Pompoen
Voorzaaien kweken en oogsten

Pompoen draagt de wetenschappelijke (Latijnse) naam Cucurbita en is een lid van de komkommerfamilie, ook wel curcubitaceae.

Pompoen soorten

Welke soorten pompoenen zijn er? Met ontelbaar veel verschillende soorten pompoenen zijn ze niet allemaal op te noemen. Sommige worden gigantisch groot en anderen blijven wat kleiner. Er zijn gele en oranje pompoenen maar ze zijn er ook in andere kleuren.

De pompoen is overigens hele naaste familie van de kalebas en de sierkalebas, èn natuurlijk van de courgette. Kruisbestuiving gaat bij deze soorten onderling ook erg makkelijk. Kweek je pompoenen en kalebassen naast elkaar, gebruik de zaden uit de pompoen niet opnieuw. Hieruit ontstaat waarschijnlijk een giftige kruising.

Er zijn natuurlijk speciale rassen die zijn gekweekt om de grootste pompoenen te produceren. Hoe deze rassen smaken blijft een vraag, maar als je pompoenen kweekt om een lokaal record te vestigen kies je beter een ras dat zeer grote pompoenen produceert. Wedstrijdpompoenen dus!

In principe zijn alle pompoenen klimmende soorten. Dat wil zeggen dat ze hechtrankjes maken, niet dat het handig is om ze te laten klimmen. Hoewel pompoenen erg graag klimmen kan je ze eigenlijk altijd beter laten kruipen in verband met het gewicht van de vruchten.

Curcubita maxima - Dit is de reuzenpompoen. Deze maakt zeer grote vruchten die makkelijk 10 KG kunnen wegen, maar zelfs nog veel zwaarder kunnen worden. Dit is een eetbare pompoen.

Curcubita moschata - Dit is de muskaatpompoen, beter bekend als de squash of butternut. Een flesvormige pompoen die wat weg heeft van de bekende kalebas. Ook dit is een eetbare pompoen.

De muskaatpompoen (zie foto hierboven) heeft nog een leuke eigenschap. Toen ik de plant voor het eerst neerzette dacht ik dat deze meeldauw had. Daar krijgen pompoenen snel last van bij vochtig weer, vooral later in het jaar of tegen de herfst. Dat is bij deze dus niet het geval, het blad van de muskaatpompoen maakt van die kleine witte vlekjes op de nerf-/aderkruisingen.

De naam van de muskaatpompoen heeft deze te danken aan de smaak. Die is lekker zoet en doet ergens ook denken aan nootmuskaat. De muskaatpompoen maakt een schil met ribbels in plaats van dat deze glad blijft. Ook kan deze muskaatpompoen enorm groot worden, als plant en ook de vruchten zelf.

Pompoen zaaien en planten

Wanneer kan je pompoen zaaien? Pompoen zaaien of voorzaaien kan direct buiten van mei tot juni. Pompoen zaaien of voorzaaien onder glas kan van april tot mei.

Wanneer kan je pompoen planten? Pompoen planten of uitplanten kan buiten van mei tot juli.

Pompoenen voorzaaien doe je bij voorkeur zo kort mogelijk voor het uitplanten. Zo hoef je de planten niet lang binnen te houden. Pompoenen zaai je nooit met meerdere in één zaaibakje. De planten maken snel een complex wortelstelsel. Als je de zaailingen dan moet verspenen zijn de wortels al verstrengeld geraakt. Bij het verspenen trek je dan wortels stuk.

Pompoenen kan je binnen voorzaaien, maar houd er dan rekening mee dat de planten niet alleen groot worden. Ze groeien ook erg snel. Je hebt een flinke kweekpot nodig om pompoenen extra vroeg in voor te zaaien, zoals een kweekpot van 12x12x20 (diepe kweekpot). Deze neemt weinig oppervlakte in maar geeft veel ruimte aan de wortels. Voor later (binnen) voorzaaien kan je P9 potten gebruiken.

De reden voor het gebruiken van een grote kweekpot is omdat je de pompoen na het voorzaaien nog even in de vensterbank moet houden voor de plant naar buiten kan. In een kleine kweekpot kunnen de wortels na een tijdje niet verder groeien en komt de plant volledig stil te staan. Je krijgt dan gele blaadjes die afvallen.

Soms en met name bij nat weer, kunnen de (inmiddels wat grotere) pompoenplanten op andere plekken gaan wortelen in de grond. Heel veel planten hebben dit. Bij tomaten komt dit ook heel vaak voor. Dit is een beetje het principe van afleggers maken. Delen van de plant raken de grond, schuren open en gaan opnieuw wortelen op die plek.

In theorie zou je de tweede plant dan van de moederplant kunnen afsnijden en heb je dan twee planten. De tweede heeft namelijk ook worteltjes gekregen. In de praktijk kan je het beter niet doen natuurlijk, met het risico dat de tweede plant te weinig wortels heeft. Maar mocht je plant ècht groot worden dan zou je het op deze manier kunnen oplossen. De tweede zet je dan ergens anders waar nog ruimte is.

Per vierkante meter kan je ongeveer 1 tot 3 pompoen planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 1 tot 2 pompoen planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Of je nu in rijen of per m² zaait, het is altijd verstandig om tussen de regels een grotere afstand aan te houden dan de plantafstand.

Pompoen standplaats en verzorgen

De teelt van pompoenen neemt heel veel ruimte in. Sommige soorten meer dan anderen. De muskaatpompoen wordt als plant namelijk ècht waanzinnig groot. Pompoenen kweken dat doe je het liefst gewoon in de volle zon. De planten hebben veel zon en warmte nodig om te groeien.

Toch hebben we wel eens een zeer succesvolle pompoenenteelt gehad in de halfschaduw. Dat is zeker geen uitzondering, maar meestal rijpen de laatste pompoenen dan niet helemaal in de herfst. Ze zijn dan minder lang houdbaar, gaan sneller schimmelen of worden zacht en zakken in elkaar. In de volle zon kan je vaak net die laatste pompoenen goed laten rijpen aan de plant.

Pompoenen kweken neemt veel ruimte in. De planten worden zeer groot, maar ook de vruchten worden erg groot en zwaar. Je kunt pompoenen dus eigenlijk niet laten klimmen en moet ze laten kruipen. De planten maken ook veel nieuwe scheuten. Pompoenen kunnen erg weelderig groeien.

Geef pompoenen dus voldoende ruimte. Als je ze toch laat klimmen, zorg voor een zeer stevige constructie van stevig en geïmpregneerd hout. Bind de pompoenen wanneer deze verschijnen vast met een net aan de constructie. Op die manier zal het steeltje niet knappen en vallen de pompoenen niet stuk op de grond.

Pompoen combinatieteelt en wisselteelt

Pompoenen worden meestal kruipend gekweekt.

Pompoen
Voor het kweken van pompoen zou je wisselteelt kunnen gebruiken. Pompoen is een vruchtgewas. De ideale voorteelt is een bladgewas en de ideale nateelt is een wortel- of knolgewas of aardappelsoort volgens het wisselteelt schema.

Pompoen goede buren
Pompoen kweken kan goed samen met andijvie, biet, bladselderij, bleekselderij, doperwt kapucijner, knolselderij kropsla, linzen, maïs, oost-indische kers, peul pronkboon, radijs, schorseneren, slaboon, spinazie, tuinboon, uien veldsla, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Pompoen slechte buren
Pompoen kweken gaat liever niet samen met aardappel, kiwano, komkommer, meloen, watermeloen, wortel, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Pompoen water geven

Hoeveel water hebben pompoenen nodig? Pompoenen zelf staan niet graag op een natte bodem. Het beste is om de bodem licht vochtig te houden, en deze af en toe op te laten drogen. Geef met name tijdens warme en droge zomermaanden extra water.

Wanneer de eerste pompoenen verschijnen, moet de plant veel vocht naar de vruchten transporteren. Je plant gebruikt tijdens de groei van de pompoenen dus aanzienlijk meer water. Geef tijdens de vruchtzetting dus -zeker als de herfst niet zo nat is- extra water aan je plant.

Pompoen grondsoort en bodem

Welke grondsoort voor pompoenen? Pompoenen kweken doe je op een voedzame, humusrijke en doorlaatbare bodem. Verbeter de structuur van de bodem met compost en (voor de aanplant) koemestkorrels. Koemestkorrels zijn een uitstekende bodemverbeteraar, ook op dikkere gronden zoals kleigrond.

Zorg dat overtollig water makkelijk weg kan. Pompoenen kunnen bij een overschot aan water in de bodem last krijgen van wortelrot. Een goede tip voor de teelt van pompoenen is: voeg verterend plantenmateriaal toe aan de bodem. Dit produceert voedingsstoffen, maar zorgt ook voor warmte.

pH

Wat is pH?

Pompoen bemesten

Moet je pompoenen bemesten? Ja, bemesten is nodig voor de teelt van pompoenen. Doe dit van tevoren of tijdens de teelt, maar geef veel. Een sterke bemesting is essentieel voor de meeste vruchtgewassen, maar in het bijzonder de pompoen die snel groeit en erg groot kan worden.

Wees bij het bemesten van pompoenen terughoudend met stikstof. Pompoenen maken van zichzelf al veel blad, dikke en sappige stelen en groeien erg weelderig. Bij het toedienen van veel extra stikstof versterk je dit juist, maar zal de plant minder energie geven aan de productie.

Voor het bemesten van pompoen zou je zelf de juiste hoeveelheid stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) kunnen mengen in de verhouding 5-10-10. Dit is ons advies.

Wat is NPK?

Pompoen bloei en bestuiven

Wanneer bloeit pompoen? Pompoen bloeit doorgaans van juni tot september.

Bestuiving is nodig om vruchten te krijgen, maar pompoenen worden meestal door insecten bestoven zoals zweefvliegjes, bijtjes en hommeltjes. Toch kan het voorkomen dat een pompoen niet zo heel goed wordt bestoven. Je kunt in dat geval de bestuiving toch met de hand doen.

Pompoenen zijn éénhuizige planten met éénslachtige bloemen. Dit betekend dat de planten zo wel mannelijke als vrouwelijke bloemen maken maar beiden wel aan dezelfde plant zitten. Het stuifmeel van de mannelijke bloemen moet worden overgebracht naar de stampers in de vrouwelijke bloemen.

Pompoenen zullen eerst veel mannelijke bloemen maken, waarna later ook de vrouwelijke bloemen verschijnen. De vrouwelijke bloemen herken je aan het kleine vruchtbeginsel, een piepklein pompoentje achter de bloem. Het steeltje is daarbij ook korter. Zo is goed te zien op de foto hierboven.

Mannelijke bloemen hebben geen vruchtbeginsel. Het steeltje is langer waardoor de mannelijke bloemen boven het blad van de plant uitkomen. Die vallen enorm op en dienen als een soort lokkertjes voor bestuivende insecten. De vrouwelijke bloemen daarentegen, zitten vaak wat verstopt onder het blad.

Je kunt met een kwast, wattenstaafje, noem maar op, langs de kern van de mannelijke bloemen gaan en daarna langs die van de vrouwelijke. Je kunt ook gewoon een hele mannelijke bloem plukken, het bloemblad verwijderen, en met de meeldraden direct langs de vrouwelijke bloemen gaan.

Één mannelijke bloem kan ongeveer 3-5 vrouwelijke bloemen goed bestuiven. Daarna kan je beter een andere mannelijke bloem plukken om mee verder te gaan.

Na de bestuiving en als deze goed is gelukt, zie je al snel het kleine vruchtje groter worden. Vanaf dan is het alleen nog maar afwachten want de pompoenen -hoewel ze snel kunnen groeien- hebben wel even nodig om ècht groot te worden voor je ze kunt oogsten.

Wanneer pompoen oogsten

Wanneer kan je pompoen oogsten? Doorgaans doe je dit van augustus tot november.

Wanneer is een pompoen rijp? Je kunt goed zien of een pompoen rijp is aan het steeltje van de pompoen. Bij een rijpe pompoen is dit steeltje verdroogd en voelt dit kurkachtig. Het formaat van een pompoen zegt niet zo veel. Hoewel er grote en kleine rassen zijn, verschilt de grootte ook per pompoen.

Op de foto hieronder een van onze recordpompoenen van meer dan 10 kilo. Als je een variëteit van de reuzenpompoen kweekt is dat niet zo moeilijk hoor, ze worden allemaal zo iets. Het was destijds alleen de eerste keer voor ons en dat was een bijzondere en verbazingwekkende ervaring.

De kleur is ook een redelijke indicatie dat een pompoen rijp is. Pompoenen zijn er in verschillende kleuren, maar veel soorten worden uiteindelijk feloranje van kleur. Deze oranje soorten beginnen eerst geel. Wanneer ze rijper worden kleuren ze pas oranje. Daarna verdroogt het steeltje en zijn ze klaar om te oogsten.

Sommige pompoenen kunnen 10-15 kilo worden, anderen slechts een kilo of 2, maar de recordhouders kweekten pompoenen van honderden kilo's. De zwaarste pompoen in Nederland woog meer dan 700 kilo. De kans dat ze in de achtertuin zo groot en zwaar worden is echter klein.

Pompoen gebruiken en bewaren

Waar worden pompoenen voor gebruikt? Los van eetbare gerechten kun je pompoenen ook tijdens halloween voor de sier neerzetten. Ze zijn precies rond de juiste tijd rijp en je kunt ze best lang bewaren.

Als je ze wilt eten kun je er soep van maken. Pompoenen worden ook vaak gebruikt in diverse quiches en zelfs in pompoenkwarktaart en sommige currygerechten. Pompoenen zijn dus ontzettend veelzijdig.

Pompoen houdbaarheid

De meeste pompoenen zijn groot. En wie er een sport van maakt om de grootste te kweken kent zeker het volgende probleem. Meestal is een hele pompoen gewoon te veel voor één, twee of zelfs drie personen. Misschien wil je maar een deel van de pompoen verwerken en de rest later gebruiken. Dat kan!

Hele pompoen bewaren

Pompoenen zijn goed te bewaren als ze nog niet gesneden zijn. Een hele pompoen kan tot wel maanden goed blijven. Een garantie is dat niet want de pompoen kan soms al eerder inzakken en gaan schimmelen. Meestal bewaar je de pompoen nog makkelijk twee maanden na het plukken uit de moestuin.

Gesneden pompoenen bewaren

Gesneden pompoenstukjes zijn nog wel eventjes te bewaren in de koelkast. Daar blijven de stukjes meestal een hele week goed. Daarna moet je ze echt hebben gebruikt. Het beste is om de pitjes er dan uit te halen want deze gaan al snel schimmelen. Het vruchtvlees zonder pitjes leg je dan in de koelkast.

Pompoenen invriezen

Stukken pompoen kunnen heel goed in de vriezer worden bewaard, maar ze nemen dan nog wat vocht op. Hierdoor is de pompoen bij gebruik veel wateriger dan vóór het invriezen. Om pompoen in te vriezen snijd je deze het liefste in kleine blokjes, die je in een goed afgesloten zak stopt. Zo blijft de pompoen het lekkerste.

Kort blancheren is niet per se nodig als je pompoenen wilt bewaren. Het kan wel helpen om de pompoen lekker te houden. Gebruik de pompoen dan wel direct uit de vriezer wanneer je zo ver bent.

Pompoen ziektes en plagen

Welke ziektes en plagen zijn er bij pompoenen? Pompoenen krijgen bij vochtig weer heel snel last van meeldauw. Dit is een wit, poederachtig schimmel op het blad van de plant. Met name het blad dat wordt overschaduwd door ander blad of een andere plant, krijgt hier snel last van. Vochtig weer speelt een grote rol.

Hoewel meeldauw niet helemaal te voorkomen is, kan een kleine aantasting niet heel veel kwaad. Schrik dus niet als je af en toe wat meeldauw ziet zitten. Aan het einde van het jaar, in de late herfst, sterft de plant af. De aantasting door meeldauw is dan het ergste.

Pompoenen kunnen bij een te vochtige bodem wel eens last krijgen van wortelrot. Dit is te voorkomen door goed te letten op de hoeveelheid water die je geeft. Verbeter de structuur van de bodem zodat overtollig water makkelijk weg kan.

Pompoen kweken informatie