Pompoen
voorzaaien kweken en oogsten

Pompoen soorten

Er zijn zo veel verschillende soorten pompoenen dat ik ze onmogelijk allemaal kan opnoemen. De pompoen is hele naaste familie van de kalebas en natuurlijk de courgette (Curcubita pepo). De meeste pompoenen zijn geel of oranje maar er zijn ook wat groenblijvende soorten die je kunt eten.

Beter kan je pompoenen en kalebassen niet naast elkaar kweken. Op zich kan het wel, maar de planten kruisen makkelijk met elkaar. Zo kan je de zaden die daarna ontstaan niet gebruiken. Daar kan namelijk een giftige kruising uit gaan groeien, die je niet kunt eten. Overigens kan je de pompoenen dan wel gewoon eten. Alleen kan je de zaden niet gebruiken om opnieuw te zaaien.

Een aantal rassen zijn speciaal geselecteerd om de grootste pompoenen te krijgen. Leuk om over op te scheppen maar de smaak hoeft niet beter te zijn. Voor de grootste pompoenen wordt vaak de reuzenpompoen gebruikt, maar behalve de sierpompoen zijn veel andere soorten ook lekker om te eten. Dit zijn de bekende eetbare pompoenen:

• Reuzenpompoen - Curcubita maxima
  Hier komen meestal de bekende wedstrijdpompoenen vandaan. De pompoenen kunnen heel groot worden. Vruchten van tien kilo zijn nu niet bepaald een uitzondering bij de reuzenpompoen.
• Muskaatpompoen - Curcubita moschata
  Ook wel muskuspompoen genoemd. De smaak is zoet en nootachtig te noemen, muskaatachtig. Daar is de pompoen dan ook naar vernoemd. De meeste muskaatpompoenen hebben diepe ribben. De plant wordt ook veel groter dan andere pompoensoorten. Sommige muskaatpompoenen zijn flespompoenen. De flespompoen is de meest verkochte pompoen.
  Wordt ook wel muskuspompoen genoemd. De smaak is wat muskaatachtig, waar de pompoen dan ook naar is vernoemd. Meestal hebben muskuspompoenen of muskaatpompoenen hele diepe ribben. De plant zelf wordt zeer groot. Tot wel tien keer zo groot als de reuzenpompoen. Sommige muskaatpompoenen zijn flespompoenen, omdat de vruchten een flesvorm hebben.
• Vijgenbladpompoen - Curcubita ficifolia
  De naam zegt eigenlijk alles. Het blad lijkt een beetje op het blad van een vijg. De pompoenen zijn iets kleiner. Vaak zijn dit groenblijvende pompoenen. Ook zijn de vruchten meestal meer ovaalvormig en niet echt platrond.
• Ayote-pompoen - Curcubita mixta
  Veel ayote-pompoenen zijn flespompoenen. Ze hebben meestal feloranje vruchtvlees en zijn lekker van smaak. De smaak is vergelijkbaar met de muskuspompoen maar iets minder sterk muskusachtig.
• Sierpompoen - Curcubita pepo
  Onder dit soort valt ook de courgette. Het zijn dus niet per definitie oneetbare pompoenen. Veel sierpompoenen zijn mooi van vorm, glad geribd en mooi om voor de sier te gebruiken. Bijvoorbeeld voor halloween. De courgette is uiteraard afwijkend, maar ook dat is een "pepo"-soort.

Op de foto zie je de bladeren van een muskaatpompoen. De eerste keer dacht ik dat er meeldauw op zat, maar dit blijkt niet het geval. De lichte plekjes rond de bladnerf is typisch iets van muskuspompoenen. Andere pompoenen hebben dit niet. Het maakt direct duidelijk om welk soort pompoen het gaat.

Pompoen zaaien of planten

Wanneer kan je pompoen zaaien?
Pompoen zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan direct buiten van mei tot juni. Pompoen zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan onder glas van april tot mei.
Wanneer kan je pompoen planten?
Pompoen planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van mei tot juli.

Bekijk ook het pompoen zaaien stappenplan met video

Je kunt de pompoen zaaien in het voorjaar. Later direct buiten, anders gewoon op de vensterbank. Door later te zaaien hoef je geen grote kweekpotten te gebruiken. Je plant heeft genoeg ruimte om te groeien. Echter kan je door eerder zaaien vaak ook iets eerder oogsten. Je vruchten beginnen eerder te groeien en krijgen langer de tijd om te rijpen.

Heb je binnen helemaal geen ruimte, dan kan je in een kweekkas iets eerder voorzaaien dan direct buiten. Je kunt ook wachten om direct in de vollegrond te zaaien zonder kweekpotjes te gebruiken. Pompoenen zijn over het algemeen hele snelle kiemers. Soms komt er al binnen enkele dagen een kiemplantje boven de grond uit, als het maar warm genoeg is.

Zaai pompoenen nooit met meerdere in één zaaibakje. Ze maken in korte tijd een groot wortelstelsel, dat makkelijk verstrikt raakt met de worteltjes van de andere zaailingen. Je krijgt ze dan heel moeilijk uit elkaar. Om ze los te krijgen trek je vaak de worteltjes stuk. Dit kan je voorkomen door altijd in afzonderlijke potjes te zaaien.

Pompoen zaaien in kweekpotjes

Je kunt pompoen het beste voorzaaien in kweekpotjes. Gebruik dus nooit een zaaitray, de vakken zijn veel te klein. Gebruik ook een groter kweekpotje van P9 formaat, of zelfs een grote en diepe rozenpot als je vroeg begint. Bijvoorbeeld een kweekpot van 12x12x20 centimeter. Zo heeft je plant genoeg ruimte om te wortelen voor deze buiten in de vollegrond wordt gezet.

Pompoen zaaien doen we in kweekpotjes met fijne zaaigrond. Zelf gebruiken we altijd biologische zaaigrond. Vul de potjes tot de rand en druk deze goed aan. Vul ze nogmaals tot de rand en maak met je vinger een gat in elk potje. De gaatjes mogen 3 centimeter diep zijn. Als je een F1-ras hebt kan je één zaadje per potje zaaien. Ze komen vrijwel altijd op. Bij andere zaden stop je er twee of drie in elk gaatje.

Druk de gaatjes goed dicht en strooi er nog wat zaaigrond overheen. Houd het mengsel vochtig maar zeker niet drijfnat. Kijk elke dag even of de zaaigrond al is opgedroogd en geef dan weer water. Zo lang het warm genoeg is kiemen de zaden meestal heel snel. Dat is ook de reden dat je ook iets later kunt beginnen met zaaien.

Pompoen zaaien in de vollegrond

Als het buiten warm genoeg is, kan je pompoenen ook direct buiten in de grond zaaien. Dit raad ik niet aan bij muskaatpompoenen of andere zeer grote soorten. Die hebben een veel langer seizoen nodig om te groeien en rijpen. De kleinere soorten pompoenen kan je uitstekend later zaaien.

Belangrijk is dat het buiten warm genoeg is. Maak de grond goed los en druk met je vinger gaten in de grond, op voldoende afstand. De gaatjes mogen ongeveer 3 centimeter diep zijn. In elk gaatje strooi je dan twee of drie zaden. Als je een F1 ras kweekt is één zaadje vaak genoeg. Deze komen bijna altijd op.

Druk de gaatjes ook weer dicht. Als het droog is, geef dan steeds even water tot de zaailingen zijn opgekomen. Zorg dat de grond alleen niet drijfnat wordt. Dit voorkomt wortelrot en schimmels. Het grote voordeel is dat je niet hoeft te verspenen. Je houdt meer ruimte over op de vensterbank, voor andere plantjes voor je moestuin.

Per vierkante meter kan je ongeveer 1 tot 2 pompoen planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 1 tot 2 pompoen planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Pompoen verzorging

Hoewel je de planten vrij dicht op elkaar kunt zetten (minder dan 75 centimeter), nemen de planten zelf wel erg veel ruimte in. Heb je de ruimte niet dan kan je pompoenen beter een keer overslaan. Zeker de muskaatpompoen is er echt eentje waar je heel veel ruimte voor nodig hebt. Ze worden waanzinnig groot!

Pompoenen staan graag in de volle zon. Toch hebben we een keer een zeer succesvolle teelt gehad in de halfschaduw. Dit was echter éénmalig, daarna lukte dat niet meer. De vruchten groeien veel later en worden ook later rijp. Het rijpen zelf duurt langer in de halfschaduw. Sommige vruchten rijpen zelfs helemaal niet goed. De volle zon is dus eigenlijk wel een vereiste.

De pompoen is eigenlijk een klimplant want deze maakt hechtrankjes. Toch kan je een pompoen beter niet laten klimmen. De vruchten worden groot en zwaar. Een zuchtje wind en de plant stort in of het vruchtsteeltje breekt af, en jouw pompoen valt stuk. Pompoenen kweken doen we daarom nooit langs een hekwerk of gaas. We laten de ze kruipen.

Ook met oog op het vullen van de vruchten. Pompoenen worden vaak groter bij kruipende planten. De planten hoeven dan namelijk niet al dat vocht omhoog te pompen.

Soms en vooral bij nat weer, kunnen de (inmiddels wat grotere) pompoenplanten op andere plekken gaan wortelen in de grond. Heel veel planten hebben dit. Bij tomaten komt dit ook heel vaak voor. Dit is een beetje het principe van afleggers maken. Delen van de plant raken de grond, schuren open en gaan opnieuw wortelen op die plek.

In theorie zou je de tweede plant dan van de moederplant kunnen afsnijden en heb je dan twee planten. De tweede heeft namelijk ook worteltjes gekregen. Ik heb dat eens geprobeerd, maar de tweede plant was daar helemaal niet blij mee. Je kunt het beter niet doen. De extra wortels nemen vocht en voeding op voor de vruchten.

Pompoen is een éénjarige plant, niet wintergroen en blijft in leven zo lang de temperatuur hoger is dan 12℃.

Pompoen combinatieteelt en wisselteelt

Pompoenen laten we liever kruipen dan klimmen. Dit om te voorkomen dat de vruchten te zwaar worden, hierdoor stukvallen of de plant stuktrekken. Pompoenen kunnen zeer groot en zwaar worden. Ook het klimmen langs een rozenboog is hierdoor af te raden, omdat rozenbogen het gewicht meestal niet aankunnen.

Pompoen
Voor het kweken van pompoen zou je wisselteelt kunnen gebruiken. Pompoen is een vruchtgewas. De ideale voorteelt is een bladgewas en de ideale nateelt is een wortel- of knolgewas of aardappelsoort volgens het wisselteelt schema.

Pompoen goede buren
Pompoen kweken kan goed samen met andijvie, biet, bladselderij, bleekselderij, doperwt kapucijners, knolselderij, kropsla, linzen, maïs, oost-indische kers, peul pronkboon, radijs, schorseneren, slaboon, spinazie, tuinboon, uien veldsla, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Pompoen slechte buren
Pompoen kweken gaat liever niet samen met aardappel, kiwano, komkommer, meloen, watermeloen, wortel, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Pompoen water geven

De pompoen staat niet graag op natte grond. Het beste is om de grond goed te laten opdrogen voor je weer een keer water geeft. Alleen tijdens het kiemen laat je de grond licht vochtig. Na het kiemen mag je de grond steeds even laten opdrogen. Dit geldt ook voor in kweekpotjes.

De vruchten vullen zich wel met vocht. Tijdens en na de bloei geef je dus meer water. Dan heeft de plant dit nodig om te vruchten te vullen. Ook bij zeer warm en droog weer kan je de plant soms wat extra water geven. Verder heeft de plant weinig extra water nodig en is het grondwater al genoeg. Doorgaans geef je pompoenen dus niet zo veel water.

Pompoenen krijgen snel last van wortelrot op erg natte grondsoorten. Mocht je plant opeens slap gaan hangen terwijl de grond vochtig is, dan is zeer waarschijnlijk te veel water het probleem. Het kwaad is dan al geschied, maar je kunt schade beperken door de grond eerst goed op te laten drogen.

Pompoen grondsoorten

Als je een composthoop hebt, kan je daar heel goed pompoenen op planten. Pompoenen groeien op alle lekker losse en voedzame grond. Maak de composthoop een beetje los en leef je uit. Bovendien neemt je pompoen zo geen kostbare tuingrond in beslag. Als alternatief kan je natuurlijk een plekje in de tuin reserveren.

Wil je een pompoen planten, maak dan eerst de grond goed los. Ook is het heel belangrijk dat de grond erg voedzaam is. Om die reden is ook bemesten eigenlijk vereist. Dit vruchtgewas heeft veel nodig om de groei te voeden. Het kan erg nuttig zijn om compost door de grond te mengen voor de aanplant.

De grond hoeft niet per se vochthoudend te zijn. Het is beter als de bodem ook steeds de kans krijgt om op te drogen. Toch kan je ook pompoenen kweken op kleigrond. Het zijn zeer sterke planten. Zorg dan dat je de grond extra goed hebt losgemaakt. Op kleigrond geef je natuurlijk ook minder water.

Ook het strooien van koemestkorrels heeft veel toegevoegde waarde. De korrels bevatten veel organische stof. Het verbetert de bodemstructuur en ze werken bindend. Voedingsstoffen spoelen dan minder snel uit. Ongeveer twee weken na het strooien en voor het aanplanten kan je eventueel al vast beginnen met bemesten.

pH

Pompoen tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?

Pompoen bemesten

Zonder bemesting kan je eigenlijk geen pompoenen kweken. De extra voedingsstoffen zijn hard nodig. Houd er dan wel rekening mee dat pompoenen behoren tot de vruchtgewassen. Te veel stikstof kan voor grotere bladeren zorgen en kleinere of minder vruchten. Geef dus in verhouding meer andere stoffen en minder stikstof.

Pompoen bloei en bestuiven

Wanneer bloeit pompoen? Pompoen bloeit doorgaans van juni tot september.

Bestuiving is nodig om vruchten te krijgen, maar pompoenen worden meestal door insecten bestoven zoals zweefvliegjes, bijtjes en hommeltjes. Toch kan het voorkomen dat een pompoen niet zo heel goed wordt bestoven. Je kunt in dat geval de bestuiving toch met de hand doen.

Pompoenen zijn éénhuizige planten met éénslachtige bloemen. Dit betekend dat de planten zo wel mannelijke als vrouwelijke bloemen maken maar beiden wel aan dezelfde plant zitten. Het stuifmeel van de mannelijke bloemen moet worden overgebracht naar de stampers in de vrouwelijke bloemen.

Pompoenen zullen eerst veel mannelijke bloemen maken, waarna later ook de vrouwelijke bloemen verschijnen. De vrouwelijke bloemen herken je aan het kleine vruchtbeginsel, een piepklein pompoentje achter de bloem. Het steeltje is daarbij ook korter. Zo is goed te zien op de foto hierboven.

Mannelijke bloemen hebben geen vruchtbeginsel. Het steeltje is langer waardoor de mannelijke bloemen boven het blad van de plant uitkomen. Die vallen enorm op en dienen als een soort lokkertjes voor bestuivende insecten. De vrouwelijke bloemen daarentegen, zitten vaak wat verstopt onder het blad.

Je kunt met een kwast, wattenstaafje, noem maar op, langs de kern van de mannelijke bloemen gaan en daarna langs die van de vrouwelijke. Je kunt ook gewoon een hele mannelijke bloem plukken, het bloemblad verwijderen, en met de meeldraden direct langs de vrouwelijke bloemen gaan.

Één mannelijke bloem kan ongeveer 3-5 vrouwelijke bloemen goed bestuiven. Daarna kan je beter een andere mannelijke bloem plukken om mee verder te gaan.

Na de bestuiving en als deze goed is gelukt, zie je al snel het kleine vruchtje groter worden. Vanaf dan is het alleen nog maar afwachten want de pompoenen -hoewel ze snel kunnen groeien- hebben wel even nodig om ècht groot te worden voor je ze kunt oogsten.

Wanneer pompoen oogsten

Wanneer kan je pompoen oogsten? Doorgaans doe je dit van augustus tot november.

Je kunt goed zien of een pompoen rijp is aan het steeltje van de pompoen. Bij een rijpe pompoen is dit steeltje verdroogd en voelt dit kurkachtig. Het formaat van een pompoen zegt niet zo veel. Hoewel er grote en kleine rassen zijn, verschilt de grootte ook per pompoen.

Op de foto hieronder een van onze recordpompoenen van meer dan 10 kilo. Als je een variëteit van de reuzenpompoen kweekt is dat niet zo moeilijk hoor, ze worden allemaal zo iets. Het was destijds alleen de eerste keer voor ons en dat was een bijzondere en verbazingwekkende ervaring.

De kleur is ook een redelijke indicatie dat een pompoen rijp is. Pompoenen zijn er in verschillende kleuren, maar veel soorten worden uiteindelijk feloranje van kleur. Deze oranje soorten beginnen eerst geel. Wanneer ze rijper worden kleuren ze pas oranje. Daarna verdroogt het steeltje en zijn ze klaar om te oogsten.

Helaas rijpen niet alle pompoenen goed in de herfst. Soms is het seizoen te kort en moet je toch iets eerder oogsten. Voor de plant helemaal dood is en de vrucht gaat rotten. Je mag de regel van het verdroogde steeltje dan even vergeten, bij uitzondering.

Sommige pompoenen kunnen 10-15 kilo worden, anderen slechts een kilo of 2, maar de recordhouders kweekten pompoenen van honderden kilo's. De zwaarste pompoen in Nederland woog meer dan 700 kilo. De kans dat ze in de achtertuin zo groot en zwaar worden is echter klein.

Pompoen gebruiken

Los van alle eetbare gerechten kun je pompoenen ook tijdens halloween voor de sier neerzetten. Ze zijn vaak rond halloween rijp en je kunt ze best lang bewaren. Als je ze wilt eten kun je er soep van maken. Pompoenen worden ook vaak gebruikt in diverse quiches, pompoenkwarktaart en in sommige curry's. Pompoenen zijn dus erg veelzijdig.

Pompoenzaadolie uit een oliepers

Heb je zaden van je eigen pompoenen? Gooi de zaden dan niet direct weg. Als je geen giftige kalebassen of giftige sierpompoenen in de buurt van je pompoen had staan, dan kan je de zaden veilig gebruiken voor consumptie. Zo kan je de zaden onder andere gebruiken om zelf olie te persen. Voor uitwendig gebruik, bijvoorbeeld voor huid en haar, maakt het niet uit of de pompoenzaden giftig zijn.

Voor een beetje pompoenolie heb je wel veel zaden nodig. Per kilo pompoenzaad kan je ongeveer een derde liter pompoenolie persen. Pompoenzaadolie persen we met een elektrische of hand-aangedreven oliepers. De hand-aangedreven oliepers is betaalbaar en handig voor thuis. Na het persen laat je de olie bezinken zodat de troep naar de bodem zakt. Wat overblijft is een zuivere olie die je kunt gebruiken.

Pompoenolie, pompoenzaadolie of pompoenpitolie heeft veel gezondheidsvoordelen, niet alleen in de keuken maar ook bij uitwendig gebruik. Zo is pompoenolie bijzonder goed voor huid en haar. Zo kan het kaalheid tegengaan wanneer je last hebt van haaruitval. Voor uitwendig gebruik maakt het niet uit of de zaden uit een giftige pompoen komen.

Pompoenolie heeft een zeer laag rookpunt van 120°c en is dus absoluut niet geschikt voor koken en braden. Wel kan je pompoenolie goed rauw gebruiken. Laat de olie op kamertemperatuur komen voor je deze gebruikt. In de keuken kan je pompoenolie gebruiken als dressing en door diverse soepen en sauzen of uitgebreide gerechten.

Pompoen houdbaarheid

De meeste pompoenen zijn groot. En wie er een sport van maakt om de grootste te kweken kent zeker het volgende probleem. Meestal is een hele pompoen gewoon te veel voor één, twee of zelfs drie personen. Misschien wil je maar een deel van de pompoen verwerken en de rest later gebruiken. Dat kan!

Hele pompoen bewaren

Pompoenen zijn goed te bewaren als ze nog niet gesneden zijn. Een hele pompoen kan tot wel maanden goed blijven. Een garantie is dat niet want de pompoen kan soms al eerder inzakken en gaan schimmelen. Meestal bewaar je de pompoen nog makkelijk twee maanden na het plukken uit de moestuin.

Gesneden pompoenen bewaren

Gesneden pompoenstukjes zijn nog wel eventjes te bewaren in de koelkast. Daar blijven de stukjes meestal een hele week goed. Daarna moet je ze echt hebben gebruikt. Het beste is om de pitjes er dan uit te halen want deze gaan al snel schimmelen. Het vruchtvlees zonder pitjes leg je dan in de koelkast.

Pompoenen invriezen

Stukken pompoen kunnen heel goed in de vriezer worden bewaard, maar ze nemen dan nog wat vocht op. Hierdoor is de pompoen bij gebruik veel wateriger dan vóór het invriezen. Om pompoen in te vriezen snijd je deze het liefste in kleine blokjes, die je in een goed afgesloten zak stopt. Zo blijft de pompoen het lekkerste.

Kort blancheren is niet per se nodig als je pompoenen wilt bewaren. Het kan wel helpen om de pompoen lekker te houden. Gebruik de pompoen dan wel direct uit de vriezer wanneer je zo ver bent.

Pompoen ziektes en plagen

Pompoenen krijgen bij vochtig weer heel snel last van meeldauw. Dit is een wit, poederachtig schimmel op het blad van de plant. Met name het blad dat wordt overschaduwd door ander blad of een andere plant, krijgt hier snel last van. Vochtig weer speelt een grote rol.

Hoewel meeldauw niet helemaal te voorkomen is, kan een kleine aantasting niet heel veel kwaad. Schrik dus niet als je af en toe wat meeldauw ziet zitten. Aan het einde van het jaar, in de late herfst, sterft de plant af. De aantasting door meeldauw is op dat moment het ergste.

Pompoenen kunnen bij een te vochtige bodem wel eens last krijgen van wortelrot. Dit is te voorkomen door goed te letten op de hoeveelheid water die je geeft. Verbeter de structuur van de bodem zodat overtollig water makkelijk weg kan.