Biet

Honingverbena wordt ook wel aztekenkruid genoemd. Aztekenkruid, of honingverbena, is beslist niet winterhard. Je zal het plantje dus gedurende de winter binnen moeten overwinteren. Honingverbena staat het beste op een plekje in de zon, warm en beschut. Rond oktober, uiterlijk begin november, kan je het plantje beter naar binnen halen in verband met het naderende herfst en winterweer. Het is daarom het makkelijkste om honingverbena in een pot te kweken. Het plantje maakt leuke, ronde bloemetjes. Naarmate de plant ouder en ouder wordt maakt deze steeds meer cilindervormige en langwerpigere bloemetjes. Deze bloemetjes ruiken heel licht zoet.

Koolrabi is een koolsoort, je raad dan waarschijnlijk al waar je deze plant kweekt: bij de koolgewassen! Dat kan trouwens best verwarrend zijn, omdat de koolrabi een soort knol maakt en daarom ook erg op een wortelgewas lijkt. De knol is alleen eigenlijk helemaal geen wortel, maar een bovengrondse verdikking van de plant!

De fazantenbes is niet helemaal winterhard, maar milde winters overleeft de plant zeker. Bij strenge vorst sterven bovengrondse delen van de plant gedeeltelijk of zelfs helemaal af. Daar houd je rekening mee bij het terugsnoeien van de halfheester (zie ook de alinea over snoeien). Op een plekje in de zon met een beetje beschutting van omliggende planten, daar staat de fazantenbes optimaal.

Anijs heeft aan een standplaats met minder dan de volle zon, helaas niet genoeg. De plant groeit het beste bij veel licht en warmte in de buitenlucht. Gelukkig groeit het kruidje redelijk snel, en kan je deze later in het jaar (bij wat meer warmte) zaaien. De plant wordt iets hoger dan een halve meter. Als de bodem en standplaats ideaal is dan hoef je er bijna niet naar om te kijken tot de oogst, behalve om zo nu en dan water te geven tijdens drogere perioden. Het op orde krijgen van de bodem en standplaats is de uitdaging. Heb je het goed gedaan, dan zal de plant je dankbaar belonen.

Raapstelen groeien ook prima op een plek in de halfschaduw, hoewel de volle zon ook volstaat, al levert de volle zon natuurlijk het gevaar van uitdroging en hitte in de zomer op. Beter in de halfschaduw dus, en met voldoende water.

Aardbeien zijn meerjarige planten, alleen gaat na 2 jaar waarschijnlijk de opbrengst achteruit. De kans op schimmels en ziektes wordt groter naarmate de aardbeienplantjes ouder worden. Je kunt ze in principe zo lang laten staan als je wilt, tot ze niet meer op komen en zijn overleden. Voor de beste resultaten plant je iedere 2 jaar of zelfs ieder jaar nieuwe aardbeienplantjes. Aardbeienplanten kunnen verschrikkelijk veel uitlopers maken. Hoe meer uitlopers een aardbeienplant maakt, hoe minder energie de plant over heeft voor de aanmaak en groei van de aardbeien zelf. De plant doet nu eenmaal wat deze hoort te doen: zich op de makkelijkste en snelste manier voortplanten. Het is geen vereiste, maar voor meer (en grotere) aardbeien kan je de uitlopers het beste verwijderen. Aan het einde van het jaar, als de meeste vruchten van de plant af zijn, kan je een paar uitlopers laten zitten die je opkweekt tot nieuwe planten voor volgend jaar. Kies dan de planten die het meest productief zijn geweest.

Aardbeien zet je het liefste in de volle zon en geef je regelmatig water. Op droge grond, zeker in de zomer, gaan de planten bijna direct slap hangen. Kies dus voor een plekje waar veel zonlicht komt, maar als het kan waar alléén de bodem schaduw heeft. Door stro rondom de planten te leggen voorkom je het uitdrogen van de bodem, maar je voorkomt ook dat de vruchten de grond raken en worden opgegeten door beestjes uit de bodem. Een bijkomend voordeel is dat stro vergaat na verloop van tijd. Het wordt compost waarmee de bodem tegelijk wordt verrijkt. Als alternatief kan je ook een gronddoek gebruiken waarmee je de volledige bodem bedekt, op een paar gaten na waar de planten staan. Het grote voordeel hiervan is dat zelfs uitlopers geen kans meer maken. Deze raken de grond niet en de planten zullen dus niet gaan woekeren. Het is alleen nog wel nodig om ze met de hand te verwijderen natuurlijk.



Vooral de bosaardbei is de koning der uitlopers. Het verwijderen ervan is bij dit soort aardbei bijna onbegonnen werk, maar dit maakt de bosaardbei wel een zeer geschikte bodembedekker. Slechts een paar plantjes kunnen binnen één zomer meerdere vierkante meters bedekken. Je komt er alleen wel weer moeilijk vanaf, dus bedenk je altijd goed waar je ze plant en dat dit zo goed als permanent is. Bosaardbeitjes zijn leuk om eens uit te planten op lege plekjes waarvan je niet weet wat je ermee moet doen. Dat ene vergeten hoekje in de moestuin waar best veel schaduw is, bijvoorbeeld. Bosaardbeitjes groeien ook erg goed in de halfschaduw, maar als je ze kweekt voor de vruchtjes om te eten dan kan je ze het beste in de volle zon zetten. Bosaardbeitjes hebben nog minder verzorging nodig dan gewone aardbeien.

Palmkool, officieel Cavolo Nero of Nero di Toscana, is een koolsoort die de naam "palmkool" te danken heeft aan de vorm van het blad. Dit heeft namelijk veel weg van de vorm van het blad van een palmboom. Paksoi lijkt dus echt op een mini palmboompje, en zeker als je het onderste blad eerst oogst ziet het er echt zo uit. Palmkool wordt aardig groot, net als boerenkool en andere koolgewassen die voor het blad worden gekweekt. Het beste kan je dus zeker de geadviseerde plantafstand aanhouden, en tussen eventuele rijen zelfs een grotere afstand aanhouden.

Stengelui is eigenlijk een soort kleine prei, zo wordt de plant ten minste gekweekt. Wat betreft de wisselteelt is het toch een beetje een apart geval, want eigenlijk is het een ui-achtige, maar je kweekt het als bladgewas. Alleen als bladgewas krijgt stengelui al snel te veel stikstof, dus je kunt het plantje toch beter samen met de andere ui-achtigen kweken in het zelfde vak. In tegenstelling tot prei, die je liever bij de bladgewassen zet. In de halfschaduw doet de stengelui het uitstekend, zo lang je de bodem licht vochtig weet te houden.

Paprika's zijn leuke plantjes om te kweken. Vooral omdat je ze in iedere tuin, op ieder balkon of dakterras en elk ander plekje kunt kweken. Zo lang daar maar een flinke hoeveelheid zonlicht en warmte krijgen, doen ze het er vast erg goed. Paprika's zijn uitstekende planten voor in (dan wel ruime) potten en bakken en de planten kunnen, afhankelijk van het soort, erg groot worden. Ze maken meestal niet veel blad maar wel grote stengels.



Paprika's en bestuiving, dat is nog wel even een dingetje. Paprika's zal je zeker moeten bestuiven. Insecten en de wind doen veel voor je, maar niet alles. Net als bij tomaten kan je paprika's voorzichtig tegen de stam tikken met een stokje, of de plant voorzichtig schudden. Paprika's zijn zelfbestuivend, maar hebben wel hulp nodig van de wind. Zeker als je de planten in een kas kweekt (wat sterk is aan te raden, maar geen vereiste is), is het nodig om de bestuiving zelf in handen te nemen. Normaalgesproken schud de wind de planten heen en weer, in de kas zal jij dat even moeten doen. Bloemen die niet (goed) zijn bestoven, vallen van de plant af en worden zo teruggegeven aan de natuur.

Broccoletto, bimi, broccolini, aspergebroccoli of babybroccoli... Hoe je de groente ook wilt noemen, je verzorgt deze ongeveer het zelfde als gewone broccoli. De plant kan dus ook prima op een plek in de halfschaduw staan. Het blijft wel een koolgewas natuurlijk, dus daar is het een en ander voor nodig (lees ook onder het kopje "bodem" en "voeding"). De planten kunnen aardig groot worden maar staan ook goed als deze dichter op elkaar staan.

Okra/oker kweek je graag in de volle zon. Dit tropische plantje heeft veel licht en warmte nodig om tot vruchtzetting te komen. Een kweekkas in de volle zon is natuurlijk perfect! Als de plant het erg naar de zin heeft dan zou je al na 7-8 weken kunnen oogsten, maar door een minder mooie zomer kan dit langer duren. In de kweekkas is de kans op succes het grootste. Houd er rekening mee dat de plant als deze het ècht goed doet zeer groot kan worden. In landen van oorsprong kan de plant groter dan 2 meter worden, maar dat zal hier (gelukkig?) niet zo snel gebeuren, tenzij... Tenzij je in een kweekkas kweekt, waar de temperaturen en luchtvochtigheid optimaal zijn! Houd daar in dat geval zeker rekening mee.

Muismeloen, ook wel "cucamelon" genoemd, is qua groei een beetje vergelijkbaar met de komkommer en de meloen. De plant groeit op de zelfde wijze, maar dan wel met een stuk kleinere blaadjes. De plant maakt ook hechtrankjes en heeft iets nodig om langs omhoog te klimmen. Je kunt de muismeloen langs een draad naar het dak van de kas laten groeien, langs een stok, een trellis of betongaas. Ook buiten de kas groeit het plantje best goed. Zet de muismeloen altijd op een plekje in de volle zon, de plant groeit slecht in de halfschaduw.

De muismeloen of cucamelon mag niet vóór half mei naar buiten. Het beste is om de plant voor je deze buiten zet eerst af te harden. Dat is het laten wennen aan de nieuwe omstandigheden. Zet de muismeloen eerst een paar uurtjes buiten in de warme zon, na enkele dagen een paar uurtjes langer. Net zo lang tot je de plant dag en nacht buiten kunt laten staan. Je kunt de muismeloen trouwens ook laten kruipen, net als meloenen en komkommers, maar bedenk je dan wel het volgende: Het blad, de vruchten en andere delen van de plant raken de -vaak vochtige- grond. De kans op schimmels en infecties neemt hierdoor enorm toe. Dit is te voorkomen door de weerstand van de plant te verbeteren (zie ook onder het kopje "voeding").

Eigenlijk is de cucamelon of muismeloen een meerjarig plantje. Ondergronds maakt het plantje een soort langwerpige knolletjes die wat de diepte in gaan, wat opvallend is voor dit soort plant. Muismeloen is makkelijk op te kweken uit zaadjes, maar wie het leuk lijkt kan de knolletjes overwinteren. Zet de pot of bak dan op een tamelijk warme en zeker vorstvrije plek gedurende de hele winter. In het voorjaar zullen de knolletjes opnieuw gaan uitlopen en groeit het plantje opnieuw uit. Je kunt dan mogelijk zelfs iets eerder oogsten dan wanneer je de muismeloen opkweekt uit zaadjes. De muismeloen of (cucamelon) hoeft niet met de hand te worden bestoven.

Bij de muismeloen of cucamelon is het extra belangrijk om op de omgeving te letten. De juiste temperatuur, niet te koud, maar ook niet te veel of te weinig water. Als de omgeving niet goed is zal de plant mogelijk toch bloemetjes maken, maar dan vallen deze af en groeien ze niet uit tot vruchtjes. Je kunt de beginnende vruchtjes herkennen aan het bloemetje met een vruchtbeginsel erachter, zoals op de foto hieronder.

Paksoi is officieel een koolgewas, voor wie wisselteelt toepast in de moestuin. De plant maakt dikke, lichtgroen en naar wit neigende, sappige bladstelen en grote bladeren. Afhankelijk van het soort paksoi natuurlijk, want er is ook baby paksoi. Dat is een soort mini paksoi die veel minder ruimte nodig heeft. De gewone paksoi wordt erg groot.

Boerenkoolspruitjes groeien ook erg goed in de halfschaduw. Gedurende een hete zomer zelfs beter dan in de volle en brandende zon. Het beste geef je de planten wel de ruimte, ze kunnen groot worden. Maar dat is natuurlijk bekend bij de meeste koolsoorten.

In de volle zon groeit andijvie het beste. De opname van extra zonlicht bevordert de smaak van andijvie. In de volle zon zal de krop altijd groter (vooral breder) en voller worden, mits de plant voldoende ruimte heeft om te groeien. Bij voorkeur laat je meer ruimte tussen de planten dan de advies plantafstand bovenaan deze pagina. Andijvie staat erom bekend snel door te schieten als je het al vroeg in het jaar hebt gezaaid. Er zijn natuurlijk rassen die daar beter tegen bestand zijn, maar het beste is om te wachten met het zaaien van andijvie tot een later moment.



Toch doorgeschoten? Dan is de andijvie misschien niet meer zo lekker om te eten, maar je kunt nog wel genieten van de bloemen. Deze zijn natuurlijk prachtig om te zien, en ook lekker voor de bijtjes en andere insecten. Je kunt na de bloei de zaden oogsten om volgend jaar nog eens te proberen andijvie te kweken.

Knolselderie groeit traag en het duurt echt wel even voor de knol is gevormd. Daarom is het verstandig om knolselderie al vroeg in het jaar te zaaien. Op een plekje in de halfschaduw groeit knolselderie al best aardig. Kies de plek waar je de plant neerzet goed uit, want daar blijft deze zeker tot in de late herfst staan. Je kunt knolselderij lang laten staan, zelfs na de herfst blijft de knol oogstbaar. Let dan wel op vorst, daar kan de plant niet zo goed tegen.

Eigenlijk is zevenblad een berucht onkruid. Wanneer het eenmaal in je tuin verschijnt krijg je het niet meer weg, dat zal je weten ook! De plant zaait zichzelf keer op keer uit na het bloeien, maar ook de wortels verspreiden zich ondergronds. De plant duikt ieder jaar weer in tienvoud overal in de tuin op en het worden er ieder jaar meer en meer. Wat je ertegen kunt doen? Héél veel pesto eten! En om die reden zou je natuurlijk kunnen kiezen om alsnog zevenblad te kweken in een pot of bak of in een vak met stevig worteldoek. Zorg dan dat je de bloemen afknipt vóór de zaden zijn gevormd. Het plantje groeit ook op plekken in de halfschaduw en op schaduwrijke plekken erg goed.

In tegenstelling tot winterpostelein, houd postelein van warmte en mag hierdoor pas rond mei ècht buiten worden gezet. Je kunt postelein bijvoorbeeld binnen voorzaaien in een grote pot of bak. Zo kan je de pot of bak direct buiten zetten wanneer het daar warm genoeg is. Omdat postelein zo van warmte houd zet je de plantjes het liefste in de volle zon, maar daar ontstaat wel een klein probleempje (zie onder het kopje "bodem" hieronder).

Prei is familie van de look, van uien en knoflook dus. De plant wordt over het algemeen wel wat groter. Heb je liever een kleine prei? Kijk dan vooral ook eens naar de stengelui, dat is een soort kleine prei. Toch neemt prei niet zo veel ruimte in als je zou denken, zoals de plantafstand die wordt genoemd bovenin deze pagina laat zien. Eigenlijk is prei tweejarig, in het tweede jaar bloeit de plant, maar soms schiet prei ook al door in het eerste jaar. Dat heeft dan te maken met het ras dat je kweekt. Er zijn rassen die sneller of juist minder snel doorschieten, en hierdoor geschikt zijn voor de zomer, herfst of zelfs winter. Kies vooral het juiste ras uit dat bij de juiste periode past, de periode waarin je prei wilt kweken.

Radijsjes zijn erg makkelijk te kweken en groeien ook erg snel. Dat maakt radijsjes heel geschikt om te kweken als je nog nooit eerder iets hebt gekweekt. Ondergronds maken radijsjes mooie (soms langwerpige) bolletjes en dat gebeurd in een zeer korte tijd. Ook op schaduwrijke plekken groeien radijsjes erg goed. Veel water is hiervoor belangrijk, daarmee moeten de bolletjes zich vullen. Radijsjes nemen erg weinig ruimte in en je kan ze dus dicht op elkaar zaaien/planten.

De bomen waar de perzik en nectarine aan groeit zijn nagenoeg het zelfde en qua verzorging verschillen ze niets. Oorspronkelijk komt de perzik of nectarine uit warme streken en zijn de boompjes absoluut niet winterhard. Tegenwoordig zijn er rassen die ook in ons klimaat een winter best kunnen overleven. Maar dan ligt er nog wel een gevaar op de loer, want perziken en nectarines bloeien meestal al heel vroeg in het jaar. Dat kan zelfs al in maart zijn, en dan is de kans op vorst nog aardig aanwezig. De bloesem zal dan natuurlijk stuk vriezen en je hebt dit jaar geen perziken of nectarines. Je kunt het stuk vriezen van de bloesem voorkomen door de boom te beschermen bij nachtvorst. Dat kan met dubbel noppenfolie, plastic zakken of vliesdoek om de boom te wikkelen. De bloesem is een stuk moeilijker te beschermen. Als het boompje in een (grote) pot staat, verplaats deze dan tijdelijk naar binnen en zet de boom op het lichtst mogelijke plekje in huis.

Kersen zijn relatief kleine bomen, al is dat ook weer afhankelijk van het ras dat je hebt. In tegenstelling tot appels, zijn kersen niet erg geschikt om in een pot te worden gehouden. Een kers in de volle grond vereist zo nu en dan het nodige onderhoud, en het oogsten is ook nog best een uitdaging. Maar daar tegenover staat vaak een hoge opbrengst. Als je het juiste ras en de juiste omstandigheden hebt, ook heerlijk grote en zoete kersen. Voor het plukken van kersen heb je meestal een ladder nodig, of ander speciaal oogstgereedschap voor het plukken van kersen.

Citroengras komt uit tropische streken. Dat betekend dat sereh, zoals de plant ook wel wordt genoemd, veel warmte nodig heeft. Ook heeft citroengras veel licht nodig en de ideale standplaats is dus echt in de volle zon. Je kunt de plant in een pot kweken en buiten zetten vanaf half mei, maar het kan ook in de volle grond in een kas. In tropische streken wordt de plant tot wel anderhalve meter hoog, maar hier zal de plant niet zo groot worden. Het tropische plantje staat graag een beetje beschut, beschermd tegen de wind. In de kas zou deze het dus uitstekend kunnen doen.

Citroengras of sereh is beslist niet winterhard, maar bij de teelt in potten of bakken kan je de pot of bak in de winter binnen zetten. In de kas wil het soms ook lukken om sereh te overwinteren, als je de plant extra in bescherming neemt. Als je citroengras in de volle grond zet in een kas, bedenk je dan goed dat de plant hier nog jaren kan blijven staan (mits deze de winters overleefd). Citroengras blijft toch een vaste plant.

De appel is winterhard en sommige soorten kunnen ook nog goed in pot staan. In de volle grond kan een appelboom aardig groot worden, maar in vergelijking tot veel andere bomen blijft de appel relatief klein. Voor het goed afrijpen van de vruchten zet je de appel het in de volle zon, maar ook in de halfschaduw zal de appel het best aardig doen.

Let bij vroege appelrassen goed op, de bloesem verschijnt al vroeg in het jaar en kan hierdoor te maken krijgen met vorst. Bij een appelboom in pot kan je deze makkelijk even een nachtje in de garage zetten, maar bij een appel in de volle grond wordt het lastiger. De bloesem kan door de vorst beschadigen, wat één van de oorzaken is van weinig appels.

Het volgende geldt voor appelbomen die je in de volle grond zet, maar misschien nog veel meer voor appelboompjes in een pot. Beperk de vegetatie rondom de stam tot het minimum. Gras en andere planten nemen vocht weg van de appelboom, wat natuurlijk ten koste gaat van de groei en gezondheid van de appelboom zelf. Vooral in een pot is iedere druppel hard nodig, gezien de grond in potten nog veel sneller uitdroogt.



Let goed op! Heb je een appelras dat vroeg bloeit? Vóór half mei (ijsheiligen) is er nog steeds kans op vorst. Met name in maart en april, wanneer zeer vroege rassen gaan bloeien, is er nog volop kans op vorst aanwezig. De bloesem van je appelboom kan hierdoor stuk vriezen. Dat is een van de meest voorkomende oorzaken van een appelboom die geen appels geeft dit jaar. De boom zal wel bloeien, maar het stuifmeel is niet langer vruchtbaar. Je kunt dit trouwens heel goed voorkomen door het weer in de gaten te houden. Met een plastic zak of noppenfolie over het boompje wil het meestal wel lukken, maar het volgende klinkt wel heel gek (maar werkt juist erg goed). Door je appelboom te besproeien met water vlak voor het gaat vriezen, creëer je het effect van een isolerende "iglo" rondom de knoppen. Als de knoppen open staan werkt dit averechts.

Sjalotten zet je het liefste op een zonnige plek, maar ook de halfschaduw voldoet aan de eisen. Sjalotjes zijn winterhard en kan je zelfs in de winter planten als je ze voor het loof kweekt. Voor de bolletjes beperk je je het beste tot het vroege voorjaar met het planten, en oogst je in de (late) zomer.

Rogge als groenbemester heeft niet zo veel aandacht nodig. Het groeit, en aan het einde van de groei werk je de rogge (liefst vóór de korrels ontstaan, in het voorjaar) onder in de bodem. Hiermee verbeter je de bodem voor de daarop volgende teelt. Voor de reguliere teelt om rogge(meel) van te oogsten, is iets meer verzorging nodig.

Zoals in de vorige alinea omschreven, neemt het kweken van tarwe best veel ruimte in beslag. Toch is het leuk om het eens te proberen! De teelt van tarwe is vrij eenvoudig, al heb je wel rekening te houden met de bemesting. Het èchte werk begint pas bij het oogsten. Op het platteland worden de de korrels van het stro gescheiden door grote maaidorsers. Bij het zelf kweken zal je hier een creatieve oplossing voor moeten bedenken. Veel werk, maar des te leuker is het om straks je (misschien wel eerste) zelfgemaakte brood te kunnen proeven!