Komkommer
Voorzaaien kweken en oogsten

Komkommer draagt de wetenschappelijke (Latijnse) naam Cucumis sativus en is een lid van de komkommerfamilie, ook wel curcubitaceae.

Komkommer soorten

De komkommer is nu echt een van die planten, waar je alle kanten mee op kan. De komkommer is zelfs zo ver gecultiveerd dat er rassen zijn die geschikt zijn voor buiten in de vollegrond. De komkommer is al lang niet meer de lange, tropische vrucht. Er zijn ook hele korte en zelfs ronde komkommers.

Verder zijn wat oudere rassen vaak stekelig. Sterk gecultiveerde komkommersoorten zijn meestal glad. Zelfs de augurk is eigenlijk gewoon een komkommer.

Komkommer

De traditionele komkommer (zo noem ik het) is een grote en lange komkommer. Dit zijn de komkommers die je in de groentewinkel ziet liggen. Deze groeit eigenlijk het beste in tropische gebieden of bij ons in een warme kweekkas. De traditionele, lange en grote komkommer wordt als plant ook heel groot. Maakt veel zijscheuten en neemt veel ruimte in.

Om die reden is de traditionele, lange komkommer niet zo heel geschikt voor de meeste (kleinere) moestuintjes en kweekkasjes. Voor wie weinig ruimte heeft is de volgende misschien interessant:

Snackkomkommer

De snackkomkommer is een hele kleine komkommer. Meestal worden de vruchten zo'n tien centimeter lang en niet zo dik als een gewone komkommer. Zoals de naam al zegt is de snackkomkommer heel geschikt om als snack te eten. Ze zijn heerlijk sappig en vol van smaak. Door het kleine formaat is dit de ideale snack.

Snackkomkommers zijn meestal zeer productieve planten. In plaats van de energie op een paar hele grote komkommers te richten, wordt de energie verdeelt over heel veel kleintjes. De snackkomkommer lijkt op een augurk maar heeft een gladde schil. De snackkomkommer kan met schil en al worden gegeten, al kunnen eigenlijk alle soorten dat.

Augurk

Zoals eerder genoemd bestaat de augurk niet als afzonderlijk plantensoort. De augurk is namelijk gewoon een komkommer. Meestal wel een kleine komkommer. De augurk is vaak ook stekelig en minder lekker om zo te eten. De augurk is een gecultiveerd soort dat bijzonder geschikt is om in te maken in zuur.

De augurk lijkt qua groei een beetje op de snackkomkommer. Hetzelfde formaat alleen dan stekelig, maar ook de planten worden niet zo groot als een gewone, traditionele komkommer. Ook erg geschikt voor kleine moestuintjes dus.

Witte komkommer

Eigenlijk is de witte komkommer helemaal niet wit, maar gewoon heel licht groen. De lichtgroene komkommer wordt dus een witte komkommer genoemd. Het is een soort met een vaak knapperige schil. Veel van deze gecultiveerde soorten met lichtgroene schil zijn erg geschikt voor buiten in ons klimaat.

Ronde komkommer

De komkommer is op allerlei eigenschappen geselecteerd. Hier zijn nieuwe rassen uit ontstaan zoals bijvoorbeeld de ronde komkommer. Dit soort produceert dus geen langwerpige maar ronde komkommers. De ronde komkommer heeft vaak een knapperige schil. Het kan lastig zijn om te bepalen wanneer je deze precies moet oogsten.

Verder zijn komkommers ook geselecteerd op de eerder genoemde grootte (snackkomkommer vs. normale komkommer). En op het wel of niet hebben van stekels (augurk vs. komkommer).

Verwante soorten

De komkommer heeft plantkundig gezien een hele eigen familie, namelijk de komkommerfamilie. Ook wel de Curcubitaceae genoemd. Tot deze familie behoren óók de meloen en de watermeloen. De bijzondere, stekelige en gele kiwano behoort ook tot de komkommerfamilie. Net als de pompoen en courgette, die ook tot dezelfde familie behoren.

Komkommer zaaien en planten

Wanneer kan je komkommer zaaien? Komkommer zaaien of voorzaaien onder glas kan van maart tot mei.

Wanneer kan je komkommer planten? Komkommer planten of uitplanten in een kweekkas kan van mei tot juni. Komkommer planten of uitplanten kan buiten van mei tot juni.

Komkommers zaai je binnen voor, in een warme en zonnige vensterbank. Een komkommer kan snel groeien. Het is daarom handig om niet eerder dan half april te zaaien. Je moet de plant nog tot half mei binnen houden in een klein kweekpotje.

Zaai komkommers altijd in afzonderlijke kweekpotjes. De jonge zaailingen maken al heel vroeg een complex wortelstelsel. Zou je meerdere planten in één zaaibakje zaaien, dan krijg je ze niet uit elkaar zonder wortels stuk te trekken.

Komkommer uitplanten doe je vanaf half mei. Je zaailing moet dan wel groot genoeg zijn. Een komkommer zaailing moet ten minste twee echte blaadjes hebben voor je deze gaat uitplanten. Ook moet je de komkommer zaailing eerst goed afharden.

De makkelijkste manier om een komkommerplant af te harden is door deze in een kas met schaduwdoek te zetten. Je kunt de kas ook bedekken met vliesdoek, wat dun en enigszins lichtdoorlatend is. Zo hoef je de planten niet steeds naar binnen te halen en weer buiten te zetten. Mocht je geen vliesdoek hebben, doe dan het volgende:

Komkommer afharden door de plant langzaam te laten wennen aan de nieuwe omgeving. Zet je zaailing(en) eerst enkele uurtjes in een kweekkas. Verleng dit na enkele dagen met nog een of twee uurtjes. Doe dit net zo lang tot je de plant de hele dag kunt laten staan en plant deze dan uit.

Afharden is belangrijk omdat de jonge komkommer zaailing anders last krijgt van de plotselinge lagere temperatuur, de plotselinge hoeveelheid en sterkte van het zonlicht en andere plotselinge veranderingen. Zo kan je komkommer bijvoorbeeld last krijgen van zonnebrand. In het ergste geval is dit fataal.

Per vierkante meter kan je ongeveer 5 tot 8 komkommer planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 2 tot 3 komkommer planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Of je nu in rijen of per m² zaait, het is altijd verstandig om tussen de regels een grotere afstand aan te houden dan de plantafstand.

Komkommer standplaats en verzorgen

Hoe kweek je komkommers? Komkommer kweken doe je het beste in een kweekkas, in de volle zon. Komkommers zijn klimmende planten. Ze groeien het beste langs een hekwerk, stokken of draden, maar je kunt ze ook laten kruipen. Kruipende komkommers zijn wel vatbaarder voor schimmels.

Zelf laten we komkommers altijd klimmen in de kas. Daar is beperkte ruimte en zo neemt de plant minder ruimte in. In het begin moeten we de komkommers altijd een beetje helpen. Ze gaan namelijk altijd eerst kruipen, tot ze iets hebben gevonden om langs te klimmen. Hieronder zie je dat goed.

Vaak wordt er voor de teelt van komkommers betongaas gebruikt. Je kunt dit schuin omhoog ergens tegenaan zetten. De planten kruipen dan nog steeds een beetje, maar dan schuin omhoog over het gaas. Onder het betongaas kan je dan straks de komkommers plukken. Bij minder ruimte laat je ze recht omhoog groeien.

Bemesten, maar zeker ook voldoende water geven is extra belangrijk. Een komkommerplant moet zo min mogelijk stres ervaren van bijvoorbeeld snoeien (dieven) of extreme omstandigheden. Daarvan gaan de komkommers bitter smaken. Verwijder daarom zo vroeg mogelijk de meeste zijscheuten (zie ook het kopje snoeien). Laat de plant later gewoon z'n gang gaan.

Komkommer combinatieteelt en wisselteelt

Een komkommerplant wordt vaak langs een (schuin) hekwerk, of een lange stok of draad naar het plafond van de kweekkas geleid. Soms laat men de plant over de grond kruipen.

Komkommer
Voor het kweken van komkommer zou je wisselteelt kunnen gebruiken. Komkommer is een vruchtgewas. De ideale voorteelt is een bladgewas en de ideale nateelt is een wortel- of knolgewas of aardappelsoort volgens het wisselteelt schema.

Komkommer goede buren
Komkommer kweken kan goed samen met biet, bladselderij, bleekselderij, bloemkool, boerenkool, bosui, broccoli, dille, doperwt kapucijner, knolraap, knolselderij koriander, kropsla, linzen, maïs, paksoi, palmkool, peul prei, pronkboon, rode kool, romanesco, slaboon, spruitjes, stengelui, tuinboon, uien veldsla, venkel, witte kool, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Komkommer slechte buren
Komkommer kweken gaat liever niet samen met aardappel, aardbei, courgette, radijs, tomaat, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Komkommer water geven

Hoeveel water geef je een komkommerplant? Een komkommer bestaat voor meer dan 97% uit water. Water geven is dus erg belangrijk, zeker tijdens warme en droge zomers. Je kunt een komkommer beter te veel als te weinig water geven.

Bij te weinig water gaat een komkommer vervormde vruchten maken, waarbij het uiteinde erg dun blijft in verhouding tot het begin van de komkommer. Komkommers van planten die te weinig water krijgen, smaken daarnaast vaak erg bitter.

Komkommer grondsoort en bodem

Welke grondsoort voor komkommer? Komkommer kweken doe je bij voorkeur op een goed voedzame, humusrijke bodem. Gebruik veel compost en zorg dat de bodem luchtig en doorlaatbaar blijft. Overtollig water moet makkelijk weg kunnen, ondanks de grote waterbehoefte van de plant.

Potten of bakken voorzie je het liefste op de bodem van een laag hydrokorrels of zelfs kiezels. Zo kan overtollig water makkelijk wegstromen. Komkommers kweken op kleigrond is af te raden, de grond is te stevig en totaal niet doorlaatbaar.

pH

Wat is pH?

Komkommer bemesten

Moet je een komkommer bemesten? Ja, komkommers hebben veel extra voeding nodig. Met name kalium is belangrijk om de plant een hogere weerstand te bieden. De komkommer is immers een niet-inheems vruchtgewas.

Wees terughoudend met het geven van stikstof aan een komkommerplant. Komkommers groeien van nature erg weelderig en hoeven niet nòg meer blaadjes te maken. Bovendien gaat de aanmaak en verdere groei van extra blad ten koste van de vruchten.

Voor het bemesten van komkommer zou je zelf de juiste hoeveelheid stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) kunnen mengen in de verhouding 8-12-14 of 8-10-12. Dit is ons advies.

Wat is NPK?

Komkommer bloei en bestuiven

Wanneer bloeit komkommer? Komkommer bloeit doorgaans van juni tot augustus.

Moet je een komkommer bestuiven? Nee, het bestuiven van een komkommer voor de teelt is niet nodig. Het is zelfs beter om een komkommer juist niet te bestuiven. Hierdoor ontstaan harde zaden binnenin de vrucht, die je eigenlijk liever wilt voorkomen.

Het bestuiven van een komkommer is eigenlijk alleen nodig als je deze kweekt voor de zaden, om volgend jaar te zaaien. Een komkommer is een éénhuizige plant. Dat betekend dat de mannelijke en vrouwelijke bloemen aan dezelfde plant zitten. De bloemen zijn éénslachtig, òf mannelijk òf vrouwelijk dus.

De vrouwelijke bloemen van de komkommerplant zijn makkelijk te herkennen aan het kleine vruchtbeginsel achter de bloem. Bij stekelige komkommersoorten is het vruchtbeginsel ook stekelig. Bij gladde komkommersoorten is het vruchtbeginsel glad. Je herkent dus al heel vroeg het soort komkommer een beetje aan het vruchtbeginsel.

De mannelijke bloemen van de plant maken geen vruchtbeginsel. Deze bloemen zitten enkel aan een vrij kort steeltje, zonder iets erachter. Het stuifmeel van de mannelijke bloemen moet worden overgebracht naar de vrouwelijke bloemen. Maar dus alléén als je wilt dat je komkommer (harde) zaden gaat maken.

Wanneer komkommer oogsten

Wanneer kan je komkommer oogsten? Doorgaans doe je dit van juli tot oktober.

Hoe oogst je komkommers? Komkommers oogst je eigenlijk voor ze rijp worden. Een rijpe komkommer wordt namelijk geel en gaat heel vies bitter smaken. Een "oogstrijpe" komkommer is dus nog (donker)groen van kleur.

Een uitzondering is de 'white wonder' en vergelijkbare rassen. Dit zijn komkommers die juist wit (crème) of lichtgeel kleuren. Ook deze komkommersoorten oogst je jong, maar ze worden dus niet donkergroen zoals de meeste normale komkommersoorten.

Er kleine (vaak stekelige) soorten die veel als augurk worden gebruikt, maar er zijn ook zeer lange en gladde komkommersoorten. Afhankelijk van het ras dat je hebt weet je dus ongeveer hoe groot deze moet worden en hoe deze eruit ziet, maar de grootte van een komkommer zegt helemaal niets over hoe rijp deze is.

Komkommer gebruiken en bewaren

Waarvoor gebruik je komkommer? Komkommers kan je altijd rauw eten. Zonder, maar na het wassen zelfs ook met schil. Rauw worden komkommers ook in salades gebruikt, meer dan eens in combinatie met paprika. Je kunt komkommer ook op een hamburger doen.

Komkommer is dus zeer veelzijdige vruchtgroente en kan je op verschillende manieren gebruiken. Het is zelfs zo dat een komkommer wel eens op de ogen wordt gedaan om donkere kringen rondom de ogen te verminderen. Komkommer zou daarnaast ook ontstekingsremmend werken.

Komkommer hoort niet bitter te smaken, maar soms is dit toch het geval. Dat kan komen doordat de plant te weinig water heeft gehad, maar er kan ook dat de vrucht iets te rijp is geplukt. Stres bij de plant zorgt ook voor bittere komkommers.

Komkommer houdbaarheid

Hoelang blijft een komkommer houdbaar? Een verse, ongesneden komkommer kan je tot maximaal 2 weken in de koelkast bewaren. Invriezen is (na kort blancheren) mogelijk maar wel sterk af te raden. De smaak gaat hierdoor snel achteruit.

Komkommer snoeien dieven of toppen

Wat is dieven bij een komkommerplant? Dieven is het verwijderen van zijscheuten, vooral bekend bij tomatenplanten. Dieven (het zelfstandig naamwoord) zijn zijscheuten die vanuit de bladoksel aan de hoofdstam en zijscheuten van de plant groeien.

Komkommerplanten kunnen weelderig groeien, maar de komkommers (die best groot kunnen worden) kosten ook veel energie. Wanneer de plant erg veel scheuten heeft, moet de plant energie verdelen tussen vruchtgroei en bladgroei. Als gevolg blijven komkommers vaak kleiner.

Moet je een komkommer dieven? Je hoeft een komkommer niet te dieven, maar het kan wel bijdragen aan een betere oogst. Door ongeveer drie tot vijf zijscheuten aan te houden blijft de plant onder controle. Aan deze scheuten kunnen dan komkommers groeien en deze kunnen zich volledig ontwikkelen.

Hoe doe je een komkommer dieven? Gebruik een (snoei)schaar of gewoon je duim en wijsvinger, om zijscheuten van de plant te verwijderen. Zorg dat je drie tot vijf scheuten laat zitten waaraan de plant vruchten kan gaan dragen.

Wat is toppen bij een komkommerplant? Toppen is het verwijderen van het groeipuntje van de hoofdstam van een plant. Bij komkommers wordt dit vaak gedaan om dezelfde redenen als je dieven van de plant verwijderd. Het kan bijdragen aan een betere oogst maar is niet nodig om komkommers te kunnen kweken.

Komkommer ziektes en plagen

Welke ziektes en plagen zijn er bij komkommers? Komkommers zijn -met name bij koel en vochtig weer- vatbaar voor meeldauw. Vlak voor het einde van het (komkommer)seizoen merk je al dat er op de bladeren een soort witte, poederachtige schimmel ontstaat. Dit is een teken dat het seizoen bijna afloopt.

Tijdens de teelt voorkom je de schimmel natuurlijk zo veel mogelijk. Een kruipende komkommerplant is vatbaarder voor schimmels dan een klimmende komkommerplant. Ook kan je schimmels en ziektes voorkomen door de kweekkas goed door te laten luchten.

Bij het kweken van komkommers valt je soms iets op. Een soort blokjespatroon op het blad van je plant, vaak gepaard met verkleuringen en rare kwaaltjes. De plant heeft dan last van het mozaïekvirus. Een beruchte infectie bij met name komkommerplanten en leden uit dezelfde familie.

Komkommer kweken informatie