takken of takken die dicht tegen de grond aan groeien, lage takken, maar ook takken die elkaar kruisen. Bij kruisende takken ontstaat vaak door wrijving een open wond die voor infecties kan zorgen. Kruisende takken haal je dus het liefste weg.

De takken leg je trouwens liever niet op de composthoop. Ik heb meer dan eens meegemaakt dat ik een flinke greep compost vastpak en dat daar dan kruisbessen doorns in blijken te zitten. Dat is geen prettig gevoel, en simpel te voorkomen door kruisbessen gewoon met het GFT-afval mee af te voeren. De stekelige takken leg je dus niet op de composthoop.

Gevaren
Je zou zeggen dat vogels het laten afweten door de doorns die aan de struik zitten. Toch blijkt dat veel vogels de besjes wel weten weg te pikken, je kunt ook de kruisbes dus beter beschermen tegen vogels. Dat kan met een vogelnet, bij voorkeur een net met een blauwe kleur. De kleur schrikt vogels af en deze raken hierdoor niet zo snel in het net verstrikt. Ook zijn kruisbessen vaak slachtoffer van vlinders, of eigenlijk de rupsjes hiervan, of motten. Regelmatig wordt het blad kaalgevreten door de gemene beestjes. Insectengaas kan hiertegen helpen.

Oogsten

Van kruisbessen oogst je natuurlijk de bessen, maar dat is lang niet altijd even makkelijk omdat de struiken vol met doorns zitten. De bessen vormen geen hele trossen maar zitten verspreid over de struik, wat maakt dat je vaak tussen de takken vol doorns moet op bij een bes te kunnen. Ook dieren zullen ze daarom iets minder snel pakken, dat is wel weer een leuk voordeel. Trek vooral handschoenen aan en kijk uit als je de bessen plukt.

Gebruiken

Zelf vind ik de bessen heerlijk! Je moet er maar van houden, ze hebben een knapperige schil en een sappige zoete binnenkant. Ze zijn lekker door de yoghurt, fruitsalade of gewoon zo uit de hand en rechtstreeks van de plant.

Bewaren

Kruisbessen kan je enkele dagen bewaren, of in de koeling maximaal een week. Als je er jam van maakt blijft dit veel langer houdbaar. Je kunt bessen ook invriezen, waardoor deze tot een jaar houdbaar blijven.