Aardbei
kweken en oogsten

Aardbei draagt de wetenschappelijke (Latijnse) naam Fragaria en is een lid van de rozenfamilie, ook wel rosaceae.

Meestal worden aardbeienplantjes gekocht. Je kunt dan zelf een aardbei planten en vaak pluk je dan hetzelfde jaar nog aardbeitjes. Aardbei zaaien is ook goed te doen, door ze voor te zaaien in kweekpotjes.

Aardbei soorten

Het belangrijkste verschil tussen de aardbeiensoorten is of deze vroegdragend, laatdragend of doordragend zijn. Vroegdragende rassen maken vroeg in de zomer aardbeien. Laat dragende rassen juist laat in de zomer. Doordragende aardbeiensoorten zijn de hele zomer door te plukken.

Daarnaast kunnen sommige aardbeien ook veel zoeter zijn, zoals de kersenaardbei (zie hieronder meer). Andere rassen maken weer extra grote aardbeien zoals Maxim. Sommige soorten zijn wat sappiger dan anderen, en ga zo maar door. De aardbei komt uit de rozenfamilie (Rosaceae).

Tuinaardbei

De gewone aardbei of tuinaardbei (Fragaria ananassa) is er een zoals iedereen 'm kent. Een mooie, rode en zoetsappige vrucht met zacht vruchtvlees. Hoewel dit het meest verkochte en bekende soort aardbei is, stamt deze eigenlijk af van de witte aardbei (zie hieronder). Daarnaast zijn er ook weer veel verschillende soorten ontstaan vanuit de gecultiveerde rode aardbei.

Je herkent de tuinaardbei of gewone aardbei makkelijk. Geen enkele andere vrucht ziet er zo uit. Ook kan je de tuinaardbei al herkennen aan de bloemetjes. Die hebben -zoals je hieronder ziet- meer bloemblaadjes en de bloemblaadjes overlappen elkaar. Daarnaast zijn de bloemetjes groter dan die van de bosaardbei.

Foto hierboven: de bloem van een gewone aardbei of tuinaardbei.

Witte aardbei

De witte aardbei is waar het allemaal mee begon. Voordat de aardbei werd gecultiveerd was deze wit van kleur. Het was dus een van de eerste soorten die er überhaupt waren. Tegenwoordig wordt de witte aardbei vaak verkocht als een ananasaardbei. Door kwekers wordt dit soort vaak de Pineberry genoemd.

De witte aardbei of ananasaardbei maakt stevige vruchten. Wel is de smaak ongekend lekker (persoonlijke mening) en zijn de vruchtjes lekker zoet. Het is een soort dat ik graag in de tuin heb. Veel mensen weten niet dat de witte aardbei bestaat en kijken dan vol verbazing als ze vruchtjes eraan hangen.

Bosaardbei of Wilde aardbei

In bossen en in het wild kom je dit soort soms nog wel eens tegen. De bosaardbei is een piepklein aardbeitje maar de planten groeien razendsnel. Hoewel de planten kleiner blijven dan de gewone aardbei, zijn bosaardbeitjes een snelle en sterk groeiende, makkelijke bodembedekker. Binnen korte tijd overgroeien ze complete stukken grond.

Dat de bosaardbei of wilde aardbei hele kleine vruchtjes maakt wordt snel duidelijk. Bosaardbeitjes zijn namelijk zeer productief en hangen altijd helemaal vol. De vruchtjes zijn niet zo stevig en sappig als gewone aardbeien. Wel zijn de kleine aardbeitjes heerlijk zoet van smaak.

De bosaardbei kan je onderscheiden door naar de bloemetjes te kijken. Die zijn kleiner dan de bloemen van de tuinaardbei. Ook hebben de bloemetjes (bijna) altijd vijf bloemblaadjes, die los van elkaar staan. Ze overlappen elkaar dus niet zoals bij de tuinaardbei wel het geval is.

Ook kan je de bosaardbei herkennen aan de kleinere, minder gladde en minder "mooie" vruchtjes. Vaak wordt de bosaardbei ook verward met de sieraardbei of schijnaardbei, wat eigenlijk helemaal geen aardbei is. De bosaardbei en de schijnaardbei lijken erg op elkaar:

Sieraardbei of Schijnaardbei

Dit soort lijkt heel erg op de bosaardbei. Het is dan ook niet zo gek dat de twee vaak met elkaar worden verward. De schijnaardbei of sieraardbei is geen eetbare aardbei. Alhoewel, giftig zijn ze ook niet, ze zijn gewoon erg smaakloos en dus helemaal niet lekker. Er is niets aan de hand als je er per ongeluk eentje opeet.

Eigenlijk is de sieraardbei of schijnaardbei helemaal geen echte aardbei. Met de wetenschappelijke naam Duchesnea indica is het eigenlijk een heel ander soort plant. De schijnaardbei komt uit de rozenfamilie (Rosaceae), net als de andere aardbeiensoorten. Ze staan dicht bij elkaar in de stamboom en lijken daarom erg op elkaar.

Toch kan je de sieraardbei van de eetbare soorten onderscheiden als je goed kijkt. Tijdens de bloei maakt deze plant gele bloemetjes. De vruchtjes van de sieraardbei zijn rond. Je weet dan dat het om een schijnaardbei of sieraardbei gaat. Eetbare aardbeiensoorten maken namelijk kegelvormige vruchtjes.

Bijzondere soorten

Natuurlijk kan ik onmogelijk alle aardbeiensoorten hier opnoemen, dat zijn er te veel. Wel kan ik er een aantal opnoemen die we hier hebben gehad en die enorm zijn bevallen. Dit zijn de meest opvallende aardbeiensoorten. Naast de witte aardbei of Pineberry, ook wel de ananasaardbei, die eerder al werd genoemd natuurlijk:

Kersenaardbei

De kersenaardbei is een heerlijke zoete, donkerrode aardbeiensoort. Net als de ananasaardbei die niet naar ananas smaakt, zal ook de kersenaardbei niet naar kersen smaken. Deze is alleen zo genoemd vanwege de kleur. Dit soort blijft iets kleiner, de vruchtjes blijven kleiner maar zijn mierzoet. Als ze rijp zijn druk je ze bijna plat omdat ze erg zacht zijn.

Je kunt de kersenaardbei niet in de winkel vinden. Dit soort is niet zo goed houdbaar is onze ervaring. Vermoedelijk zijn ze daarom niet te koop. Als je de overheerlijke kersenaardbei wilt proberen kweek je deze meestal zelf. Voor planten zoek je op de naam Cherryberry, zoals deze ook wordt genoemd door kwekers.

Frambozenaardbei

De frambozenaardbei smaakt ook niet naar framboos. Wel is het een bijzonder aardbeiensoort. Deze is zo genoemd vanwege de ongebruikelijke vorm van de vruchtjes. De zaden op de framboosaardbei bevinden zich in kleine kuiltjes in plaats van direct aan de oppervlakte van de vrucht. Hierdoor lijkt de frambozenaardbei een heel klein beetje op een framboos.

Als je zoekt naar de frambozenaardbei kan je ook zoeken naar de Framberry. Zo wordt dit soort vaak genoemd door aardbeienkwekers. In de winkel ligt de frambozenaardbei niet, op heel misschien die ene uitzondering na. Dit soort zal je zelf moeten kweken.

Grote aardbei

Er zijn een aantal verschillende rassen die worden gekweekt voor de grootste en sappigste aardbeien. Deze worden door kwekers gebruikt om de grote aardbeien te krijgen die je in de winkels ziet liggen. Met veel zorg en aandacht kweek je uit deze rassen zeer grote aardbeien, tot wel 30 of zelfs 40 gram per aardbei. Toch is het ook een klein beetje geluk hebben. Niet elk jaar is een goed aardbeienjaar.

Een ras waar we hier ontzettend van houden is Maxim. Aan de planten zie je direct dat het om een groot soort gaat. Ook het blad wordt namelijk een stuk groter dan dat van andere aardbeiensoorten. Dit soort produceert tijdens een goed aardbeienjaar zeer grote vruchten.

Klimaardbei

Zoals de naam zegt klimt dit aardbeiensoort. Daar heb je een net, gaas, hekwerk of raster voor nodig. De meeste aardbeisoorten die als klimaardbei worden verkocht, worden zo'n één tot anderhalve meter hoog. Er zijn uitschieters tot wel twee meter maar dit zijn meer uitzonderingen.

De klimaardbei is dus een soort klimplant, al is het ook weer niet ècht een klimplant. De klimaardbei maakt geen "zuignapjes", hechtrankjes en wikkelt ook nergens omheen. Het is dus eigenlijk meer een soort kruipende plant die met een beetje hulp de hoogte in kan groeien.

Aardbei zaaien en planten

Wanneer kan je aardbei zaaien? Aardbei zaaien of voorzaaien kan direct buiten van mei tot juni. Aardbei zaaien of voorzaaien onder glas kan van maart tot mei.

Wanneer kan je aardbei planten? Aardbei planten of uitplanten in een kweekkas kan van april tot juni. Aardbei planten of uitplanten kan buiten van maart tot september.

De meeste aardbeien worden als plantje gekocht en in de grond of in pot of bak gezet. Je kunt ook aardbeien zaaien. Dan heb je wat geduld nodig omdat je vaak pas in het tweede jaar kunt oogsten. Als je een doordragend ras hebt kan je deze beter zo vroeg mogelijk planten.

Aardbei planten in pot of in de grond

Zelf een gekochte aardbei planten (of meerdere) is de meest gebruikelijke manier om aardbeienplantjes te kweken.

Zelf aardbeien stekken

Alle aardbeienplanten maken uitlopers. Als je deze weghaalt gaat er meer energie naar de aardbeien, die worden groter en het worden er dan meer. Als je een aardbeienplantje wilt vermeerderen kan je dit heel makkelijk via deze uitlopers doen. Meestal doe je dit na de laatste oogst, maar je kunt ook bij een paar plantjes de uitlopers laten zitten.

De uitlopers van je aardbeienplantje(s) kan je laten zitten tot ze ergens in de grond opnieuw gaan wortelen. Je kunt ze ook naar potjes met aarde leiden. De uiteinden van de sprietjes maken wortels als ze de grond raken. Eenmaal geworteld, gaat de uitloper vaak vanaf dat punt nog verder. Zo krijg je soms een hele ketting van aardbeienplantjes.

Aardbei zaaien of voorzaaien

Direct in de grond zaaien is niet aan te raden. Het meeste succes heb je dan in een moestuinbak met fijne aarde, maar niet in de vollegrond en zeker niet in de klei. Het kan wel hoor, maar als je direct buiten wilt zaaien dan moet je door de temperatuur later beginnen. Je oogst dan waarschijnlijk pas volgend jaar. Ook geeft direct in de grond zaaien meer onzekerheid met het kiemen. De zaadjes kiemen onregelmatig of het lukt ze niet, bijvoorbeeld in stevige grond.

Vul de vakken of potjes met fijne zaaigrond en leg daar de zaadjes in. Je hoeft geen gaatjes in de aarde te maken en je kunt de zaadjes afdekken met een laagje zaaigrond. Let goed op dat de jonge aardbeienzaailingen niet uitdrogen. Houd de zaaigrond constant licht tot matig vochtig. Ook tijdens de teelt blijf je genoeg water geven. Zo wel bosaardbeitjes als grotere aardbeiensoorten zijn uit zaadjes op te kweken. Bosaardbeitjes zijn dan het makkelijkste en het snelste op te kweken.

Aardbeienplantjes vernieuwen

Vaak blijft een aardbeienplantje tot drie jaar goed. Daarna wordt de oogst steeds minder. Je krijgt kleinere vruchtjes en de plantjes raken steeds meer "op". Het beste kan je daarom iedere twee jaar nieuwe plantjes neerzetten. Je kunt dan elke twee jaar nieuwe plantjes kopen, maar je kunt ze ook steeds opkweken vanuit zaad, of vanuit uitlopers van je eigen plantjes.

Per vierkante meter kan je ongeveer 13 tot 19 aardbei planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 3 tot 5 aardbei planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Of je nu in rijen of per m² zaait, het is altijd verstandig om tussen de regels een grotere afstand aan te houden dan de plantafstand.

Aardbei standplaats en verzorgen

Hoe kweek je aardbeien? Aardbeienplantjes staan het liefste in de volle zon. Bij meer zonlicht rijpen de vruchten beter. De vruchten worden groter en de plant maakt meer vruchten. In de halfschaduw kan je ook aardbeien kweken. De grond droogt dan minder snel uit, wat goed is voor je plantjes. Ideaal is de halfschaduw niet maar het zorgt ook niet voor grote problemen.

Eigenlijk zet je elke twee jaar nieuwe plantjes neer. Na twee jaar gaat de kwaliteit en opbrengst van de meeste aardbeien achteruit. Dat betekend natuurlijk niet dat je aardbeienplanten daarna kunt weggooien. Ze kunnen nog prima vruchten dragen hoor. Vaak wel iets kleiner dan je van de planten gewend bent.

Zelf kweken we aardbeien meestal in potten of bakken. Dat is verre van ideaal want ze drogen snel uit, zeker in de volle zon. Toch lukt het daar tot nu toe erg goed. Wel geven we zeer regelmatig water en zetten we de planten 's zomers in de halfschaduw neer. Dat is het voordeel van potten en bakken, je kunt ze makkelijk even verplaatsen.

In de vollegrond hebben we ook eens aardbeien gehad. Het is dan heel gebruikelijk om de grond rondom je planten volledig te bedekken met een laag mulch. Dit maakt de bodem voedzamer èn voorkomt uitdroging. Het verbetert zelfs de structuur van de grond op ten duur, wanneer de laag mulch langzaam verteert.

Je kunt gronddoek gebruiken in plaats van mulch. Het is iets minder natuurlijk maar er zijn goede, duurzame gronddoeken te vinden. In het gronddoek snijd je steeds een kruis op de plek waar je een aardbeienplant wilt zetten. Dit doe je zodat je het gronddoek open en weer dicht kunt vouwen om er een plant in te zetten, en het gronddoek zo toch het hele oppervlak blijft bedekken.

Een ideale laag mulch is gemaakt van stro. Dit materiaal is lekker luchtig en houdt je aardbeien van de grond af. Zo kunnen beestjes die in de bodem leven niet van jouw vruchtjes snoepen. Dat maakt stro zo geweldig om als mulch te gebruiken wanneer je aardbeien in de vollegrond wilt kweken.

Om de zoetste, grootste of sappigste aardbeien te kweken kies je een geschikt ras. Het is ook nodig om aardbeien te bemesten, genoeg water te geven en uitlopers te verwijderen. Meer hierover lees je verderop op deze pagina. Ook het vervangen van aardbeienplanten eens in de twee à drie jaar is dan nodig.

Eigenlijk moet je iedere twee jaar nieuwe aardbeienplantjes neerzetten. Na twee jaar gaat ongeveer de kwaliteit achteruit. Veel mensen laten hun aardbeienplanten nog jaren staan. Ze worden pas vervangen als ze dood zijn gegaan. Een gemiste kans als je grote, zoete en sappige aardbeien wilt kweken, en daar ook nog veel van wilt oogsten. Vervang je planten dus eens per twee of maximaal drie jaar.

Om onkruid te drukken zetten we vaak bosaardbeitjes rondom onze moestuinbakken. Daar zit altijd een randje met loze ruimte. Kale grond waar geen stenen tussen passen en waar heel goed iets kleins kan groeien. Bosaardbeitjes zijn hier ideaal voor. Je kunt eventueel ook kruiden planten op deze plekjes.

Aardbei combinatieteelt en wisselteelt

Aardbeien worden vaak in rijen gekweekt, op gronddoek of een bed van stro.

Aardbei
Voor het kweken van aardbei zou je wisselteelt kunnen gebruiken. Aardbei is een vruchtgewas. De ideale voorteelt is een bladgewas en de ideale nateelt is een wortel- of knolgewas of aardappelsoort volgens het wisselteelt schema.

Aardbei goede buren
Aardbei kweken kan goed samen met knoflook, kropsla, radijs, spinazie, wortel, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Aardbei slechte buren
Aardbei kweken gaat liever niet samen met aardappel, bloemkool, boerenkool, broccoli, knolraap, paksoi, palmkool, rode kool, romanesco, spruitjes, witte kool, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Aardbei water geven

Hoeveel water hebben aardbeien nodig? Aardbeien mogen niet uitdrogen. Geef iedere dag een flinke scheut water en sla een dagje over als de grond nog vochtig is, of als het heeft geregend. Het beste is om de grond constant licht tot matig vochtig te houden. De vruchten vullen zich met water. Aardbeienplantjes verbruiken dus flink wat water gedurende de teelt. Let bij het kweken in potten of bakken extra goed op. Deze drogen namelijk razendsnel uit, zeker als de zon erop staat. Bij aanhoudende droogte gaan aardbeienplantjes direct slap hangen.

Aardbei grondsoort en bodem

Welke grond gebruik je voor aardbeienplanten? Aardbeien hebben geen specifieke eis, maar wel een voorkeur. Aardbeienplanten groeien het liefste op een licht zure bodem. Ook helpt het om de bodem goed vochthoudend te maken. Met name in de zomer voorkom je hiermee het uitdrogen van je plantjes. Dit kan je bereiken door hydrokorrels toe te voegen aan de grond.

pH

Wat is pH?

Aardbei bemesten

Hoe vaak moet je aardbeien bemesten? De meeste meststoffen in korrelvorm geef je 2 tot 3 keer per jaar. Over welke meststof je het beste kunt gebruiken zijn de meningen verdeeld. Er bestaat speciale voeding voor aardbeienplanten. Deze hoeft niet per definitie beter te werken dan een algemene mestvoeding voor (klein)fruit of fruitbomen.

Welke meststof geef je aardbeienplanten? Het belangrijkste is dat aardbeienplantjes veel baat hebben bij een kaliumrijke mestvoeding (K van NPK), zoals vinassekali. Hiermee bevorder je de aanmaak en ontwikkeling van vruchten (en wortels). Kalium geef je als extra, bovenop de standaard bemesting. Wees absoluut terughoudend met stikstof (N van NPK). Hierdoor gaat je plant namelijk meer blad maken, ten koste van de vruchten. Je opbrengst wordt dus lager en vruchten worden kleiner, als je te veel stikstof geeft.

Voor het bemesten van aardbei zou je zelf de juiste hoeveelheid stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) kunnen mengen in de verhouding 4-3-6. Dit is ons advies.

Wat is NPK?

Aardbei bloei en bestuiven

Wanneer bloeit aardbei? Aardbei bloeit doorgaans van mei tot november.

Moet je aardbeien bestuiven? De meeste aardbeiensoorten hoef je niet te bestuiven. De bloemen zijn vaak tweeslachtig en de plant is dan dus zelfbestuivend. De meeldraden en stampers zitten in dezelfde bloem. Er zijn echter een paar uitzonderingen. Sommige aardbeiensoorten zijn tweehuizig. Dit zijn vaak bijzondere aardbeiensoorten zoals de Framberry, ook wel frambozenaardbei genoemd. Deze hebben een ander aardbeiensoort nodig dat op hetzelfde moment zal bloeien.

Hoe bestuif je aardbeien? Eigenlijk hoef je dit niet zelf te doen. Het is voldoende om tweehuizige aardbeienplantjes bij elkaar in de buurt te zetten. Het meeste werk wordt gedaan door insecten en door de wind en trillingen in de lucht. In principe heeft een aardbei dus geen hulp nodig bij de bestuiving.

Wanneer aardbei oogsten

Wanneer kan je aardbei oogsten? Doorgaans doe je dit van juni tot november.

Wanneer en hoe oogst je aardbeien? Je kunt aardbeien oogsten als de hele vrucht mooi rood van kleur is, als je een rood aardbeisoort hebt. Aardbeien die nog niet helemaal mooi dieprood van kleur zijn laat je het beste nog even hangen. Ook als de aardbei nog wat hard aanvoelt is deze nog niet helemaal rijp.

Bij de witte aardbei, ook wel ananasaardbei, kan je niet afgaan op de kleur van de aardbei zelf. De aardbei blijft namelijk wit. Wel krijgt de witte aardbei een crème-achtige kleur als deze rijp is. Aan de zaden op de aardbei kan je heel goed zien of de witte aardbei rijp is. Dat zie je namelijk zo:

Je kunt de witte aardbei oogsten als alle zaden op de aardbei donkerrood van kleur zijn. Zijn de zaden nog groen of erg licht van kleur dan kan je de witte aardbei beter nog even laten hangen.

Ook de bosaardbei kan je het beste plukken als deze mooi, dieprood van kleur is. De vruchtjes laten dan ook heel makkelijk los. Niet altijd kleuren de bosaardbeitjes mooi egaal rood. Soms zitten er nog wat lichte delen op. Zo lang deze makkelijk loslaat kan je deze gewoon plukken. Ook dan smaakt deze al lekker zoet.

Aardbei gebruiken en bewaren

Aardbeien zijn heerlijk door een fruitsalade. Ook kan je aardbeien met een toefje slagroom opeten en je kunt er (poeder)suiker overheen doen. Dat is lang niet bij elke aardbei nodig, veel soorten zijn van zichzelf al lekker zoet. Aardbeien kan je natuurlijk ook direct van de plant opeten. Een zoete en sappige aardbei is heerlijk om zo te eten.

Aardbeitjes zijn erg veelzijdig. Naast het bovengenoemde zijn ze ook erg geschikt om ardbeienjam van te maken. Je kunt ze door de yoghurt of kwark eten, bij het ontbijt. Of verwerken in gebak en cake. Een aardbei kan ook een mooie "kers op de taart" zijn (aardbei op de taart dus). Eigenlijk is er te veel om alles op te noemen.

Aardbei houdbaarheid

Hoe lang zijn aardbeien houdbaar? Verse aardbeien kan je slechts enkele dagen bewaren in de koelkast. Het beste is dan ook om aardbeien pas te plukken als je ze gaat gebruiken, of direct te gebruiken na het plukken. Aardbeien schimmelen makkelijk, zelfs in de koelkast, door het vele vocht dat in de vruchten zit. Bewaar ze daarom nooit in een gesloten verpakking, maar in een open bakje of een bakje met gaatjes.

Aardbeien zijn gelukkig wel heel geschikt om in te vriezen. De meeste kleine (zomer)vruchtjes en bessen kan je overigens prima invriezen. Ze zijn dan tot een jaar houdbaar. Na het ontdooien zijn de aardbeien weer precies zoals ze waren. Toch smaakt een aardbei dan natuurlijk nooit zo lekker als vers van de plant.

Aardbei ziektes en plagen

Van welke ziektes en plagen hebben aardbeien last? Vraat door slakken, pissebedden en mieren is het grootste probleem bij de aardbei. Veel vraat is te voorkomen door aardbeien op een strobed te kweken, gebruik te maken van een gronddoek of de planten verhoogd in potten en bakken te zetten.

Aardbei kweken informatie