Tijm
Thymus vulgaris, Lamiaceae (lipbloemenfamilie)

Tijm soorten

Tijm draagt de (Latijnse) wetenschappelijke naam Thymus vulgaris en is een lid van de lipbloemenfamilie, ook wel lamiaceae.

Welke soorten tijm zijn er? Tijm kent een grote diversiteit aan soorten. Wintertijm is de meest winterharde soort en kan de strengste vorst zelfs overleven. Er zijn andere soorten die minder winterhard zijn maar vorst is meestal geen enkel probleem.

Enkele soorten tijm die er zijn: Kleine tijm, Grote tijm, Kruiptijm, Echte tijm en Citroentijm. Kruiptijm groeit sneller dan andere tijmsoorten. In korte tijd kan kruiptijm kleine stukken grond volledig bedekken. Kruiptijm blijft laag en kruipt zoals de naam al zegt over de grond.

Citroentijm heeft een herkenbare citrusachtige geur. Je herkent citroentijm vaak al aan de blaadjes. Zo ziet citroentijm (foto hieronder) er heel anders uit dan Wintertijm (foto hierboven). De blaadjes van citroentijm hebben een lichtgroene kleur met een donkergroene kleur vanuit het midden. Vaak zijn de jonge takjes, voor ze verhouten, purperrood van kleur.

Tijm kan ook prachtig bloeien. Zo maakt een klein veldje tijm meestal vroeg in het jaar al een paarse, lila of witte zee van kleine bloemetjes. Meer daarover bij het kopje bloei en bestuiving.

Tijm zaaien of planten

Wanneer kan je tijm zaaien?
Tijm zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan direct buiten van mei tot juni. Tijm zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan onder glas van maart tot mei.
Wanneer kan je tijm planten?
Tijm planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van mei tot augustus.

Tijm zaaien is makkelijk maar tijm is een trage kiemer. Of we nu citroentijm zaaien, wintertijm zaaien of een ander soort tijm zaaien, het idee blijft hetzelfde. Je zaait meerdere (maar niet te veel) zaadjes in een potje en hoeft deze ook niet uit te dunnen. Tijm zaaien we zelf altijd voor in potjes om vroeg in het jaar te beginnen.

Je kunt tijm planten in de vollegrond of in een (grotere) bloempot om verder op te kweken. Houd de grond rondom het plantje goed in de gaten, want tijm kan zichzelf soms wel heel makkelijk uitzaaien. Rondom de plek waar de tijm staat groeien na de bloei vaak opeens nog meer struikjes tijm. Die kan je weer uitgraven en elders planten, of gebruiken in de keuken.

Omdat tijm zo makkelijk uitzaait kan je het ook zelf heel makkelijk zaaien. Stop gewoon wat tijm zaden in potjes met zaaigrond of aarde en zet deze buiten. Je kunt tijm ook gewoon halverwege het jaar buiten of op een vensterbank zaaien. Die oogst je dan niet hetzelfde jaar al maar de plantjes kan je in de winter overhouden tot volgend jaar, zelfs buiten.

Zelf tijm zaaien in potjes

Tijm zaaien we zelf altijd in potjes voor, op de vensterbank bij kamertemperatuur. Hiervoor gebruiken we zaai- en stekgrond om te beginnen. De meeste zaaigrond is licht bemest. Gebruik geen potgrond of tuinaarde als zaaigrond als je geen zaaigrond hebt. Tuinaarde en potgrond zijn vaak sterk bemest en dat is slecht voor tijm.

We vullen een aantal kweekpotjes, P7 of P9 formaat, met zaai- en stekgrond. Druk de zaaigrond een beetje aan. In ieder kweekpotje zaaien we ongeveer rond de 10 tijm zaden. De tijm zaden strooien we ruim in het potje. Wij hebben zelf de regel: Hoe kleiner het zaadje, hoe minder dekgrond. Tijm zaden zijn erg klein en hoef je dus bijna niet af te dekken. Strooi hooguit een halve centimeter zaaigrond of fijn zand over de zaden heen.

Verder hoef je tijm dan ook niet uit te dunnen. Na opkomst laat je alle kleine zaailingen gewoon staan. Geef direct na het zaaien van de tijm zaden een flinke scheut water. Laat de zaaigrond daarna weer opdrogen. Geef daarna steeds een klein beetje water als de zaaigrond weer is opgedroogd.

Tijm planten of uitplanten

Tijm planten we in een zanderige, droge en voedselarme grond. Heb je die grond niet, dan kan je beter tijm kweken in pot en zelf een grondmengsel maken. De grond is extra belangrijk. Meer over de grondsoort lees je onder het kopje "bodem en grondsoort", verderop deze pagina.

In de vollegrond kan je een gat graven waar het kluitje van de tijm in past. Zelf gezaaide tijm hoef je dus niet uit te dunnen en laat je met meerdere bij elkaar staan. Wees voorzichtig zodat je de wortels niet beschadigd. Zet het kluitje van je tijm in het plantgat en druk dit voorzichtig dicht.

Tijm stekken via afleggers

Tijm stekken kan ook als je al een struikje hebt staan, en je wilt er nog een. Stek dan altijd meerdere takjes zodat je die weer bij elkaar kunt zetten. Tijm zaaien we ook altijd met meerdere zaden in één potje, zonder uit te dunnen. Tijm stekken is het beste mogelijk door het maken van afleggers.

Meer over het maken van afleggers en wat afleggers precies zijn, kan je hier lezen. Bij tijm afleggen neem je een lang en bij voorkeur jong takje. Knip het niet af maar laat dit ongeveer halverwege het takje de grond raken. Waar het takje de grond raakt kan je (voorzichtig) wat van de bast wegschrapen met een mesje of je nagel.

Het duurt even maar uiteindelijk -waar het takje de grond raakt- zal het takje gaan wortelen. Het kan soms wel 3-4 maanden duren voor het takje goed is geworteld. Daarna kan je het takje van de moederplant afsnijden of -knippen. Daarna graaf je het gewortelde takje uit en plant je het opnieuw.

Maak altijd meerdere afleggers zodat je deze bij elkaar kunt zetten. Bedenk je ook dat het echt wel even kan duren, voor de takjes samen een nieuw mooi bosje hebben gevormd.

Per vierkante meter kan je ongeveer 14 tot 20 tijm planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 4 tot 6 tijm planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Tijm verzorgen

Of we nu citroentijm kweken (foto hieronder: citroentijm), wintertijm kweken of een ander soort tijm kweken, de verzorging is van alle soorten nagenoeg hetzelfde. Je kunt zelf alle soorten tijm kweken en het kweken van tijm is bijzonder makkelijk. Alleen het kiezen van de juiste grond is heel belangrijk, anders groeit tijm slecht of gaat tijm zelfs dood.

Naast het kiezen van de juiste grondsoort geef je tijm soms ook water. Je kunt tijm snoeien (zie verderop) maar dat is bijna nooit nodig. Wel staat tijm graag op een plekje in de volle zon. Bij gebrek aan beter mag je tijm ook in de halfschaduw zetten, al is dit minder ideaal. Ook zijn de meeste soorten tijm winterhard. Tijm kan zelfs goed tegen strenge vorst, met enkele uitzonderingen (bepaalde rassen).

Tijm is een meerjarige plant, wintergroen en blijft in leven zo lang de temperatuur hoger is dan -20℃.

Tijm water geven

Zelf tijm kweken is makkelijk omdat je tijm bijna niet hoeft te verzorgen. Ook water geven hoef je bijna niet te doen. Doe dit alleen tijdens warme en droge periodes. Kweek je tijm in pot dan geef je vaker water, omdat de grond in potten snel opdroogt.

Als de grond nog licht vochtig is, ook onder het oppervlak, dan hoef je in elk geval géén water te geven. Geef ook steeds een klein beetje water, dus niet te veel in één keer. Tijm kan goed tegen droogte.

Tijm grondsoorten

Het is al eerder genoemd maar ik kan het niet genoeg benadrukken. De juiste grond kiezen is al bijna 80% van het werk. Tijm kweken we op een droge, zanderige en vrij arme grond. Tijm op kleigrond kàn gewoon niet, en op voedzame en vochthoudende grondsoorten (geen klei) kan het eigenlijk ook niet. Tijm krijgt dan snel gele blaadjes en sterft daarna zelfs geheel of gedeeltelijk af.

Voor tijm kweken maar óók voor tijm zaaien raden we aan zelf grond samen te stellen. De meeste zaaigrond bevat een deel fijn zand voor de structuur. Zaaigrond met toegevoegd zand is geschikt om tijm te zaaien. Heb je alleen zaaigrond zonder toegevoegd zand dan kan je dit zelf toevoegen. Het is altijd handig om een zak fijn zand binnen bereik van je moestuin te hebben.

Tijm kweken we zelf altijd in potten omdat we hier op kleigrond zitten. In de vollegrond kunnen we gewoon ècht geen tijm kweken en ja, zelf heb ik dat heel eigenwijs geprobeerd. Het werkt niet. Het grote voordeel van potten en bakken is echter dat je de grond daar zelf in moet doen. Maak voor tijm in pot ook zeker een eigen grondmengsel. Persoonlijk zou ik het volgende adviseren:

Kies voor een (biologische) zeer licht bemeste (moes)tuinaarde of potgrond. Neem géén sterk bemeste aarde want dat is erg slecht voor tijm. Haal ook een zak fijn zand en meng flink wat zand door de potgrond of (moes)tuinaarde. Je kunt eventueel perliet toevoegen. Perliet zorgt voor een goede drainage en bevordert de waterhuishouding voor planten die graag droog staan.

Voor je tijm in potten zet, zorg dat er gaten onder in de potten zitten voor de afwatering. Leg onderin de pot een laag steentjes of hydrokorrels. Hiermee voorkom je dat de gaten dichtgeslibd raken met natte aarde, en dus dat het water goed door kan blijven stromen.

Je kunt tijm kweken op allerlei droge plekken. Zo doet tijm het ook bijzonder goed in een rotsentuin.

pH

Tijm tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?

Tijm bemesten

Tijm bemesten hoeft bijna nooit. Houd er rekening mee dat in potten en bakken de voedingsstoffen sneller uitspoelen. In dit geval kan je vanaf het tweede jaar beginnen met bemesten. Kies dan altijd een zeer lichte meststof, bijvoorbeeld een meststof voor (geurende) kruiden of andere lichte bemesting.

Tijm kweken op verschillende manieren

Wat combinatieteelt betreft is tijm een pareltje. Bladluis houdt namelijk helemaal niet van tijm. Zet je tijm dus in de buurt van keukenplanten die hier gevoelig voor zijn, met name in dezelfde grond, dan blijven bladluizen vaker op afstand. Natuurlijk voorkomt het nooit 100% van de plaag maar het kan sterk bijdragen aan de bestrijding.

Tijm
Voor het kweken van tijm hoef je geen wisselteelt te gebruiken.

Tijm goede buren
Tijm kweken kan goed samen met aardbei, lavendel, rozemarijn, salie, spruitjes, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Tijm slechte buren
Tijm heeft geen nadrukkelijk slechte buren.

Tijm bloei en bestuiven

Wanneer bloeit tijm? Tijm bloeit doorgaans van mei tot juli.

Tijm hoef je niet te bestuiven om het te oogsten, want je knipt de takjes en gebruikt vooral de blaadjes. Voor de zaadteelt is bestuiven wel nodig maar wordt dit vooral door insecten gedaan. Tijm kan heel mooi bloeien met tweeslachtige bloemetjes. Tijm is dan ook éénhuizig te noemen en is hierdoor goed zelfbestuivend.

Dat tijm goed zelfbestuivend is, dat is ook te merken. Tijm kan zichzelf soms heel makkelijk uitzaaien. Dat ligt een klein beetje aan waar tijm staat. We hadden wel eens een pot met tijm aan de dakrand hangen. Onder diezelfde dakrand stond een pot met een bosbes. Na verloop van tijd kwamen ook bij de bosbes allemaal tijmplantjes.

Als tijm bloeit creëert het kruid een prachtige bloemenzee van piepkleine bloemetjes. Bovendien is tijm zeer aantrekkelijk voor bijtjes en hommeltjes, zweefvliegjes en andere (bestuivende) insecten. Na de bloei kan tijm zichzelf ook uitzaaien waardoor het volgend jaar opnieuw opkomt, rondom het geplante struikje.

De bloemetjes van tijm zijn paars of lila van kleur, wit of een combinatie hiervan. De bloei is zeer aanwezig ondanks de piepkleine bloemetjes. Vooral als je een bosje met meerdere tijm struikjes hebt staan.

Wanneer tijm oogsten

Wanneer kan je tijm oogsten? Doorgaans doe je dit van juni tot september.

Als tijm nog jong is kan je beter niet te veel tijm oogsten. Gedurende de hele groei kan je tijm oogsten door takjes af te knippen. Knip geen grote takjes in één keer. Tijm groeit heel traag en het knippen van grote takjes zorgt voor een kale plek, die bijna niet meer terug groeit.

Je kunt de rest van het struikje tijm snoeien om de lengte van de takjes gelijk te trekken, met de afgeknipte takjes die je oogst. Tijm oogsten we zelf door het struikje terug te snoeien. Het "snoeiafval" is dan direct onze oogst.

Tijm gebruiken

De geur en smaak van tijm kunnen erg overheersend zijn als je er te veel van gebruikt. Je hebt er dan ook maar weinig van nodig, zeker van sterk aromatische rassen zoals citroentijm. Er zijn veel verschillende gerechten waarin tijm kan worden gebruikt. Het is bijvoorbeeld lekker bij gebakken aardappelen of bij diverse vleesgerechten.

Je kunt tijm gebruiken door het te verpulveren en over een gerecht te strooien. Wat ook kan is een takje tijm meekoken met een gerecht om aroma's over te brengen, waarna je het takje er weer uithaalt.

Tijm houdbaarheid

Tijm wordt vrijwel altijd gedroogd bewaard. Lang hoeft tijm niet te drogen omdat het plantje niet veel vocht bevat. Je kunt hele takjes tijm of "snoeiafval" ophangen om te drogen, of het verspreiden over een stuk papier om zo te drogen. Je bewaart tijm alleen als het goed droog is in een goed afgesloten potje of bakje. Zo blijft tijm nog minimaal een jaar goed, maar in principe zelfs onbeperkt.

Tijm snoeien

Wanneer kan je tijm snoeien? Doorgaans doe je dit van juni tot juli.

Hoewel tijm een klein struikje is (en blijft) kan het voorkomen dat je het plantje ergens een keertje terug moet snoeien. Wat de reden hiervoor ook is, snoei vooral niet tijdens de winter. Het niet inheemse struikje kan snoeiwonden slecht herstellen bij winters weer en krijgt hieronder te lijden. Snoei dan ook zeker niet wanneer er alsnog vorst wordt verwacht of als het vriest.

Het beste moment om tijm te snoeien is direct na de bloei in de zomer. Je snoeit vooral om het struikje een beetje in vorm te houden. Verwijder geen verhoute takjes en snoei alléén het groen een klein stukje terug.

Het verwijderen van verhoute takjes zorgt voor kale en lege plekken in het struikje, die waarschijnlijk nooit meer dicht zullen groeien. Bedenk je bij het snoeien ook dat tijm een trage groeier is. Verwijderde (groene) delen groeien dus erg langzaam terug.

Tijm ziektes en plagen

Welke ziektes en plagen zijn er bij tijm? Gezien de droge omstandigheden waar tijm graag in groeit, vormt dat in ons klimaat juist een grote uitdaging. Over het algemeen groeit tijm erg makkelijk op veel verschillende plaatsen, maar let goed op het soort grond waar je dit plantje in zet. Bijna altijd zijn kwalen het gevolg van een verkeerde grond.