Lavas
Levisticum officinale, Apiaceae (schermbloemenfamilie)

Lavas soorten

Lavas draagt de (Latijnse) wetenschappelijke naam Levisticum officinale en is een lid van de schermbloemenfamilie, ook wel apiaceae.

Lavas wordt ook wel maggiplant genoemd, vanwege de sterke aroma's die erg lijken op die van maggi. Maggi heeft echter niets met lavas te maken, het wordt van andere ingrediënten gemaakt. Er zit dus geen verschil tussen lavas en maggiplant. Dit zijn twee namen voor dezelfde plant.

Wel zijn er twee soorten lavas: echte lavas en zeelavas. Zeelavas (Ligusticum scoticum) wordt ook Schotse Lavas genoemd en smaakt lang niet zo sterk. Beide soorten lavas zijn goed eetbaar. Zeelavas wordt alleen niet zo vaak gebruikt in de keuken. Echte lavas (Levisticum officinale) is de sterk aromatische plant die je wilt gebruiken in de keuken.

Bovendien is zeelavas een iets andere plant met een ander uiterlijk, en blijft deze ook een stuk kleiner.

Aan de zaden is heel duidelijk te zien dat het om een schermbloemige gaat. Kijk voor de grap ook eens naar de foto's van de zaden van wortel, komijn, anijs, venkel of knolvenkel, peterselie en selderijsoorten zoals bleekselderij of knolselderij, en vergelijk deze zaden met de zaden van lavas. Deze staan bovenaan de pagina bij het filmpje.

Dit zijn allemaal eetbare leden van de schermbloemenfamilie. Vaak is ook het loof/blad van deze soorten lastig te onderscheiden, zoals bij peterselie en selderij, of bij komijn en venkel.

Lavas zaaien of planten

Wanneer kan je lavas zaaien?
Lavas zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan onder glas van maart tot mei.
Wanneer kan je lavas planten?
Lavas planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van mei tot juni.

Hoe zaai je lavas? Je kunt lavas het beste binnen voorzaaien in kweekpotjes. Zaai meerdere zaadjes in een potje en dun deze eventueel uit. Rond half mei kan je lavas uitplanten en vanaf dat moment blijft lavas buiten.

Natuurlijk kan je lavas als eenjarige houden en ieder jaar opnieuw zaaien, maar dat is nergens voor nodig. De meerjarige plant komt ieder voorjaar weer op. Wel wordt de plant in de vollegrond erg mooi en groot. In een pot maakt lavas vaak dunne steeltjes en wordt de plant ook lang niet zo groot.

Lavas kan je overigens erg makkelijk verplanten in de herfst of winter. Zo lang er geen vorst wordt verwacht kan je de kluit uitgraven en elders planten. Lavas komt dan in het voorjaar op de nieuwe plaats op en heeft weinig last van de verplaatsing (mits de grond ongeveer hetzelfde is).

Per vierkante meter kan je ongeveer 2 tot 4 lavas planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 1 tot 3 lavas planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Lavas verzorgen

Hoe kweek je lavas? Lavas, vanwege de geur ook wel maggiplant genoemd, is een meerjarige plant. Bovengronds sterft deze af in de winter. In het voorjaar komt lavas opnieuw op vanuit de wortels.

Lavas is redelijk winterhard maar zeker niet wintergroen. Strenge vorst kan de plant doen afsterven. De ideale standplaats voor lavas is in de volle zon, al zal de plant ook in de halfschaduw op een warme plek goed groeien. Je kunt lavas kweken in potten, maar de steeltjes blijven erg dun en de plant blijft in z'n geheel erg klein.

Vanaf het tweede of derde jaar kan lavas flink groeien. Lavas maakt dan zeer veel stengels, de een nog dikker dan de ander, direct vanuit de grond.

Lavas is een meerjarige plant, niet wintergroen en blijft in leven zo lang de temperatuur hoger is dan 5℃.

Lavas water geven

Hoeveel water heeft lavas nodig? Lavas maakt erg dikke en vlezige wortels en dikke stelen. Deze worden voornamelijk gevuld met vocht. Laat de plant daarom nooit uitdrogen, dit gaat absoluut ten koste van de groei.

Geef lavas regelmatig water. Zeker tijdens een droge zomer geef je regelmatig extra water. In de herfst (bij regenachtig weer) hoef je geen water te geven.

Lavas grondsoorten

Welke grond heeft lavas nodig? Lavas groeit bij voorkeur op een luchtige bodem. Belangrijk is dat de bodem voedzaam is. Vaak is het voldoende om de bodem aan te vullen met een ruime hoeveelheid compost. Zo maak je de bodem tevens humusrijk.

De bodem mag iets vochthoudend zijn. Op losse klei kan je lavas uitstekend kweken (op stevige, vette klei iets minder). Lavas kweken op een drijfnatte bodem doe je dan weer liever niet. Houd er rekening mee dat lavas in potten sneller uitdroogt dan in de vollegrond.

pH

Lavas tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?

Lavas bemesten

Moet je lavas bemesten? Door regelmatig rijpe compost toe te voegen houd je de bodem voedzaam en de structuur goed. Toch is het verstandig om extra bij te bemesten. Lavas heeft veel baat bij extra stikstof voor het vormen van grote en stevige stengels.

Lavas kweken op verschillende manieren

Wat combinatieteelt betreft lijkt het uit een onverwachte hoek te komen, maar lavas kan goed samen met bonen. De combinatie pronkboon-lavas of slaboon-lavas heeft veel toegevoegde waarde. Dit heeft vooral te maken met de kracht van lavas zelf. Voor lavas maakt het niet uit maar bonen en veel andere planten groeien beter met lavas in de buurt.

Om de bovengenoemde redenen worden overigens veel kruiden geplant. Kruiden zijn de genezers van de plantenwereld en ook geneeskrachtig voor ons. Lavas is een van die planten die het bijna overal wel goed doet (voor keukenplanten in de buurt). Andere kruiden die goed zijn voor veel verschillende keukenplanten zijn komkommerkruid, hysop, mediterrane kruiden zoals rozemarijn en ook geraniumsoorten.

Lavas
Voor het kweken van lavas hoef je geen wisselteelt te gebruiken.

Lavas goede buren
Lavas kweken kan goed samen met rozemarijn, salie, tijm, lavendel, slaboon, pronkboon, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Lavas slechte buren
Lavas heeft geen nadrukkelijk slechte buren.

Lavas bloei en bestuiven

Wanneer bloeit lavas? Lavas bloeit doorgaans van juni tot augustus.

Over dit filmpje: Om zaden te oogsten laat je deze hangen tot ze bruin zijn geworden. Als ze makkelijk loslaten zijn ze klaar om ervan af te halen.

Zo lang je geen zaden wilt oogsten hoef je de plant ook niet te bestuiven. Voor de zaadteelt moet dat wel. De bestuiving van lavas wordt door de wind en door insecten gedaan. Lavas of maggiplant is éénhuizig en maakt tweeslachtige bloemen. De plant is dus zelfbestuivend te noemen. Je hoeft lavas niet met de hand te bestuiven.

Vanaf het late voorjaar of de vroege zomer kan lavas al gaan bloeien. De bloemen zijn door de kleur (geel of zelfs groenachtig) een beetje lastig te onderscheiden van de bloemknoppen waaruit ze komen. Aan de bloemknopjes komt een klein geel stukje, dat zijn de bloemetjes.

Na de bloei ontstaan er zaden vanuit de bloemetjes op deze bekende bloemschermen. Het knopje waaruit de bloemetjes ontstaan, groeit uiteindelijk ook uit tot het zaadje. Ieder bloemknopje transformeert dus tot een soort zaadje dat je straks kunt oogsten, om te gebruiken in de keuken of voor de zaadteelt.

In de late zomer drogen de zaden op aan de plant. De complete bloemschermen met zaden worden dan lichtbruin van kleur. Je kunt dan levensvatbare zaden oogsten van lavas. Voor andere leden van de schermbloemenfamilie geldt ongeveer hetzelfde.

Wanneer lavas oogsten

Wanneer kan je lavas oogsten? Doorgaans doe je dit van juni tot oktober.

Gedurende de hele groei van de plant kan je stengels oogsten. In het eerste jaar beperk je dit liever een beetje, zodat de plant eerst goed kan groeien. Verder is lavas meerjarig. Vanaf het tweede jaar kan je veel blijven oogsten, direct vanaf het moment wanneer de plant groot begint te worden.

Overigens kan je ook het blad oogsten dat aan de stengels zit. Het aroma hiervan is minder sterk dan dat van de stengels, maar nog steeds erg aanwezig. De geur lijkt ontzettend op maggi, en komt vooral vrij wanneer je het blad of de stengels kneust.

De stengels van lavas hebben een sterk aroma. Ook de blaadjes kunnen worden geoogst en gebruikt. Wanneer je de bladsteel kneust komt de sterke geur vrij die erg veel lijkt op de geur van maggi. Je kunt bladeren met stelen en al van de plant plukken of afknippen bij de grond.

Lavas gebruiken

Waarvoor gebruik je lavas? Lavas is een kruid dat goed door de soep gebuikt kan worden. Het heeft een lekkere bijsmaak en zeer sterk aroma. Je hebt er daarom ook maar weinig van nodig.

Lavas wordt ook vaak gebruikt als basis voor bouillon. In veel stoofschotels wordt lavas verwerkt. Lavas wordt ook vaak gebruikt in diverse soorten sauzen. De smaak is licht zout te noemen, maar "zout" dekt natuurlijk nooit de hele smaak.

Lavas houdbaarheid

Hoelang kan je lavas bewaren? Lavas kan je in de koelkast enkele dagen vers houden. In de diepvries kan je lavas 3-4 maanden bewaren en soms wel tot een jaar. Je kunt ingevroren lavas direct uit de vriezer gebruiken zonder dit eerst te ontdooien. De smaak is vers natuurlijk altijd het lekkerste.

Lavas snoeien

Moet je lavas snoeien? In het najaar kan je de hele plant bij de grond afknippen. Laat wat sprieten tot ongeveer 10-15 centimeter boven de grond zitten. De overgebleven sprieten bieden enige bescherming aan de wortels tegen vorst.

Lavas ziektes en plagen

Welke ziektes en plagen zijn er bij lavas? Lavas is een vrij sterk kruid. Lavas kweken lukt dan ook vrijwel altijd zonder problemen. Niet veel beestjes houden van deze plant en vaak worden andere planten verkozen boven het sterk aromatische lavas. En toch...

Bij gebrek aan iets beters in de omgeving, kom je soms bladluis tegen. Met name de zeer invasieve zwarte luis schuilt dan in de toppen van je lavasplant. Dit komt eigenlijk alleen voor in tuinen waar geen of weinig biodiversiteit te vinden is, of waar allemaal dezelfde planten staan.