Tomaat
zaaien kweken en oogsten

Er zijn zo veel verschillende tomaten, je moet ze een keer gekweekt hebben. Zelf tomaten kweken gaat best goed in ons klimaat. Wel is het een zeer uitdagende teelt. Geef niet veel maar ook niet weinig water, zorg voor een goede bemesting en verwijder één à twee keer per week alle dieven. Wat dieven zijn lees je verderop.

Daarnaast kan je kiezen uit grote en kleine rassen. Er zijn zelfs rassen die uitstekend in potten op balkons en terrassen kunnen groeien. Je kunt tomaten zaaien, stekken en zelfs vorstvrij overwinteren.

Over tomaten kweken valt heel veel te vertellen. Hieronder lees je alles over tomaten kweken!

De wetenschappelijke (Latijnse) naam van tomaat is Solanum lycopersicum

Tomaat soorten

Welke soorten tomaten zijn er? Met ontelbaar veel tomatensoorten is dit een plant die niet mag ontbreken. Zelf kweken we deze elk jaar opnieuw vanaf zaden. Elk jaar weer andere soorten. Voor iedereen is er een passend soort tomaat om te kweken. Groot, klein, ovaal, rond, rood en zelfs geel or oranje en donker/bruin van kleur. Dit zijn de meest bekende soorten:

De kerstomaat, ook wel cherrytomaat, is een klein tomaatje dat in trosjes groeit. De planten kunnen in de vollegrond overigens wel erg groot worden maar zijn prima in potten te houden. Kerstomaten of cherrytomaten zijn vooral erg lekker zoet, ideaal om van te snoepen.

Voor wie graag op het balkon of terras tomatenplantjes heeft staan is er de balkontomaat, ook wel struiktomaat of laagblijvende kerstomaat. Een klein bossig plantje dat het erg goed doet in potten en bakken met minder ruimte. Een hele goede keuze voor kleine buitenruimtes en overigens ook gewoon een soort kerstomaat.

De pruimtomaat wordt al iets groter en heeft een ovale eivorm, of de vorm van een pruim want daar komt de naam vandaan. De pruimtomaat, ook wel Romatomaat of Roma genoemd, is heerlijk sappig en vlezig van structuur. Dit soort wordt meestal gebruikt om tomatenpuree of -saus mee te maken.

De saladetomaat is een middelgrote tomaat. Dit is het meest voorkomende tomatensoort dat ook vaak in winkels ligt. Een vrij ronde, gladde tomaat die meestal de grootte van een mandarijn heeft. Dit soort wordt gebruikt voor allerlei toepassingen maar vind je het meest in salades, op broodjes gezond of op een hamburger.

De vleestomaat is een forse, vlezige tomaat met grote ribbels rondom. Vleestomaten zijn de grootste tomaten die je kunt kweken. Ze zijn vaak erg sappig en hebben veel vruchtvlees. Je kunt vleestomaten zeer divers gebruiken maar ze worden meestal verwerkt in warme gerechten.

Verder zijn er tomaten in verschillende kleuren. De meeste tomaten met afwijkende kleuren zijn wat kleiner maar dit is niet altijd het geval. Zo is er bijvoorbeeld de Black Cherry, een donkergekleurde, roodbruine kerstomaat. Ook is er de Gourmandise, een gele of oranjegele struiktomaat. Yellow Pearshaped is een peervormige kerstomaat en zo zijn er nog veel meer.

Wist je dat tomaten oorspronkelijk kruipende planten zijn? We zijn tomaten rechtop gaan kweken omdat dit efficiënter is in de professionele teelt. Een hogere opbrengst op minder vierkante meters. De tomaat is een meerjarige plant. Als je deze in potten hebt staan zou je die vorstvrij kunnen overwinteren.

Tomaat zaaien en planten

Wanneer kan je tomaat zaaien? Tomaat zaaien of voorzaaien onder glas kan van februari tot april.

Wanneer kan je tomaat planten? Tomaat planten of uitplanten in een kweekkas kan van april tot mei. Tomaat planten of uitplanten kan buiten van mei tot juni.

Hoe zaai je tomaten? Bij kamertemperatuur ontkiemen zaden van tomaten vrij snel, vaak al binnen enkele dagen tot een kleine week. Bij lagere temperaturen duurt het iets langer. Je zaait tomaten liever in afzonderlijke kweekpotjes met meerdere zaden per potje. Na opkomst dun je de zaailingen iets uit tot je één sterk plantje over hebt per potje.

Tomaten zaai je nooit met meerdere in één zaaibak als je alle plantjes wilt houden. Ze wortels raken verstrikt met elkaar en je krijgt de plantjes moeilijk los als je ze moet uitplanten. Zo trek je de wortels stuk en beschadig je de plantjes. Altijd in afzonderlijke potjes zaaien. Als je een zonnige vensterbank op het zuiden hebt, ontkiem de zaden daar.

Rond half mei kan je de tomatenplantjes buiten of in een kweekkas uitplanten. Bij een goed voorjaar kan dit al iets eerder, bijvoorbeeld eind april, hoewel dit niet aan te raden is. Kerstomaatjes groeien snel en hoef je niet zo vroeg te zaaien, maart of april is voldoende. Vleestomaten zaai je in februari of maart in grotere kweekpotjes.

Let op: eerst goed afharden voor het uitplanten! Anders krijgen je planten last van zonnebrand. Je kunt voor het gemak een stuk vliesdoek over je kweekkas spannen. Dit houdt veel sterk zonlicht tegen. Je kunt de planten dan direct laten staan op de plek in de kas.

Je kunt de planten ook langzaam laten wennen. Laat de plantjes dan eerst een paar uurtjes buiten staan en haal ze dan terug naar binnen. Herhaal dit en laat ze elke dag iets langer buiten (of in de kas) staan, net zo lang tot ze dag en nacht buiten kunnen blijven.

Doe je dit niet, dan krijgen je jonge plantjes snel last van zonnebrand. De kiemplantjes en jonge plantjes zijn nog erg kwetsbaar en gevoelig voor weersinvloeden. Zeker in een kas is de kans op zonnebrand stukken groter.

Je kunt tomaten ook stekken. Wil je tomatenplanten stekken, neem dan bijvoorbeeld dieven die je van grotere planten hebt verwijderd. Deze dieven steek je in een vaas of glas met water. Al vrij snel maken de stekjes wortels en kan je ze in potjes met aarde zetten om verder te laten groeien. Leuk om bijvoorbeeld weg te geven aan de moestuinburen.

Kan je een tomatenplant overwinteren? Het is net zo makkelijk om zelf tomaten te zaaien. Soms heb je echter een bijzonder ras dat je wilt overhouden. Je kunt een tomatenplant dan overwinteren. Snoei de plant terug en zet deze vorstvrij op een plek waar het niet al te koud wordt. In het voorjaar loopt je tomatenplant opnieuw uit.

Per vierkante meter kan je ongeveer 5 tot 8 tomaat planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 2 tot 3 tomaat planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Tomaat standplaats en verzorgen

Hoe kweek je zelf tomaten? Tomaten kweken is niet makkelijk maar het loont absoluut! Let goed op de hoeveelheid water die je geeft. Hiermee voorkom je gebarsten tomaatjes of tomaatjes met neusrot. Geef de juiste bemesting en dief je planten ook. Daarover verderop meer!

Tomatenplanten staan graag in de volle zon. Bij minder zon rijpen de vruchten zeer slecht. Heb je een oer-ras dan kan je de tomatenplant laten kruipen, zoals de tomaten van oorsprong horen te groeien. Je kunt een tomatenplant ook op z'n kop kweken door deze omgekeerd in een pot op te hangen aan de dakrand.

Tomaten kweken op de gebruikelijke manier wordt langs stokken of draden gedaan. Steek een lange stok naast je plant in de grond of span een draad naar het dak van de kas. Hier kan je de tomatenplant langs opbinden. Doe dit zeker, anders valt je tomatenplant om en breekt deze af.

Ja zeker, je hebt het goed gelezen. Tomaten worden wel eens op z'n kop gekweekt. Je stopt de tomatenplant omgekeerd in een pot, waarbij de stam dus uit de bodem van de pot groeit. Vervolgens hang je de tomatenplant op z'n kop op. Het idee is dat door de zwaartekracht de tomaten meer vocht opnemen en groter worden.

Zorg voor een zo constant mogelijke omgeving. Daarbij hoort een niet al te sterk wisselende temperatuur. Ook het geven van de juiste hoeveelheid water op het juiste moment is belangrijk. Kweek je tomaten in potten, haal deze dan even naar binnen, zet ze in een kas of onder een afdak als gaat regenen.

Tomaat combinatieteelt en wisselteelt

Tomatenplanten worden langs stokken of draden opgebonden. Oude rassen kun je laten kruipen. Soms worden tomaten op z'n kop gekweekt, hangend uit de bodem van een pot.

Tomaat
Voor het kweken van tomaat zou je wisselteelt kunnen gebruiken. Tomaat is een vruchtgewas. De ideale voorteelt is een bladgewas en de ideale nateelt is een wortel- of knolgewas of aardappelsoort volgens het wisselteelt schema.

Tomaat goede buren
Tomaat kweken kan goed samen met asperge, bieslook, biet, bosui, bladselderij, bleekselderij, bloemkool, boerenkool, broccoletto, bieslook, knolraap, koolrabi, knolselderie, ananaskers, maïs, oost-indische kers, paksoi, pakmkool peterselie, prei, pronkboon, radijs, rammenas, rode kool, romanesco, slaboon, spinazie, spruitjes, lenteui, daslook, witlof, witte kool, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Tomaat slechte buren
Tomaat kweken gaat liever niet samen met doperwt, kapucijner, kiwano, peul, knolvenkel, knolvenkel, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Tomaat water geven

Hoeveel water heeft een tomatenplant nodig? Zorg voor een constante hoeveelheid water. Een tijd lang weinig water geven en opeens heel veel zorgt voor neusrot. Heel veel water geven in het algemeen zorgt ook voor neusrot. Gewoon een beetje water dus, niet te veel en ook pas als de grond opgedroogd aanvoelt (ook onder het oppervlak).

Het geven van de juiste hoeveelheid water is belangrijk. Voel altijd eerst goed onder de oppervlakte met je vingers. Voelt het droog, geef dan een beetje water. Twee glazen per plant is meer dan genoeg per keer. Tijdens een warme en droge zomer is het handig om iets meer te geven. Zo lang de grond nog vochtig is laat je de plant met rust.

We benadrukken het geven van de juiste hoeveelheid water zo, omdat dit de meest gemaakte fout is bij het verzorgen van tomatenplanten.

Tomaat grondsoort en bodem

Welke grond heeft een tomatenplant nodig? Hoewel tomatenplanten niet veeleisend zijn hebben ze wel een voorkeur. Op stevige grondsoorten zoals klei staan ze heel vaak te nat. Het beste is om de grond aan te vullen met brekerzand, ook als je in potten kweekt met potgrond.

Tomaten kweken in zandgrond is echter af te raden. De grond droogt iets te snel op en zeker als je dit in potten gebruikt. Gewone aarde is prima. Dit is ook een stuk voedzamer en je tomatenplanten hebben absoluut voeding nodig. Daarover meer in het stukje over bemesten.

Een humusrijke bodem is aan te raden voor de teelt van tomaten. Als de grond goed luchtig is kunnen tomaten goed wortelen. Ze worden groter en het maakt tomaten kweken een stuk makkelijker. Grotere tomatenplanten in een pot zetten kan ook, maar gebruik dan een grote pot of kuip.

pH

Wat is pH?

Tomaat bemesten

Moet je tomaten bemesten? Tomatenplanten hebben een goede weerstand nodig en moeten goed bestand zijn tegen weersinvloeden. Met name regen is een uitdaging. Om je planten beter weerbaar te maken is het geven van kaliumrijke bemesting sterk aan te raden.

Wees erg terughoudend met het geven van stikstof. Tomatenplanten kunnen van nature -en zeker in een kweekkas- erg weelderig groeien. Stikstof bevordert die weelderige groei maar zorgt vooral voor meer blad en groen. Dit komt ten koste van de opbrengst.

Voor het bemesten van tomaat kan je het beste kiezen voor een meststof die lijkt op de NPK-samenstelling 0-0-0. De exacte samenstelling maak je meestal zelf door de juiste verhouding stikstof, fosfaat en kalium te mengen. Het is natuurlijk ook gewoon voldoende om een meststof gebruiken die erop lijkt.

Wat is NPK?

Tomaat bloei en bestuiven

Wanneer bloeit tomaat? Tomaat bloeit doorgaans van mei tot september.

Moet je tomaten bestuiven? Een goede bestuiving is essentieel. Omdat tomaten een geval apart zijn is de binnenkant van de bloem vaak gesloten. Insecten komen dan niet bij het stuifmeel. In de open lucht zorgen trillingen van de wind dat stuifmeel loskomt. In een kweekkas heb je die wind meestal niet.

Tomatenplanten maken tweehuizige bloemen en zijn dus zelfbestuivend, maar erg handig zijn ze daar niet in. Als we zelf tomaten kweken dan tikken we tijdens de bloei altijd voorzichtig tegen de stam. Dit doen we dagelijks. Deze trillingen zorgen ook dat stuifmeel in de bloemen goed loskomt en wordt overgebracht.

Vooral grotere tomatensoorten zoals de vleestomaat krijgen snel last van fasciatie. Dat is het vervormen en vergroeien van delen van de plant. Dit komt vooral bij de bloemen en bloemtrossen voor. Soms zie je dan dat er een paar bloemen in elkaar zijn vergroeid. Hieruit ontstaat vaak een zeer grote, misvormde tomaat.

Vergroeide delen met fasciatie, vooral bloemen en vruchten, kan je beter verwijderen. Meestal gaan deze vergroeide delen langs elkaar schuren, raken ze stuk en gaan ze schimmelen. Hoe leuk het ook is zo'n vergroeide vrucht, deze kost de plant veel energie en levert vaak niets op. Je kunt ze beter verwijderen voor de vruchten beginnen te groeien.

Wanneer tomaat oogsten

Wanneer kan je tomaat oogsten? Doorgaans doe je dit van juli tot oktober.

Hoe oogst je tomaten? Tomatenplanten maken doorlopend nieuwe trosjes. Als je de onderste rijpe tomaten hebt geplukt ontstaan er vanuit de toppen weer nieuwe. Dit blijft in principe net zo lang doorgaan tot het buiten of in de kas te koud wordt voor de tomatenplant. Dan sterft de plant af.

Door oudere tomaten steeds van de plant te plukken heeft de plant meer energie over voor de nieuwe trosjes. Tomaten zijn goed rijp als ze een mooie kleur hebben en makkelijk loslaten van de plant. Pak ze vast en draai ze zachtjes. Als ze loslaten zijn ze rijp. Een mooie kleur is bij een rood soort wanneer deze dieprood is en dus niet oranjerood.

Tomaatjes aan trosjes rijpen meestal niet tegelijk. Je kunt bij trostomaatjes wachten tot ze allemaal rood zijn. Vaak vallen de tomaten die het eerst rijp werden dan makkelijk af of zijn al afgevallen. Trek het trosje niet van de plant, dan trek je de plant stuk. Knip in plaats daarvan het trosje los met een snoeischaar of een oogstschaartje.

Tomaat gebruiken en bewaren

Waarvoor gebruik je tomaten? Tomaten zijn veelzijdig te gebruiken in verschillende recepten. Doe ze rauw door de salade, op de hamburger met ijsbergsla of bak ze mee op het ei in de pan. Je kunt tomaten zelfs in de zon, of als alternatief in de oven, laten drogen en inmaken. Je hebt dan heerlijke (zon)gedroogde tomaatjes.

Zelf (zon)gedroogde tomaatjes maken? Lees dan ook eens hoe je (zon)gedroogde tomaten maakt en probeer het zelf! Tomaten zijn ook uiterst geschikt om tomatenpuree van te maken of tomatensaus voor over de pizzabodem. Kortom, tomaten zijn heel breed te gebruiken!

Hoelang zijn tomaten houdbaar? Tomaat blijft buiten de koeling ongeveer een week goed. In de koeling blijven tomaten maximaal 2 weken goed. Je kunt tomaten invriezen als je ze alleen nog voor soep of puree wilt gebruiken. Dan blijven ze nog een jaar goed. Wanneer tomaten lelijke plekken krijgen zijn ze niet meer lekker.

Zongedroogde tomaatjes blijven meestal langer goed en ook buiten de koeling. Het langst blijven ze houdbaar als je ze inmaakt.

Tomaat snoeien dieven of toppen

Wanneer kan je tomaat dieven, toppen of snoeien? Doorgaans doe je dit van april tot september en in november.

Moet je tomaten snoeien? Echt snoeien doe je niet. Je verwijdert alleen dieven en topt je planten eventueel ook. Wel kan je een tomatenplant overwinteren, dan kan je deze flink terugsnoeien. Dit doe je door de zijtakken weg te nemen en de top in te korten. Doe dit pas als het blad begint af te sterven en niet eerder.

Wat is dieven bij tomatenplanten? Dieven zijn zijtakken die vanuit de bladoksels beginnen te groeien, zoals op de afbeelding hieronder goed te zien is. Het werkwoord 'dieven' is het verwijderen van deze zijtakken bij je tomatenplant of bij andere planten waarbij dit nodig is.

Hoe doe je tomaten dieven? Een tomatenplant dieven doe je door de beginnende zijtakken al vroeg uit de bladoksel te knijpen. Dit kan met een (snoei)schaartje maar gaat ook heel goed tussen duim en wijsvinger. Het liefst doe je dit direct wanneer je dieven ziet zitten. Tomatenplanten maken continu nieuwe dieven.

Waarom moet je tomaten dieven? Een gediefde tomatenplant is makkelijker op te binden, want je hebt slechts één hoofdstam die je langs een stuk kunt vastmaken. Dieven zijn kwetsbaar, maar kosten ook veel energie en voeding. Hierdoor blijven je tomaten veel kleiner en maakt je tomatenplant zelfs minder tomaten.

Moet je alle tomaten dieven? De meeste tomatensoorten moet je dieven. Hiermee voorkom je kwetsbare takken die makkelijk van de plant scheuren door het gewicht van de tomaten, omdat je er per ongeluk tegenaan loopt of omdat het hard waait. Dieven hebben voor de teler zelden toegevoegde waarde.

Kerstomaten, ook bekend als cherrytomaatjes, hoef je als enige bijna nooit te dieven. Dit zijn meestal laagblijvende en kleinere planten. De meeste soorten kerstomaten zijn sterk genoeg om zonder ondersteuning te groeien.

Sommige soorten kerstomaten, met name in de volle grond, kunnen toch erg groot worden. In dit geval kan je deze kerstomaten bij uitzondering beter wel dieven. Weelderige, grote kerstomaten krijgen vaak hangende takken. De tomaten raken hierdoor de grond en kunnen eerder gaan schimmelen of rotten.

Wat is toppen bij tomatenplanten? Toppen is het verwijderen van het groeipunt aan de hoofdstam van je tomatenplant. Dit is niet vereist, maar wordt door veel telers en moestuinders wel gedaan. Dit heeft een aantal voordelen ten opzichte van niet-getopte planten.

Een niet-getopte tomatenplant blijft maar doorgroeien, ook als de plant tegen het plafond van de kas aankomt. Om dit te voorkomen wordt de top van een tomatenplant vaak verwijderd. Ook kunnen de laatste tomaten na de zomer nog moeilijk rijp worden. Als de plant dan ook blijft doorgroeien kost dit veel energie, ten koste van de laatste trossen tomaten.

Hoe moet je een tomatenplant toppen? Meestal wordt een tomatenplant getopt na vijf tot acht bloemtrossen. Je topt een tomatenplant door de groeitop eruit te knippen met een (snoei)schaar, of eruit te trekken met duim en wijsvinger. Belangrijk is om de plant ook te blijven dieven, zodat deze niet vanuit een zijtak verder groeit.

Tomaat ziektes en plagen

Welke ziektes en plagen zijn er bij tomaten? Één van de meestvoorkomende kwalen bij een tomatenplant is het krijgen van neusrot, waarbij de punt van de tomaat begint te rotten en schimmelen. Tomaten die eenmaal zijn aangetast kan je natuurlijk niet meer eten. De meestgemaakte fout die dit veroorzaakt is het geven van te veel of te weinig water, en een onregelmatig patroon in het water geven. Geef dus niet eerst heel veel en vervolgens heel weinig (of andersom) en laat de plant niet in de stromende regen staan.

Een andere uitdaging zijn de dieven. Een tomatenplant vraagt wel ècht regelmatig wat onderhoud, want dieven (zijtakken) groeien sneller terug dan dat je ze eraf kunt plukken. Je ziet er altijd een aantal over het hoofd, waardoor het lijkt of ze uit het niets ontstaan. Controleer de plant regelmatig, iedere week, op nieuw aangemaakte dieven in de bladoksels.

Tomaat kweken informatie