Gierst soorten
Het meest gekweekte soort gierst is het soort pluimgierst. Hoewel meerdere graansoorten als gierst worden gezien, wordt eigenlijk altijd het soort Panicum bedoeld. Of meer specifiek het soort Panicum miliaceum. Dit soort wordt naast pluimgierst ook wel geelgierst of goudgierst genoemd.
Gierst komt in het wild voor op heel veel plekken, ook in Nederland en België. In het wild komen naast pluimgierst, zoals hierboven genoemd, ook de 'kale gierst' (Panicum dichotomiflorum) en 'draadgierst' (Panicum capillare) veel voor. Andere soorten gierst zijn eigenlijk hele andere grassoorten.
Hieronder heb ik alle graansoorten die als echte gierst worden gezien, op een rijtje gezet:
- Sowigierst - Panicum hirticaule
- Pluimgierst - Panicum miliaceum (gierst, gele gierst, goudgierst)
- Kutkigierst - Panicum sumatrense
- Bruine gierst - Panicum ramosa
En als laatste hieronder nog een aantal graansoorten die door sommigen worden gezien als gierst en vaak ook zo worden gebruikt, maar dit eigenlijk niet ècht zijn. Ze komen van andere grassoorten (niet Panicum):
- Sorghum - Sorghum bicolor (sorgo, kafir, kafferkoren)
- Trosgierst - Setaria italica (vogelgierst)
- Parelgierst - Pennisetum glaucum
- Kodogierst - Paspalum scrobiculatum
- Japanse gierst - Enchinochloa esculenta
- Vingergierst - Eleusine coracana
- Digitaria - Digitaria exilis
- Bloedgierst - Digitaria sanguinalis
- Guineagierst - Urochloa deflexa
Gierst zaaien en planten
Wanneer kan je gierst zaaien?
Gierst zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan direct buiten van april tot juni.
Het makkelijkste is om gierst in regels te zaaien. Voorzaaien doen we eigenlijk niet omdat je vrij veel planten nodig hebt. Je wilt niet dat je straks alles ook nog eens moet verspenen. Verder kiemen de zaden van Panicum (gierst) vrij snel. Je zaait gierst eigenlijk altijd in het voorjaar, maar wel als de temperaturen al wat zijn opgelopen.
Meestal wordt gierst gezaaid rond mei, of bij uitzondering rond april als het dan al een stuk warmer is. Houdt bij het zaaien zeker voldoende afstand tussen de rijen. Planten in de rij mogen op zo'n vijf tot tien centimeter van elkaar staan. Houdt de bodem goed vochtig tijdens het kiemen om het proces goed te laten verlopen.
Per vierkante meter kan je ongeveer 25 tot 35 gierst planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 5 tot 8 gierst planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.
Gierst standplaats en verzorgen
Zelf gierst kweken vereist maar heel weinig zorg en aandacht. Gierst is een makkelijk groeiende grassoort. Je zet gierst in de volle zon, net als nagenoeg alle graansoorten, en houdt voldoende afstand tussen de planten. Gierst is behoorlijk resistent tegen extreem weer en groeit ook prima als het bijvoorbeeld erg warm en droog is, of we juist een natte zomer hebben.
Het enige dat wel een vereiste is bij het zelf kweken van gierst, is dat het warm genoeg is. Gierst groeit namelijk alleen goed bij genoeg warmte. Een temperatuur van minimaal 18°c is al nodig bij het kiemen van de zaden. Tijdens de groei moet het boven de 20°c blijven en richting de 30°c groeit gierst optimaal. Tijdens de zomer zullen de planten dan ook het meeste groeien.
Gierst combinatieteelt en wisselteelt
Gierst
Voor het kweken van gierst hoef je geen wisselteelt te gebruiken.
Gierst goede buren
Gierst heeft geen nadrukkelijk goede buren.
Gierst slechte buren
Gierst heeft geen nadrukkelijk slechte buren.
Gierst water geven
Gierst kan redelijk goed tegen droogte. Beter dan vrijwel alle andere graansoorten die we kennen. Wel kan je gierst best wat water geven. Gebruik bijvoorbeeld een gazonsproeier bij erg warm en droog weer, maar laat de plant verder leven op het natuurlijke regenwater. Een keer vergeten water te geven hoeft dus zeker geen ramp te zijn.
Als het erg droog is kan je gierst beter wel wat extra water geven. Geef je bijna dagelijks water dan is dat natuurlijk ook goed, maar geef de grond kans om ook weer op te drogen.
Gierst grondsoort en bodem
Van alle graansoorten vereist gierst het allerminste van de bodem. Hoewel gierst zo wel bij nat als droog weer goed groeit, gaat de voorkeur uit naar een relatief droge bodem. Gierst groeit dan ook prima op zanderige grondsoorten of op andere soorten grond die goed opdrogen bij zonnig weer. Gebruik je een zeer droge, schrale zandgrond dan is het wel verstandig om vochthoudend materiaal toe te voegen.
pH
Gierst tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?
Gierst bemesten
Je kunt gierst zonder extra bemesting kweken. Toch raden we aan om wel iets te geven. Met stikstof mag je best terughoudend zijn omdat dit van nature meestal veel aanwezig is. Met name als de plantjes nog jong zijn hebben ze veel baat bij fosfaat. Dit slaat gierst op om later te gebruiken bij het produceren van mooie korrels. Ook kalium heeft veel toegevoegde waarde als bemesting.
Voor het bemesten van gierst adviseren we bij benadering de samenstelling stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) 6-12-10 . Dit is ons advies en geen vereiste. Je kunt zelf mest mengen naar verhouding. Lees ook: Wat is NPK mest?
Gierst bloei en bestuiven
Wanneer bloeit gierst? Gierst bloeit doorgaans van augustus tot september.
Voor de productie van mooie korrels is bestuiving nodig. Hiervoor is gierst zeker niet afhankelijk van insecten. De bestuiving gebeurt namelijk door de wind. Doorgaans bloeit gierst ongeveer een week en in die week kruisen verschillende soorten gierst heel makkelijk met elkaar. Die kruising bevordert de bestuiving nog meer. In principe is gierst dus goed zelfbestuivend te noemen.
Wanneer gierst oogsten
Wanneer kan je gierst oogsten? Doorgaans doe je dit van augustus tot oktober.
Het oogsten van gierst gebeurt meestal iets later dan bij andere graansoorten. Namelijk rond september in plaats van rond augustus. In de landbouw wordt gierst met een maaidorser geoogst en direct gescheiden. In de hobbymoestuin is dit iets meer werk. Het is de bedoeling dat je de pluimen van de plant afsnijdt en de korrels scheidt van de resten.
De resten van de plant zijn overigens heel goed te gebruiken als groenbemester. Je kunt de overblijfselen onderspitten om de bodem te verbeteren, of op de composthoop doen.
Gierst gebruiken en bewaren
Gierstkorreltjes zijn voor heel veel te gebruiken. Zo kom je de korreltjes soms tegen als vulling in jongleerballetjes en soms ook in kussentjes. Het wordt ook vaak als vogelzaad gebruikt, bijvoorbeeld in vetblokken of vetballen. Verder kan je gierst natuurlijk -en daar kweek je het voor- ook heel divers in de keuken gebruiken.
Onverteerbare stoffen
Voor ik over het gebruik van gierst in de keuken vertel is het handig om hier even bij stil te staan. Gierst bevat, meer dan andere graansoorten, veel onverteerbare stoffen. Denk dan onder andere aan oxaalzuur, fitinezuur en kiezelzuur. Wat wel een groot voordeel is van gierst, is dat de korrels helemaal glutenvrij zijn.
Meel in bakproducten
Gierst kan net als rijst worden bereid en gegeten. Je kunt ermee koken en bakken. Geplette korrels worden gebruikt in muesli en je kunt de korrels vermalen tot meel. Gierstmeel gebruik je dan in bakproducten zoals brood of pannenkoeken, cakes en nog veel meer. Daarnaast kan je de ronde korrels als mais gebruiken.
Gierst als popcorn
De smaak van gierst doet ook erg denken aan maïs. Wat hier zo verrassend aan is, is dat je gierst dus ook kunt gebruiken om popcorn te maken. Meestal wordt gierst wel gepeld. Ongepelde gierst smaakt namelijk erg bitter. In combinatie met andere ingrediënten merk je dit vaak niet meer zo. Als volkorengraan is het minder geschikt.
Gierst voor de vezels
Als laatste wordt gierst net als hennep ook gebruikt voor de vezels. Gierstvezels zijn krachtig en worden in de productie veel gebruikt.
Gierst ziektes en plagen
Van de graansoorten die we kennen is gierst het minst gevoelig voor ziektes en plagen. Gierst is behoorlijk resistent. En niet alleen tegen plagen maar ook tegen extreem weer. De teelt van gierst geeft dus veel zekerheid in verhouding tot veel andere granen, afkomstig van grassoorten.
