Witlof
Cichorium intybus, Asteraceae (composietenfamilie)

Witlof soorten

Witlof draagt de (Latijnse) wetenschappelijke naam Cichorium intybus en is een lid van de composietenfamilie, ook wel asteraceae.

Witlof is een ondersoort van cichorei of wilde cichorei en is door mensen gemaakt. Het is een plantje dat sterk vergelijkbaar is met groenlof, want deze cichorei maakt van nature een groen kropje. De gebleekte blaadjes ontstaan door een speciale manier van kweken en dus niet vanzelf.

Voor het kweken van lof als slasoort kan je beter groenlof gebruiken. De soorten witlof worden doorgaans geselecteerd op het gemak waarmee het een smal, gebleekt kropje kan vormen. Er zijn verschillende rassen witlof die meer geschikt zijn voor in een bak binnenshuis, of juist voor buiten met dekgrond. Wat dat is en hoe je dat doet lees je verderop.

Witlof zaaien of planten

Wanneer kan je witlof zaaien?
Witlof zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan direct buiten van april tot juni.
Wanneer kan je witlof planten?
Witlof planten of uitplanten op de bestemde plek kan in de kweekkas van oktober tot januari. Witlof planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van oktober tot januari.

Witloof zaaien we altijd na de langste dag van het jaar. Door het later te zaaien voorkom je dat de plant zal doorschieten. Dit maakt de wortel onbruikbaar en juist die wortel is bij witlof erg belangrijk. Hoe dat zit lees je verderop. Zelf witlof zaaien is best makkelijk. Dit doe je net als andijvie en andere lof-soorten. De grote uitdaging is de rest van de teelt.

Witlof zaaien in de vollegrond

Je kunt het beste witlof zaaien in de vollegrond. Voorzaaien in kweekpotjes of zaaitrays is sterk af te raden. Hierdoor kan de penwortel vreemde vormen krijgen. Normaal zou dit bij cichorei-soorten niet uitmaken, maar bij witlof is de wortel extra belangrijk. Deze moet mooi dik worden en recht groeien. Waarom dat is vertel ik verderop.

Maak in de grond wat geultjes met een hark, of gaatjes met je vingertoppen. Strooi de zaadjes ruim uit over de geultjes, of stop in elk gaatje ongeveer drie tot vijf zaden. Zo weet je dat er altijd genoeg op zal komen.

Wanneer de kiemplantjes te zien zijn, laat je ze nog even staan tot de eerste blaadjes zichtbaar aan het groeien zijn. Daarna kan je de plantjes uitdunnen. Zorg voor genoeg afstand tussen alle plantjes, zodat ze mooi breed uit kunnen groeien. Verwijder dus alle zaailingen tot je er steeds één over houdt op genoeg afstand van de vorige.

Per vierkante meter kan je ongeveer 14 tot 20 witlof planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 4 tot 6 witlof planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Witlof verzorgen

Over dit filmpje: Witlof kweken we in twee fases. Eerst kweken we een dikke penwortel. Daarna kweken we vanuit de penwortel een compact kropje witlof.

Hieronder alles over witlof kweken zonder moeilijke woorden. Witlof kweken we in twee fases. Tijdens de tweede fase mag het geen zonlicht meer krijgen en het mag niet te warm zijn. Dat komt op het volgende neer: Hogere temperatuur zorgt voor lossere kropjes. Meer licht zorgt voor groenere kropjes. Beiden willen we niet. Rond de 12 graden en helemaal geen zonlicht, is ideaal.

Witlof kweken wijkt af van alle andere keukenplanten. Het is niet zo makkelijk als zaaien en na een tijdje oogsten. Witlof kweken we namelijk in twee fases. In de eerste fase zul je de wortels van witlof kweken. De wortels graaf je op in het najaar en je snijd het loof er dan af. In de tweede fase gaan we de wortels van witlof planten, op een speciale manier. Dan begint het kropje witlof pas te groeien.

Het plantje witlof is eigenlijk meer een soort groenlof. Niet helemaal hetzelfde natuurlijk, maar het blad blijft groen. Pas in de tweede fase krijg je gebleekte kropjes. Bij sommige webshops kan je kant-en-klare witlof wortels kopen. Je zoekt dan naar witlof pennen. Die kan je direct planten. Bij het kopen van witlof wortels kan je de eerste fase (het zaaien) dus helemaal overslaan.

Witlof kweken (stap 1): dikke wortels kweken, altijd in de vollegrond!

Voor witlof zaaien we dus eerst de zaadjes in de vollegrond. Je kweekt de witlof dan op voldoende afstand van elkaar. Houd dus rekening met de plantafstand. Als de afstand te klein is, groeien sommige plantjes niet goed. Ze worden door de andere plantjes overgroeid en de wortel blijft heel klein. Geef dus genoeg ruimte en maak de grond heel goed los, zodat de wortel makkelijk groeit.

In de eerste fase groeit er een plantje met dikke bladstelen en groot groen blad. Laat de witlof planten lekker doorgroeien. Ergens in oktober of november kan je de witlof planten uit de grond trekken. Je snijd dan het loof helemaal af, van één tot enkele centimeters boven de wortel. De wortels zijn goed gelukt als ze kaarsrecht zijn gegroeid. Op zeer losse grond krijg je rechte penwortels.

Je kunt de wortels even laten liggen, tot maximaal een paar weken. Daarna moet je ze echt planten. Vaak is het zelfs beter om ze even te laten liggen. Hiermee droog je de wortels een klein beetje uit, maar niet te veel. Wanneer je ze dan weer opnieuw plant, zuigen ze zich direct vol met vocht en voeding. Liggen ze dus enkele weken, dan kan je verder naar fase 2 van zelf witlof kweken.

Zo zien de wortels uit wanneer je het loof hebt afgesneden:

Het blad dat je hebt afgesneden, hoef je niet per se op de composthoop te doen. Het loof is namelijk eetbaar als een soort groenlof. Net als andere cichorei-soorten (waaronder andijvie) is ook het groene blad van witlof eetbaar. Dit is wel heel erg bitter van smaak. Je kunt het uitstekend gebruiken in een salade. Beschouw het losgesneden loof gerust als de eerste oogst!

Witlof kweken (stap 2): wortels planten, vollegrond of binnen in huis!

Je hebt nu de witlof planten uit de grond getrokken. Je hebt ook het loof afgesneden. De wortels liggen hooguit enkele weken buiten. Je kunt nu opnieuw de wortels van jouw witlof planten. Dit kan op meerdere manieren. Je kunt wortels van witlof planten in de vollegrond buiten, maar ook binnenshuis in een emmer of grote bak. Binnen in een emmer of bak heeft onze voorkeur.

In de tweede fase mag de temperatuur ook niet te hoog worden. Zorg dus voor een koele ruimte. Zet de witlof buiten, in een badkamer of in een schuur! Als het te warm is dan groeit de witlof te snel. Je krijgt dan hele losse kropjes. Ideaal is rond de 12°C maar echt maximaal 18°C voor de tweede fase van de teelt.

Wat jouw voorkeur ook heeft, het belangrijkste van witlof kweken is dat er géén licht bij mag komen. Geen zonlicht en bij voorkeur ook geen lampen. Zelfs geen gewone verlichting in huis, want dat heeft ook invloed op planten. Hieronder alles over de verschillende manieren, waarop we witlof kweken in huis of buiten in de vollegrond:

Wortels planten: witlof kweken in de vollegrond

Voordelen: altijd koud buiten (herfst/winter), geen troep in huis, geen onhandige bak in huis.
Nadelen: houdt ruimte bezet in de tuin, veel extra aarde nodig, onhandig gronddoek, zonlicht moeilijk tegen te houden, oogsten duurt langer.

Je kunt de wortels van witlof planten in de vollegrond. Dit kan op twee manieren: (1) onder een laagje dekgrond of (2) onder een gronddoek. Je kunt de wortels nu dicht tegen elkaar planten. De tweede fase neemt dus maar heel weinig ruimte in. Graaf een kuil, diep genoeg zodat je de wortels daar rechtop in kunt zetten. Zet de wortels in de kuil en graaf ze in met aarde.

Buiten heb je één groot voordeel, de temperatuur zit altijd mee. Tegen de tijd dat we de wortels van witlof planten en beginnen met witlof kweken, is het herfst. De winter komt dan. In het vroege voorjaar groeit de witlof. Al die tijd is het koud en ook in het voorjaar is het dan nog steeds fris.

Methode 1: dekgrond gebruiken

Als je deze methode kiest, begraaf je de wortels onder een laagje losgemaakte aarde. Dat noemen we dekgrond. Gebruik eerst een dun laagje aarde van enkele centimeters. Je mag geen enkel deel van de wortel of het afgesneden loof meer zien boven de grond. Belangrijk is om nu vooral geen dikke laag aarde te gebruiken. Vergeet geen water te geven.

Het kan relatief lang duren, maar nu begint het plantje opnieuw te groeien vanuit de wortels. Wanneer je het eerste puntje witlof boven de grond ziet komen, dan weet je dat het opnieuw planten is gelukt. Begraaf de witlof dan helemaal onder een laag goed losgemaakte aarde van ongeveer 20 centimeter. Er wordt vaak 15 tot 20 centimeter dekgrond aangeraden.

Methode 2: gronddoek gebruiken

Gebruik je liever een gronddoek, dan is dat misschien wat omslachtiger. Veel soorten gronddoek laten alsnog licht door. Je kunt ook de witlof plantjes niet zien opkomen, zonder eerst het hele doek te verwijderen en weer opnieuw te plaatsen. Deze methode heeft niet onze voorkeur maar het kan dus wel. In plaats van dekgrond leg je een gronddoek over je planten heen.

Let goed op dat het gronddoek geen licht doorlaat. Is dit wel het geval, dan moet je misschien meerdere lagen gronddoek gebruiken. Heb je geen lichtdicht gronddoek, dan moet je waarschijnlijk alsnog een laagje dekgrond gebruiken zoals bij methode 1 hierboven. Vaak wordt groenddoek gebruikt als extra laag om licht tegen te houden, dus niet als enige deklaag.

Als het gronddoek te zwaar is, of het ligt te strak op de planten, dan kan de teelt mislukken. De kropjes witlof moeten makkelijk kunnen groeien. Soms wordt gronddoek gespannen over wat stenen langs de rand. Dan zit er altijd ruimte boven de planten, waar de kropjes witlof goed kunnen groeien.

Wortels planten: witlof kweken in een emmer of bak

Voordelen: sneller oogsten, houdt ruimte vrij in de tuin, minder licht binnenshuis, licht te reguleren (gordijnen en licht uit).
Nadelen: binnenshuis vaak te warm, bak of emmer neemt ruimte in, koele plek zoeken, geeft soms troep in huis.

Deze manier heeft altijd onze voorkeur. Gewoon omdat het ontzettend makkelijk. Je kunt de witlof kweken ergens binnen in huis. Wel is de uitdaging dan om een plek met de juiste temperatuur te vinden. Het mag absoluut niet warmer worden dan 18°C maar ideaal is het rond de 12°C, zelfs binnenshuis.

Je kunt witlof dus binnen kweken in een emmer of bak. Zet deze emmer of bak dan wel in een koude schuur, een badkamer of kelder waar het koud blijft. Zet alle witlof wortels, ook wel witlof pennen, rechtop in een grote bak of emmer. Graaf de wortels rondom helemaal in met aarde. Begraaf de wortels met het afgesneden loof ook onder een dun laagje.

Zet de emmer of bak op een koele en donkere plek in huis. Geef een beetje water en houd de grond licht vochtig. De witlof komt dan al snel op.

Witlof is een tweejarige plant, niet wintergroen en blijft in leven zo lang de temperatuur hoger is dan -3℃.

Witlof water geven

De bodem mag niet volledig opdrogen. Voor een goede teelt zorg je dat de bodem niet drijfnat, maar constant licht vochtig blijft. Geef water op gevoel. Afhankelijk van hoeveel witlof je kweekt, hoe groot het vak of veldje is, heb je meer of juist minder water nodig. Geef ook weer niet te veel water, de planten mogen niet in een plas water staan.

Water geven in de tweede fase

Let extra goed op met het water geven tijdens de tweede fase. Houd de aarde waar de witlof staat heel licht vochtig. Zeker als je het binnenshuis kweekt, bijvoorbeeld in een gesloten bak. Geef je namelijk te veel water, dan krijgt de witlof allerlei snotterige en bruine randjes op het blad. Kortom, al het blad rondom je witlof gaat schimmelen en rotten.

In het ergste geval treft dit ook de binnenkant van de witlof. Is de schade beperkt dan kan je de buitenste blaadjes verwijderen, en heb je van binnen nog een goed witlofje. Voorkomen is wel beter dan genezen. Geef dus liever niet te veel water en laat de grond ook niet volledig opdrogen. Dan krijg je mooie, stevige witlofjes zonder rottende plekjes.

Witlof grondsoorten

Witlof kweken we eigenlijk alleen op losse of goed losgemaakte grond. Het is de bedoeling dat je mooie, lange pennen krijgt. Is de grond niet goed los dan krijgen de penwortels vertakkingen, net als bij peentjes. Kleigrond of zandgrond maakt voor de voedingsstoffen niet uit, maar de structuur van kleigrond is zeer slecht voor witlof wortels.

Op de foto hierboven zie je de witlof wortel op een goed losgemaakte grond. Deze wortels kan je makkelijk naast elkaar planten voor de tweede fase van de teelt. Op de foto hieronder zie je het tegengestelde. Als de grond te stevig en vast is dan krijg je wortes met veel kronkels en vertakkingen. Soms krijg je dan zelfs veel te kleine witlof wortels.

Een kronkelende wortel met vertakkingen is op zich wel bruikbaar. Je kunt het gewoon planten en er witlof mee kweken. Het is alleen lastig om deze wortels dicht tegen elkaar te planten. Hierdoor kunnen de kropjes witlof soms iets losser worden dan je normaal gewend bent van witlof.

Op zich is een gekronkelde en vertakte wortel wel bruikbaar. Alleen kan je deze veel lastiger mooi recht tegen elkaar planten. Hierdoor krijg je te veel ruimte tussen de kropjes straks. Het gevolg is dan vaak dat de kropjes te los worden. Wel lekker hoor maar gewoon erg losjes.

Ook is het belangrijk dat de bodem niet tè zuur is. Zure grond wordt wel getolereerd maar alkalische bodems werken veel beter. Je kunt de zuurtegraad altijd verbeteren door kalk te strooien. Doe dit bij voorkeur eenmaal voor de aanplant en dan nog één tot twee keer tijdens de teelt. Zeker als de grond van nature licht zuur is, is dit sterk aan te raden.

Ook tijdens de tweede fase van de teelt is losse grond belangrijk. Ditmaal gaat het vooral om de grond waarmee je de wortels afdekt na het opnieuw planten. Alleen in een goed losse grond groeit een kropje witlof mooi en wordt deze wat groter. Als je de witlof wortels afdekt met een vrij vaste grond, krijg je kleine kropjes of groeien ze helemaal niet.

pH

Witlof tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?

Witlof bemesten

Geef witlof in de eerste fase een kaliumrijke meststof zoals vinassekali. Geef zeker niet te veel voeding, en wees extra terughoudend met het geven van stikstof. Met stikstof zorg je vooral voor veel blad en weinig wortels. De wortel moet zo dik mogelijk worden. Daarom is kalium een goede mestvoeding om te geven tijdens de eerste fase.

Tijdens de tweede fase van de teelt mag de plant wat meer blad gaan maken. Je mag dan juist wel stikstof geven, maar dit is niet vereist. Geef wederom niet te veel, want veel stikstof zorgt voor slappe bladeren. De compacte, langwerpige en gebleekte krop kan dan zelfs open gaan staan, wat niet de bedoeling is. Het beste is om in de tweede fase vrijwel geen mestvoeding te geven. Meestal is de voedingswaarde van (tuin)aarde voldoende.

Witlof kweken op verschillende manieren

Witlof
Voor het kweken van witlof zou je wisselteelt kunnen gebruiken. Witlof is een bladgewas. De ideale voorteelt is een koolgewas en de ideale nateelt is een vruchtgewas volgens het wisselteelt schema.

Witlof goede buren
Witlof kweken kan goed samen met bloemkool, boerenkool, broccoli, knolraap, paksoi, palmkool, prei, rode kool, romanesco, slaboon, spruitjes, stengelui, tomaat, venkel, witte kool, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Witlof slechte buren
Witlof kweken gaat liever niet samen met biet, bladselderij, bleekselderij, knolselderij, lavas, peterselie, wortelpeterselie, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Witlof bloei en bestuiven

Witlof hoef je niet te bestuiven, tenzij je zaden wilt gaan oogsten. In dit geval kweek je witlof op als slasoort en kan je de tweede fase vergeten. Witlof maakt, net als andere Cichorium-soorten een lange bloeistengel waar meerdere (vaak erg mooie) bloemetjes aan kunnen groeien. Na de bloei ontstaan er zaadjes vanuit de bloemetjes. Deze kan je oogsten als de goed opgedroogd zijn aan de plant.

Net als andere soorten lof is witlof goed zelfbestuivend. Het kruist makkelijk en wordt vooral door insecten bestoven.

Wanneer witlof oogsten

Wanneer kan je witlof oogsten? Doorgaans doe je dit van januari tot mei en van oktober tot november.

Tijdens de eerste fase snijd je het blad van de wortel af. Het blad kan je dan gebruiken als saladegroente, net als groenlof. Het afgesneden blad kan je dus als een oogst zien. Bij de teelt van witlof is het lastiger te bepalen wanneer je kunt oogsten, omdat de witlof ondergronds groeit.

Om te bepalen of de witlof goed is, kan je steeds voorzichtig wat grond weghalen rondom de plantjes. Zie je een mooi, langwerpig en volgroeid kropje met gebleekt blad, dan kan je de witlof oogsten. Zo niet, graaf de witlof dan weer even in. Dek het weer goed af en laat het nog een tijdje verder groeien.

Om witlof te oogsten trek je de kropjes gewoon uit de grond. Aangezien je daar losse grond voor dient te gebruiken, gaat dit meestal erg makkelijk. Door de losse grond trek je zo de plantjes met wortel en al uit. Vervolgens kan je de lof van de wortel afsnijden.

Voor je de witlof kunt gebruiken zal je deze nog even goed moeten omspoelen. Maak de witlof goed schoon onder een stevige straal water. Daarna is de lof klaar om te gebruiken in de keuken.

Witlof gebruiken

Je kunt witlof op veel manieren gebruiken, van salades tot in ovengerechten is witlof erg lekker. Zo wordt witlof bijvoorbeeld gegeten met ham en kaas uit de oven, maar er zijn talloze andere recepten met witlof. De smaak van witlof is een beetje bitter. Ook wanneer je het loof van witlof als saladegroente gebruikt, is de smaak hiervan bitter.

Witlof houdbaarheid

Je kunt vers geoogste witlof tot ongeveer een week in de koeling bewaren. Witlof is ook in te vriezen en blijft dan natuurlijk veel langer houdbaar. Dit kan oplopen tot een jaar. Bij de oogst als slasoort is witlof slechts enkele dagen te bewaren, mits goed gekoeld. Het lekkerste blijft altijd om de groente zo snel mogelijk te gebruiken.

Witlof ziektes en plagen

De plant is soms vatbaar voor Phytophthora, beter bekend als de aardappelziekte. Hoewel de ziekte vaker voorkomt bij aardappelen kan het een enkele keer ook de witlof aantasten. Dit komt echter minder vaak voor dan bij aardappelen en tomaten uit die familie. Verder is lof weinig vatbaar voor andere aandoeningen.

De meest voorkomende plaag is die van blad etende insecten zoals kevers, bladluizen en andere beestjes. Dit doet zich vooral voor in de eerste fase van witlof kweken. In de tweede fase zit de lof ondergronds. In de vollegrond buiten heb je dan mogelijk last van diertjes die in de bodem leven. Bij de teelt in een bak binnen komt bijna nooit aantasting voor.