Saffraan
Crocus sativus, Iridaceae (lissenfamilie)

Saffraan soorten

Saffraan draagt de (Latijnse) wetenschappelijke naam Crocus sativus en is een lid van de lissenfamilie, ook wel iridaceae.

De saffraan plant is eigenlijk een krokus. Om precies te zijn is het een herfstkrokus. De saffraankrokus is familie van de andere krokussen, zoals de krokussen die we vroeg in het voorjaar overal kunnen bewonderen. Als een van de weinige bloeit de saffraankrokus juist in de herfst.

Saffraan zijn stampers uit de bloemen van de saffraankrokus. In tegenstelling tot andere krokussoorten bloeit deze niet in het vroege voorjaar, maar juist in de herfst. Samen met de herfstkrokus. Geen enkele andere krokussoort produceert iets eetbaars, maar de saffraankrokus als enige krokus wel.

Van de stampers van saffraan wordt ook saffraanpoeder gemaakt. Saffraan wordt ook wel het rode goud genoemd, vanwege de rode kleur van het spul en de prijs daarvan. Een kilo saffraan kost bijna altijd meer dan € 30.000,- en dat maakt saffraan tot een van de duurste specerijen ter wereld.

Saffraan zaaien of planten

Wanneer kan je saffraan planten?
Saffraan planten of uitplanten op de bestemde plek kan in de kweekkas van mei tot augustus. Saffraan planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van juni tot oktober.

Bekijk ook het saffraan planten stappenplan met video

Saffraan kweken we door de bloembollen van de saffraankrokus te planten. Saffraan planten we zelf altijd in de herfst. Je hoeft dan niet lang te wachten voor de oogst, want saffraan oogsten we vaak al binnen enkele weken. Je kunt ook in de zomer saffraan planten, maar dan zal je iets langer geduld moeten hebben.

Saffraan planten in de herfst

De bloembollen van de saffraankrokus kunnen het hele jaar in droge grond staan, met af en toe wat regenwater. Belangrijk is vooral dat ze in de herfst veel water krijgen om te groeien. Saffraan planten we maximaal tien centimeter diep in de grond. Plant niet een paar bollen maar plant er lekker veel. Voor één gram saffraan heb je 100 tot 150 bloemen nodig.

Om 150 bloemen te krijgen kan je natuurlijk 150 bollen van de saffraankrokus kopen. Dan weet je zeker dat je genoeg hebt. Nodig is dat vaak niet. Uit één grote bol (vaak maat 10/11) komen vaak twee of drie bloemen en soms zelfs meer. Je hebt dus niet altijd 150 bollen nodig om 150 bloemen te krijgen.

Kleine, eerstejaars bloembolletjes zijn nog erg klein. Deze maken vaak maar wel één bloemetje. Bij ons kan je grote (maat 10/11) bloembollen van de saffraankrokus kopen. Wanneer je deze plant kan je ze na één jaar uitgraven. Dan zitten er nieuwe, jonge bolletjes bij in de grond. Die kan je vervolgens opnieuw planten.

Saffraankrokus vermeerderen

Saffraankrokussen vermeerderen zichzelf ondergronds. Als je grote bollen hebt geplant, heb je in de herfst van het jaar daarop alweer nieuwe bolletjes. De grote bollen splitsen zich op in meerdere kleintjes, die weer verder groeien en zich later ook weer gaan opsplitsen. Zo kan saffraan een piepklein beetje woekeren.

Als je kleine bollen hebt geplant dan duurt het vaak 2-3 jaar voor daar nieuwe, jonge bolletjes aan zitten. Bij grote bollen zitten er binnen één jaar nieuwe bolletjes aan. Het beste is om de bolletjes elke 2 jaar op te graven en opnieuw te verdelen. Zeker in potten en bakken met beperkte ruimte is dat sterk aan te raden.

Je kunt dus elk jaar saffraanbollen opgraven. De kleintjes haal je daar dan tussenuit en plant je ergens anders, verkoop je of geef weg aan een andere liefhebber. Saffraan is dus heel makkelijk te vermeerderen via de bollen. Graaf op z'n laatst elke 5 jaar de bollen op om deze her te verdelen in de grond. 2-3 jaar is beter.

Het regelmatig uitgraven van de bloembollen heeft ook een andere noodzaak. Daarover vertel ik verderop meer.

Per vierkante meter kan je ongeveer 25 tot 35 saffraan planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 5 tot 8 saffraan planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Saffraan verzorgen

Zelf saffraan kweken is bijzonder makkelijk. Eigenlijk is alleen saffraan oogsten een uitdaging. Niet omdat het moeilijk is maar omdat het veel werk is. Je kunt saffraan kweken op alle grond die niet zuur is. Verder staat de saffraankrokus graag op een plekje in de volle zon. De saffraankrokus is niet heel winterhard maar overleeft lichte vorst zeker.

Geef de saffraankrokus vooral in de herfst veel water en strooi kalk. De rest van het jaar leven de krokussen alleen onder de grond. Ze hebben dan niets nodig. Ook in een kweekkas kan je saffraan kweken. Omdat de grond daar sneller opwarmt kan je eerder planten en ook eerder beginnen met saffraan oogsten.

Over het algemeen is lichte vorst geen probleem. Wanneer het heel veel heeft geregend in de herfst, kunnen de knolletjes bij lichte vorst al stukvriezen. In een nat jaar moet je de bloembolletjes zeker beschermen tegen alle vorst.

Saffraankrokussen (bloembollen) regelmatig uitgraven

Wees allereerst voorzichtig bij strenge vorst. Een mulchlaag kan de bloembollen beschermen zodat je ze kunt laten zitten. Je kunt ze ook uitgraven of (in pot of bak) in de schuur of garage zetten. Binnenshuis overwinteren is niet echt vereist maar het kan dat sommige bloembollen stukvriezen bij strenge vorst.

In de vollegrond is het belangrijk om de bloembollen van de saffraankrokus regelmatig uit te graven. Door regen en de natuurlijke verzakking van de grond, verdwijnen de krokusbollen steeds dieper in de grond. Zeker op losse grond is dat het geval. Na een tijdje zitten de bollen zo diep in de grond dat ze niet meer boven kunnen komen.

Door de bloembollen regelmatig uit te graven kan je ze opnieuw planten, maar dan weer iets minder diep. Door dit na het oogsten te doen kan je de bollen tegelijk overwinteren. Volgend voorjaar of in de zomer kan je ze weer in de grond stoppen. De rest van het jaar groeit er namelijk niets uit de bolletjes.

Saffraan is een meerjarige plant, niet wintergroen en blijft in leven zo lang de temperatuur hoger is dan -7℃.

Saffraan water geven

Geef de saffraankrokus niet te veel water, behalve in de herfst. De bolletjes leven bijna het hele jaar onder de grond. Dan hebben ze bijna niets nodig. Af en toe regenwater is meer dan genoeg. In de herfst en zeker vlak na het planten, heeft saffraan juist wel veel water nodig.

In de herfst regent het vaak. Als het niet zo nat is, geef dan zelf extra water. Zeker vlak na het planten -wat je meestal in de vroege herfst doet- geef je de bollen flink water. Tijdens de zomer is de krokus in een rust. Dan heeft de saffraankrokus bijna helemaal geen water nodig.

Saffraan grondsoorten

In principe kun je saffraan kweken op elke grond die niet zuur is. Wel gaat de voorkeur uit naar een luchtige en doorlaatbare grond. De bloembollen mogen niet drijfnat staan, dan bestaat de kans dat ze gaan rotten. Om die reden is saffraan kweken op kleigrond ook af te raden. Voor de plant zelf maakt het niet uit, maar kleigrond blijft heel lang drijfnat.

Wil je de bloembollen toch in kleigrond planten, dan maak je de grond het beste eerst goed los. Voeg daarnaast ook compost en/of koemestkorrels toe. Je kunt ook in de kleigrond een gat of geul graven en dit vullen met compost/aarde. Wel moet je de bollen daar niet te lang laten staan. Ze verzakken in de luchtige grond, dus regelmatig uitgraven en opnieuw planten.

Vermijd in elk geval zure grond. Daar houdt de saffraankrokus zeker niet van. Het beste kan je dus saffraan kweken op een kalkrijke grond. Meestal is dat een zandrijke bodem. Je kunt ook zelf regelmatig kalk strooien om de bodem geschikt voor saffraan te maken. Op zure grond groeien de bloembolletjes in elk geval zeer slecht. Gebruik dit liever helemaal niet.

pH

Saffraan tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?

Saffraan bemesten

Omdat we saffraan kweken op een kalkrijke grond, is regelmatig kalk strooien ook belangrijk. Is de grond van nature erg alkalisch dan hoef je niet veel kalk te strooien. We raden wel aan om het te doen. Op een zure grond komen de kleine krokussen niet of bijna niet tot bloei. De opbrengst is dan veel kleiner of zelfs heel slecht.

Verdere bemesting zoals extra fosfaat, kan erg handig zijn. Zeker als de bloembolletjes nog jong zijn, bijvoorbeeld omdat je bestaande krokussen nieuwe bolletjes hebben gemaakt. Fosfaat draagt bij aan het maken en versterken van blad- en bloemknoppen. Vooral als planten nog jong zijn nemen ze grote hoeveelheden fosfaat op.

Saffraan kweken op verschillende manieren

Een opvallende combinatie, saffraan met aardbeien, maar zeker niet zonder reden. Saffraan maakt loof dat een beetje lijkt op gras. Als saffraan tegen de winter raakt uitgebloeid, gaat deze nog meer loof maken. In de winter staat de groei even stil, maar in het voorjaar droogt het loof op. Dit wordt dan een soort stro en het gaat vanzelf plat op de grond liggen. Het vormt dan een mulch laag rondom je aardbeienplanten, wanneer de aardbeien weer beginnen te groeien.

Saffraan
Voor het kweken van saffraan hoef je geen wisselteelt te gebruiken.

Saffraan goede buren
Saffraan kweken kan goed samen met aardbei, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Saffraan slechte buren
Saffraan heeft geen nadrukkelijk slechte buren.

Saffraan bloei en bestuiven

Wanneer bloeit saffraan? Saffraan bloeit doorgaans van september tot november.

Saffraan hoef je niet te bestuiven. De te oogsten delen zijn namelijk de stampers uit de bloem. Daarnaast vermeerderen saffraankrokussen zich vaak via de bollen. Het kan zijn dat er dus meerdere bolletjes gaan groeien, rondom de oudere bollen die je zelf hebt geplant. Saffraan kweken we nooit uit zaad.

Wanneer saffraan oogsten

Wanneer kan je saffraan oogsten? Doorgaans doe je dit van september tot december.

Over dit filmpje: Pluk saffraan met een pincet om de kwaliteit te behouden. Na het plukken droog je de saffraan goed. Daarna kan je het bewaren in een kruidenpotje.

De rode draden in de bloem worden met veel voorzichtigheid uit de krokusbloemen geplukt. Iedere bloem maakt slechts drie kleine, rode draadjes. Dit zijn de stampers van de bloem. Zo wordt direct duidelijk waarom saffraan kweken zo arbeidsintensief is en waarom saffraan dus zo duur is.

Op het moment van schrijven kostte saffraan in de supermarkt € 1,65 voor 0,05 gram, wat neer komt op € 33,- per gram of rond de € 33.000,- per kilo.

Speciaal voor de insecten: Neem een klein bakje mee en ga de tuin in, of zet de balkonbak met krokussen even op een tafel. Haal de saffraan eruit en laat de bloemen daarna lekker staan. Dan hebben de insecten er ook nog iets aan, zelfs na het oogsten!

Na de bloei en het oogsten van de stampers, sterven de bloemdelen uiteindelijk af. Het loof blijft dan zitten en groeit nog even verder. In de tussentijd ontstaan er vaak ook nieuwe, jonge bolletjes. Meestal gebeurt dit vanaf het tweede jaar. Bij warmer en droger weer zal het loof verwelken. Het wordt dan geel of lichtbruin en gaat plat liggen.

Wanneer het echt warm begint te worden, meestal tegen het begin van de zomer, dan sterft het loof helemaal af. Je kunt het loof zelf verwijderen maar ook laten zitten. Allemaal geen enkel probleem. De bolletjes kan je uitgraven om enkele maanden te bewaren, tot augustus of september, wanneer je ze opnieuw kunt planten. De jonge, nieuw bijgekomen bolletjes kan je ook weer planten. Deze zitten vaak aan de oudere bolletjes vast.

Alle nieuw bijgekomen bolletjes zijn nog heel klein. Voor die óók weer nieuwe bolletjes gaan maken, duurt het wel een jaar of 2 à 3. De oudere bollen zijn dan opgesplitst in meerdere kleine, die je makkelijk van elkaar kunt losbreken. De bolletjes kan je eventueel in de grond laten zitten, maar vanaf augustus kan je ze beter toch opnieuw gaan verdelen.

Oh ja, als je nou heel veel saffraan hebt staan, dan kan je het verwelkte en verdroogde loof gewoon als stro gebruiken. Handig voor bijvoorbeeld het aardbeienbed.

Niet met de hand plukken

Pluk de draadjes nooit met de hand. De zouten en vetten van je hand zijn van negatieve invloed op de kwaliteit van de saffraan. Het beste gebruik je daarom een pincet voor het plukken van de stampers. Daarmee kan je de stampers dicht bij de basis uit de bloem plukken, nauwkeurig en zonder ze aan te raken.

Leg de rode stampers na het oogsten op een droog stuk glad papier of in een (kunststof) bakje. Leg de stampers gespreid en zo min mogelijk op en onder elkaar, zodat ze snel drogen. Gebruik nooit toilet- of keukenpapier om saffraan te drogen. Het lijkt een goed idee omdat het vocht opneemt, maar dit neemt ook aroma's en andere stofjes op uit de saffraan.

Als je goede saffraan wilt pluk je alléén de rode delen. Je houdt dan natuurlijk iets minder over maar de kwaliteit is beter. De gele delen onderaan de stampers (dichter bij de kern van de bloem) probeer je weg te laten. Op zich kan je het erbij nemen maar de gele delen zijn niet van dezelfde kwaliteit als de rode. Je kunt ze er ook achteraf nog afknippen maar dat is iets omslachtiger.

Saffraan eerst goed drogen

En mocht je direct na het oogsten de neiging hebben om het te wegen, doe dat nog maar even niet. Het moet eerst nog goed drogen en dan blijft er nog maar een fractie van het gewicht over. Vaak is meer dan 80% van het gewicht vocht. Drogen doe je bij voorkeur langzaam, op een koele en donkere maar vooral droge plek.

Sneller drogen kan de kwaliteit beïnvloeden, maar je kunt saffraan ook op de zonnige vensterbank leggen om te drogen. Het drogen gaat dan iets sneller maar nogmaals, dit kan de kwaliteit beïnvloeden. Zelf drogen we saffraan liever op een koele en donkere plek zoals in een (droog)kast. Leg de saffraan zo veel mogelijk gespreid.

Zorg dat er lucht bij kan komen maar voorkom zeker ook dat er stof op kan vallen, bijvoorbeeld door het ergens mee af te dekken. Zelf gebruiken we vaak een doorzichtige kap van een mini kweekkasje. Na het drogen bewaren we gedroogde saffraan zelf in een kruidenpotje met kurk, of een ander goed afgesloten potje met deksel.

Saffraan gebruiken

Gedroogde saffraan wordt gebruikt als specerij maar ook als kleurstof voor gerechten. Saffraan heeft een licht grond-achtige smaak en een sterk aroma. Vooral in gerechten met rijst wordt saffraan vaak gebruikt, met name in Aziatische landen. Ook in sommige medicijnen wordt saffraan verwerkt.

De kwaliteit van saffraan kan je bepalen aan de hand van de geur. Als je het in een gesloten potje bewaart, maak het potje open en ruik er direct aan. De geur moet lijken op een combinatie van honing en hooi. Over het algemeen ruikt saffraan sterker als het van hogere kwaliteit is.

Saffraan houdbaarheid

Gedroogde saffraan kan je nog een aantal jaren bewaren want daar kan weinig mis mee gaan. Om het goed te bewaren doe je de saffraan in een afgesloten potje of bakje. Bewaar dit op een koele, donkere en vooral droge plek zoals in een kast, en altijd buiten de koeling.

Wij bewaren saffraan in een goed afgesloten kruidenpotje met een kurk erop. Je kunt het ook in een gewoon potje met deksel bewaren, zo lang het maar nagenoeg luchtdicht is. Dan blijft het aroma goed behouden.

Saffraan ziektes en plagen

Schimmels en ziektes komen relatief weinig voor want de saffraankrokus is goed resistent. Echter eten slakken en diverse insecten graag van de bloemblaadjes. Plagen zijn het grootste gevaar bij het kweken van saffraan. Op plekjes waar veel schuilplaatsen zijn zoals onder potten en bakken of tussen kiertjes, komen plagen vaker voor.

Het grote gevaar is dat hierdoor vóór het openen van de bloemknop, de bloemblaadjes vaak al zijn opgegeten en de stampers bloot komen te liggen. Eventueel worden ook de stampers opgegeten door de beestjes. Het vochtige weer in de herfst draagt bovendien bij aan de populatie slakken. Verder zou combinatieteelt met onder andere uiensoorten goed werken tegen veel plagen.

Saffraan kweken we daarom bij voorkeur op plekken waar weinig potten, bakken en kiertjes zijn. Bijvoorbeeld op een open veld. Zelf zetten we saffraan in bakken, maar controleren we regelmatig op slakken die zich daar tussen bevinden. Bij erg vochtig weer kan je potten en bakken verhoogd zetten, buiten het bereik van slakken en de meeste andere beestjes.