Maïs
Zea mays, Poaceae (grassenfamilie)

Maïs soorten

Maïs draagt de (Latijnse) wetenschappelijke naam Zea mays en is een lid van de grassenfamilie, ook wel poaceae.

Maïs is een grassoort waarvan we de vruchtjes eten. Dat het een grassoort is, kan je al een beetje zien aan de plant zelf. Echter wordt het pas ècht duidelijk wanneer de plant in bloei gaat. Een grote fontijn van bloemetjes komt uit de top van de plant, net als bij veel grassoorten.

Er zijn heel veel verschillende soorten maïs voor allerlei toepassingen. Er zijn universele soorten die voor alles een beetje geschikt zijn, maar er zijn ook specifieke rassen. Suikermaïs is bijvoorbeeld erg lekker om te koken en zo te eten, want suikermaïs is heerlijk zoet van smaak.

Daarnaast is er ook korrelmaïs. Dit soort maakt harde korrels en stevige kolven. Dit soort is niet lekker om zo te eten, maar toch erg geschikt voor consumptie. Van korrelmaïs kan je heel goed popcorn maken. De mais hoeft niet lang te drogen en popt goed bij verhitting.

Voedermaïs wordt vooral gebruikt als veevoer. Natuurlijk is ook deze gewoon eetbaar, net als alle andere soorten maïs. Dit soort is alleen iets minder lekker. De snelle groei maakt het handig om snel aan veevoer te komen. De planten worden groot en zijn productief maar niet lekker om te eten.

Wat dacht je van babymaïs of mini mais! Dit soort maakt van nature kleinere kolfjes. Hoewel ze ook korrels maken, worden de kolfjes geoogst vóór de korrels vormen. Minimais of baby mais wordt jong geoogst en gegeten. De hele kolf wordt dan gekookt en met de kern gegeten.

Regenboogmaïs is vooral heel mooi. Dit soort is er in allerlei kleuren, soms aan éénzelfde kolf. De korrels kleuren rood, geel, paars en meer kleuren. Onze ervaring is dat gekleurde maïs minder lekker is om te eten. Wel zijn de kleurrijke maïskolfjes prachtig bij sierlijke gerechten of als garnering.

Voor alledaags gebruik blijft suikermaïs de beste keuze als je niet weet welke je wilt. Dit soort is een beetje van alles. Je kunt het koken en na uitvoerig drogen kan je er ook best popcorn van maken. Het smaakt altijd lekker zoet en is net zo makkelijk te kweken als andere soorten.

Maïs zaaien of planten

Wanneer kan je maïs zaaien?
Maïs zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan direct buiten van mei tot juni. Maïs zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan onder glas van april tot mei.
Wanneer kan je maïs planten?
Maïs planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van mei tot juni.

Mais zaaien we voor half mei altijd binnen en daarna direct buiten. Een zaaitray is uitstekend om mais in te zaaien, omdat je van mais wat meer nodig hebt. Aan één plant heb je zeker niet genoeg, omdat mais goed moet worden bestoven en met elkaar moet kruisen. Daarom kweek je mais in blokken, niet als losse plant en ook niet in rijtjes. Alleen dan kan je mais oogsten.

Het moet warmer zijn dan 16 graden celcius, wil je mais zaaien. Mais kiemt redelijk snel, maar rond de 20 graden celcius kiemt mais nog veel sneller. Wat bij de jonge maisplantjes vaak opvalt is de schittering van water in het midden. Waterdamp uit het blad of gevallen water na een sproeibeurt of een regenbui. Zo iets zal het zijn.

Mais zaaien in zaaitrays of potjes

Wij vinden een zaaitray erg handig, Aangezien de jonge plantjes hier maar een maandje in hoeven te staan, hoeven de vakken of potjes niet heel groot te zijn. Een zaaitray met vakken van vijf à zes centimeter zijn voldoende. Vul de vakken, of als je die gebruikt kweekpotjes, met fijne zaaigrond en druk dit aan.

In elk vakje of potje kan je een gaatje maken met je vingertoppen. Dit gaatje hoeft niet dieper te zijn dan drie centimeter. In kweekpotjes lukt dat vaak wel. In zaaitrays is dit niet zo handig omdat de vakken vaak erg ondiep zijn. Geeft niets, maar sla de volgende stappen bij het uitplanten dan zeker niet over.

Druk de gaatjes ook weer dicht en geef steeds genoeg water. Het is beter als de zaaigrond niet helemaal opdroogt. Geef ook na het kiemen regelmatig water.

Mais planten in de vollegrond

Je kunt mais in grote moestuinbakken of in de vollegrond uitplanten. Mais kweken in (kleinere) potten en bakken lukt helaas niet. Graaf gaten waar de kluitjes van de jonge mais planten in passen, maar liever nog iets dieper. Maak de gaten rondom de kluitjes weer mooi dicht. Druk het geheel nog even goed aan en vergeet ook nu niet om water te blijven geven.

Mais kan later snel omvallen. Zet mais planten daarom dieper in de grond. Niet alleen de kluit, maar ook enkele centimeters van het plantje zelf mag onder de grond staan. Als het plantje groot genoeg is natuurlijk.

Belangrijk is dat je mais planten ook in blokken zet. Mais kweken we dus nooit in rijtjes en helemaal niet als losse planten. Je zet altijd een blok neer, bijvoorbeeld een vierkante meter. Zo bestuiven de mais planten elkaar straks tijdens de bloei. Dat is nodig omdat de mais anders mogelijk slecht wordt bestoven. Je krijgt dan half of slecht gerijpte mais bij het oogsten.

Per vierkante meter kan je ongeveer 25 tot 35 maïs planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 5 tot 8 maïs planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Maïs verzorgen

Mais kweken is makkelijk maar het gewas heeft wel wat aandacht nodig. Let allereerst goed op het water geven en kweek op voedzame grond. Mais kan makkelijk omvallen, dus zet de jonge plantjes diep in de grond. Dieper dan alleen het kluitje, anders vallen de planten snel om. Graaf dus ook de stengel een beetje in. Het is daarom ook verstandig om mais lekker beschut en uit de wind te zetten.

Je kunt het beste mais kweken in de volle zon. Naast genoeg water is ook de warmte belangrijk voor het gewas. Het is eerder al genoemd, net als het dieper planten, maar zet mais altijd in blokken neer. Je kweekt mais nooit in rijtjes en al helemaal niet als losse planten. Dan wordt de mais slecht bestoven en krijg je vaak maar half gerijpte, of zelfs totaal onrijpe maiskolven met weinig mooie korrels.

Mais kweken we in de achtertuin, bij minder ruimte, altijd in een vierkante meter. Op de volkstuin kunnen we natuurlijk veel meer mais kwijt. Verder rijpt mais beter in de zon. Doorgaans kan je mais oogsten in hartje zomer of in de vroege herfst.

Maïs is een éénjarige plant, niet wintergroen en blijft in leven zo lang de temperatuur hoger is dan 12℃.

Maïs water geven

Tijdens de zomer kan je mais heel regelmatig water geven. Over het algemeen heeft mais veel water nodig, zo lang de planten niet drijfnat staan. Mais kan daarentegen ook heel slecht tegen droogte. Bij een natte zomer kunnen er schimmels en paddenstoelen groeien in de kolven. Geef dus vooral water onderaan de planten en niet van boven. Een tuinsproeier is af te raden.

Voel regelmatig aan de grond. Als de bodem nog erg vochtig is mag je gerust een waterbeurt overslaan. Mais kweken we zelf in grote moestuinbakken van hout. Hierin droogt de grond vaak sneller op dan buiten de bakken (vollegrond). Houd hier dus ook zelf rekening mee als je mais op een bepaalde plek kweekt.

Maïs grondsoorten

Mais staat niet graag op droge grond. Je kunt dan ook prima mais kweken op kleigrond, maar in principe is alle grond geschikt om mais te kweken. Een belangrijke voorwaarde is dat de bodem voedzaam is. Mais heeft veel extra voeding nodig om groot en sterk te worden als vruchtgewas.

Als de bodem erg vast is kan je koemestkorrels en compost strooien, eventueel licht inharken of zelfs compleet onderspitten. Dit maakt de bodem ook een stukje voedzamer en voorkomt uitspoelen van voedingsstoffen. Koemestkorrels hebben een bindende werking.

Hoewel mais in principe op alle grond goed kan groeien, gaat de voorkeur uit naar heel licht zure grond.

pH

Maïs tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?

Maïs bemesten

Omdat mais graag op voedzame grond staat is bemesten sterk aan te raden. Geef mais, een vruchtgewas, dan vooral extra kalium. In een jong stadium kan je fosfaat geven. Je kunt ook een algemene, organische meststof gebruiken. Let dan wel op het aandeel stikstof dat hierin zit. Je kunt met stikstof beter terughoudend zijn bij mais.

Maïs kweken op verschillende manieren

Maïs wordt in blokken gekweekt, dus niet in rijen of als losse planten. Dit heeft te maken met de bestuiving van mais (zie bloei en bestuiving).

Een zeer opvallende combinatie met maïs is deze volgens de "Drie Zusters" techniek. Hierbij dient maïs als een stok voor de bonen om langs te groeien. Tegelijk bedekken pompoenen de bodem en beschermen deze, voorkomen verdamping van vocht, etcetera. En maïs? Ja, die groeit daar gewoon tussen ter ondersteuning van de boontjes. Een leuke combinatie voor alle drie de planten. Bovendien bespaart deze combinatie ontzettend veel ruimte in je moestuin.

Maïs
Voor het kweken van maïs zou je wisselteelt kunnen gebruiken. Maïs is een vruchtgewas. De ideale voorteelt is een bladgewas en de ideale nateelt is een wortel- of knolgewas of aardappelsoort volgens het wisselteelt schema.

Maïs goede buren
Maïs kweken kan goed samen met aardappel, courgette, doperwten, kapucijners, kiwano, komkommer, kropsla, linzen, meloen, peulen, pompoen, pronkboon, radijs, slaboon, tomaat, tuinboon, veldsla, watermeloen, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Maïs slechte buren
Maïs kweken gaat liever niet samen met biet, bladselderij, bleekselderij, knolselderij, snijbiet, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Maïs bloei en bestuiven

Wanneer bloeit maïs? Maïs bloeit doorgaans van juni tot augustus.

De reden dat we mais in blokken zetten, en niet in rijen of als losse planten opkweken, is voor de bestuiving. In blokken kruisen alle maisplanten goed met elkaar. Mais wordt vooral door de wind bestoven. Door mais in blokken te zetten kunnen de pollen door het hele blok waaien, en gaan de pollen niet verloren als de wind een kant op staat.

Mais maakt eenslachtige bloemen. De bloemen zijn dus mannelijk of vrouwelijk, maar nooit beiden in één bloem. Wel is mais eenhuizig, dus mannelijke en vrouwelijke bloemen zitten aan dezelfde plant. De mannelijke bloemen komen uit de top van de stengels. Dit zijn hele herkenbare bloemetjes voor een grassoort, wat mais absoluut is. Op de foto hierboven zie je de mannelijke bloemen

De vrouwelijke bloemen groeien aan de zijkanten van de stengels. Dit zijn eerst nog kleine verdikte stengels waar allemaal groene haartjes uitkomen. De verdikte stengeltjes worden na de bestuiving dikker. Uiteindelijk worden dit de maiskolven die je kunt oogsten. De vrouwelijke maisbloemen groeien dus aan de zijkant, vanuit de bladoksels aan de stengel van de maisplanten.

En zo ziet de maiskolf eruit als deze goed is bestoven. Eigenlijk is deze kolf nog niet goed rijp, maar je ziet zo heel goed wat er met de mais gebeurt. Elk haartje dat uit de kolf komt, bestuift één maiskorrel. Wacht liever met het oogsten van de maiskolf tot de haartjes bruin zijn geworden.

Het stuifmeel van mais kan kilometers afleggen via de lucht, door de wind. Houd daar rekening mee bij het planten van mais. Kweekt een boer of buurman in de omgeving ook mais, dan kruisen de planten al snel met die van jou of andersom. In principe maakt dit voor de mais niet uit, maar mocht je de korrels opnieuw zaaien dan ontstaat uit de zaden een kruising van de twee soorten mais.

Heeft je buurman bijvoorbeeld voedermais staan als veevoer, en kweek je zelf suikermais, dan kunnen de zaden die je zelf oogst voor een kruising van de twee zorgen. De kruising heeft dan bijvoorbeeld eigenschappen van voedermais en maakt bijvoorbeeld harde, minder zoete korrels die niet zo lekker zijn om te eten. Er zijn geen giftige soorten mais dus daar hoef je je geen zorgen om te maken.

Wanneer maïs oogsten

Wanneer kan je maïs oogsten? Doorgaans doe je dit van juli tot oktober.

Voor je alle kolven oogst kan je het beste eerst controleren of ze goed rijp zijn. Een mooi uitgangspunt is de kleur van de draadjes die uit de kolven komen. Zijn de draadjes allemaal bruin van kleur, dan is de kolf rijp om te plukken. Kolven met groene draadjes zijn niet rijp!

Je kunt ook controleren of de mais goed is gegroeid door voorzichtig de buitenste bladeren te pellen. Zie je aan de punt van de maiskolf geen gele korrels zitten, dan is de kolf waarschijnlijk nog niet goed rijp. Laat deze dus nog even hangen. Zie je wel gele korrels dan kan je de kolf van de plant plukken.

Je plukt maiskolven door deze vast te pakken en naar onderen af te buigen van de stengel. De kolf breekt dan makkelijk los van de hoofdstengel. Vervolgens kan je alle bladeren van de kolf af pellen. Dat is wel even wat werk, maar ook hard nodig om te zien of de kolf goed is gegroeid.

Het kan voorkomen dat er onder de kolf beestjes zitten, of zelfs een schimmel of paddenstoel. Om die reden moet je de kolven eerst pellen voor je ze bewaart. Zo weet je dat de kolven goed zijn.

Maïs gebruiken

Maïs is in veel verschillende gerechten te gebruiken. In bijna alle Mexicaanse gerechten kom je maïs tegen, maar je kunt het ook roerbakken met andere groenten of door een salade doen. Maïs kun je met kolf en al koken en van de kolf af eten, of ervan af halen en los koken en in gerechten verwerken, zoals tortilla.

Maïs wordt vaak van de kolf gegeten met een klontje boter, of als losse (gekookte) korreltjes in bovengenoemde en andere gerechten.

Maismeel of maiszetmeel maken

Bovendien wordt maïs ook gebruikt om het bindmiddel maïszetmeel te maken. Maïszetmeel staat ook bekend als maïzena en wordt gebruikt als bindmiddel. Het verkrijgen van maïs zetmeel is overigens een hele klus, want je scheidt het zetmeel in de maïskorrel van alle overige stoffen.

Gewoon maïsmeel (dus niet zetmeel) is een stuk eenvoudiger te maken. Hiervoor worden de maïskorrels eerst goed gedroogd. Vervolgens worden de gedroogde korrels fijngemalen tot meel. Dat kan op dezelfde manier als je bijvoorbeeld roggemeel of tarwebloem zou maken. Wil je weten hoe je maismeel maakt, bekijk dan onder andere de video over zelf graan dorsen en meel of bloem maken.

Maïsmeel heeft een rijkere en bovendien zoetere smaak dan bijvoorbeeld tarwemeel. Maïsmeel heeft van zichzelf een lichtgele kleur. Maïsmeel kent ook vele toepassingen in de keuken.

Zo wordt maïsmeel bijvoorbeeld gemaakt voor brooddeeg of de bekende gele tortilla's. Ook chips en taco's worden van maïsmeel gemaakt. Zoals je merkt wordt maismeel zeer veel gebruikt in Mexicaanse gerechten. Je kunt er zelf ook mee bakken. Gewoon maïsmeel wordt niet gebruikt als bindmiddel, daarvoor moet men echt maïszetmeel hebben.

Naast het produceren van maïszetmeel (maïzena) wordt mais ook gebruikt om glucosestroop te maken. Je kunt maïsbrood maken van maismeel en maïskolven worden ook wel eens op de barbecue bereid. Vaak wordt maïs als glutenvrij gezien. Dat is niet helemaal waar. De gluten zijn anders gevormd en veroorzaken geen schade aan darmwanden, maar ècht glutenvrij is mais niet.

Maisolie maken met een oliepers

Heb je echt veel mais over, dan kun je zelf maisolie maken met een oliepers. Dit kan met een elektrische oliepers of een hand-aangedreven oliepers. De tweede is vaak erg betaalbaar. Maisolie persen is dus redelijk eenvoudig. Je hebt dan koudgeperste olie. Deze moet eerst goed bezinken. Als de olie niet meer troebel is kan je deze gebruiken.

Maisolie heeft een middelhoog rookpunt van 210°c en kan dus best goed verhit worden. De smaak van maisolie is vrij neutraal.

Maïs houdbaarheid

Maïs is in de koelkast ongeveer 3 dagen houdbaar. Je kunt maïs ook invriezen, maar doe dit dan zonder het blad eraan te laten, want dit zit vol met vocht. Ingevroren blijft suikermaïs nog wel een jaar houdbaar. Je kunt het direct uit de vriezer in water koken.

Maïs ziektes en plagen

Maïs heeft in verhouding weinig last van ziektes en schimmels, al zijn er wel een aantal. Wel zijn dieren gek op de maïskorrels. Zo wel korrels die je zaait als korrels aan (bijna) rijpe kolven, worden regelmatig gepikt door vogels en door muizen. Muizen kunnen zelfs in je planten klimmen om de korreltjes uit de kolven te pikken.

Hoewel dit tegenwoordig nog maar heel weinig voorkomt, kan mais (net als andere grassen en granen) vatbaar zijn voor moederkoren. Dit is een schimmel die in principe in iedere graan, dan wel voor een klein deel, aanwezig is. Als de aantasting voldoende groot is kan moederkoren dodelijk zijn.

Moederkoren is een van de redenen dat je geen zaden mag importeren, want in andere landen zijn controles hierop minder streng. Maiszaden uit verpakkingen zijn hierop getest. De mais bevat dusdanig kleine hoeveelheden moederkoren dat dit onschadelijk is. Mais die je hier koopt kan je dus altijd veilig kweken en opeten.

Je herkent moederkoren trouwens aan een volledig zwarte korrel, tussen alle andere lichtgekleurde korrels. Als je dit ziet dan is de korrel besmet met de schimmel moederkoren.

Soms wordt maïs aangetast door builenbrand. Een witte paddenstoel die van binnenuit aan de kolf groeit. Geloof het of niet maar in Mexico wordt builenbrand als delicatesse gegeten. We hebben het zelf hier ook eens in de maisplant gehad. Zelf probeer ik dat maar niet te eten.

Builenbrand is dus eetbaar. Voel je vrij om dit zelf verder te onderzoeken, wij geven natuurlijk geen advies hierover. Hoe lekker het ook mag zijn, zelf probeer ik het maar niet uit. Je weet natuurlijk nooit met 100% zekerheid of het echt builenbrand is. Misschien is het wel gewoon een ander soort paddenstoel, al zijn er maar weinig die hierop lijken.

Aangetaste kolven (door builenbrand) zijn niet meer te "redden". Dat betekent dat, eenmaal aangetast, de mais ermee is geïnfecteerd en je de builenbrand niet alsnog kunt verwijderen. Het komt trouwens bijna nooit voor. Hooguit een enkele keer tijdens een vochtig jaar.

De aangetaste maiskolf (door builenbrand) heb ik toen in de GFT-bak gegooid en dus niet op de composthoop. Natuurlijk om te voorkomen dat ik het vaker krijg in mijn moestuin. Het mag dan eetbaar zijn, ik geniet veel liever van de lekkere zoete maiskorreltjes.