Haver
Avena - Poaceae
kweken en oogsten

Haver soorten

Wat is haver en welke soorten zijn er? De meest bekende haversoorten die wereldwijd worden gekweekt zijn rode haver, gewone haver en naakte haver. Gewone haver is het meest bekende soort in Nederland, al wordt ook naakte haver wel eens gekweekt. Rode haver is vooral bekend in warmere landen zoals Spanje. Mocht je een van de drie soorten willen zoeken dan zijn dit de wetenschappelijke benamingen:

• Gewone Haver - Avena sativa
• Naakte Haver - Avena nuda
• Rode Haver - Avena byzantina
• Wilde Haver - Avena sterilis

Haver is al een zeer oud gewas. Al millennia voor onze jaartelling begon werd er haver gekweekt. De gecultiveerde haver die vandaag de dag professioneel wordt geteeld is ontstaan vanuit de teelt van wilde haver. Je vindt wilde haver vaak in akkers, bermen en tussen andere granen die je kweekt. Wilde haver wordt daarom tegenwoordig zelfs als onkruid gezien.

Hoewel de gecultiveerde haversoorten tot wel 120 centimeter hoog worden is wilde haver vaak net iets kleiner. Wilde haver bereikt een hoogte van zo'n 90 centimeter maar blijft meestal nog kleiner dan dat. Natuurlijk zijn ook de zaden -officieel eigenlijk vruchten- van wilde haver eetbaar en zelfs supergezond. Wees gerustgesteld, eigenlijk is wilde haver dus eigenlijk helemaal geen onkruid.

Haver zaaien en planten

Wanneer kan je haver zaaien?
Haver zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan direct buiten van februari tot april.

Hoe zaai je haver? Je kunt haver het beste zaaien in regels. De planten kunnen zeer dicht op elkaar staan met een afstand van een paar centimeter. Houdt dan liever wel een regelafstand van zo'n twintig centimeter aan. Haver kan al zeer vroeg in het jaar worden gezaaid en kiemt al bij lage temperaturen.

De meest gemaakte fout bij het kweken van graan door hobbytelers, is niet voldoende zaaien per vierkante meter. Het resultaat is dan een dunnetjes begroeid stukje grond met haver. Het onkruid groeit ertussen omdat dit de ruimte heeft gekregen. Ook dat komt natuurlijk ten koste van de opbrengst.

Wil je dit voorkomen, weeg de zaden dan af voor je haver gaat zaaien. Zo weet je zeker dat je genoeg zaait op de beschikbare grond.

Per vierkante meter kan je ongeveer 226 tot 307 haver planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 17 tot 23 haver planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Haver standplaats en verzorgen

Hoe kweek je haver? Zelf haver kweken is eenvoudig maar het is belangrijk om uitdroging te voorkomen. Voor een hogere opbrengst is bemesten nodig. Verder komt er weinig kijken bij de teelt van haver, omdat haver van nature ook in het wild voorkomt. Deze grasachtige groeit zeer makkelijk maar levert veel meer op met wat extra aandacht.

Haver is een éénjarige plant, niet wintergroen en blijft in leven zo lang de temperatuur hoger is dan -8℃.

Haver combinatieteelt en wisselteelt

Haver wordt meestal per hectare geteeld in regels met een regelafstand van 20-25cm en een plantafstand vanaf 3cm of zelfs nog iets minder.

Haver
Voor het kweken van haver zou je wisselteelt kunnen gebruiken. Haver is een vruchtgewas. De ideale voorteelt is een bladgewas en de ideale nateelt is een wortel- of knolgewas of aardappelsoort volgens het wisselteelt schema.

Haver goede buren
Haver heeft geen nadrukkelijk goede buren.

Haver slechte buren
Haver heeft geen nadrukkelijk slechte buren.

Haver water geven

Hoeveel water heeft haver nodig? Doorgaans heeft haver meer behoefte aan water dan tarwe. Belangrijk is dat de bodem ook constant vochtig blijft en dus niet opdroogt. Zeker wanneer de korrels groeien mag de bodem absoluut niet opdrogen. Mocht je een groter stukje grond met haver willen bezaaien, dan is een irrigatiesysteem niet overbodig.

Haver grondsoort en bodem

Op welke grondsoort groeit haver het beste? Haver groeit op vrijwel alle soorten grond, ook zand- of kleigrond. De opbrengst per m² is echter hoger bij een teelt op kleigrond. Dit heeft mede te maken met de vochthoudende eigenschappen van dit soort grond. De oogst valt echter iets later op kleigrond omdat de haver langzamer groeit. Een vochthoudende grond heeft veel voordelen bij de teelt van haver.

pH

Haver tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?

Haver bemesten

Moet je haver bemesten? Hoewel haver ook altijd zal groeien zonder bemesting heeft het bemesten van haver veel toegevoegde waarde. Zo worden de planten groter en maken ze grotere trosjes als de bodem voldoende voedzaam is. Het is en blijft uiteindelijk een vruchtgewas met behoefte aan een sterke bemesting.

Haver bloei en bestuiven

Wanneer bloeit haver? Haver bloeit doorgaans van juni tot augustus.

Moet je haver bestuiven? Haver maakt aren, mooie pluimpjes bestaande uit twee bloemetjes. De bloemetjes zijn tweeslachtig en zeer goed zelfbestuivend. Bestuiven is bij haver kweken eigenlijk nooit een probleem. Haver wordt bestoven door trillingen, bijvoorbeeld van de wind. Insecten zijn voor de bestuiving van haver helemaal niet nodig.

Het kruisen van haver om nieuwe soorten te maken gaat nogal moeizaam. Pollen van haver worden bijna niet door de wind verplaatst. Kruisbestuiving draagt voor slechts 0,5% bij aan de bestuiving van haver. De rest van de bestuiving vindt plaats door zelfbestuiving van dezelfde plant.

Wanneer haver oogsten

Wanneer kan je haver oogsten? Doorgaans doe je dit van juli tot september.

Hoe oogst je haver? Het oogsten van haver gebeurt nadat de éénjarige planten zijn verdroogd. Op het platteland gaat haver via een grote maaidorser. In eigen moestuin zal je de haver moeten knippen. Vervolgens kan je de haver nog enige tijd ondersteboven laten nadrogen. Is de haver goed droog dan hoeft dit meestal niet.

Voor gebruik wordt het kaf van het koren gescheiden. Niet in figuurlijke vorm zoals bedoeld met het spreekwoord, maar letterlijk. De dode korrels moeten van de dode plantenresten worden gehaald. De plantenresten zou je eventueel zelfs als groenbemester kunnen gebruiken, of als stro op een aardbeienbed in de moestuin.

De korrels worden vaak gepeld voor ze worden verwerkt. Dit is niet vereist. Sterker nog, het is af te raden om de korrels te pellen. Alle goede voedingsstoffen zitten in de schilletjes. Dat maakt volkoren haver -ongepelde haver waar de schil dus nog omheen zit- de meest gezonde keuze. Volkoren, ongepelde haver zit vol vezels.

Hoeveel haver oogst je per vierkante meter? Even voor de beeldvorming, voor één bord havermoutpap gebruik je een kleine 50g havermout. De opbrengst van haver in de moestuin is in het meest gunstige geval zo'n 700g/m², maar meestal ligt de opbrengst ergens tussen de 400-500g/m² in een moestuin of eigen (achter)tuin.

Haver gebruiken en bewaren

Hoe wordt haver gebruikt in de keuken? Haver wordt als graan zeer divers gebruikt. Één van de meest bekende toepassingen is havermout of het gezondere volkoren havermout. De korrels worden geplet en geknipt, waarna je ze in warme melk kunt meekoken voor een aantal minuten.

Haver wordt gebruikt om havervlokken te verkrijgen, waar onder andere havermoutpap van wordt gemaakt, of de korrels worden verwerkt tot havermeel. Met dit laatste kan je van alles zelf bakken zoals bijvoorbeeld pannenkoeken. Je kunt er ook cakes en andere bakgerechten mee bereiden.

Haver kiemgroenten

Kan je haver ook als kiemgroente eten? Haverkiemen zijn zonder twijfel een van de gezondere kiemgroenten. Hoewel het niet zo bekend is als bijvoorbeeld tarwegras kan je ook "havergras" of haverkiemen kweken. Deze hebben vergelijkbare gezondheidsvoordelen en zijn binnen 1-2 weken klaar om te gebruiken.

Net als tarwegras kan je van haverkiemen ook smoothies of sap maken. Ze zijn ook erg gezond om zo te eten, bijvoorbeeld door een salade of ander gerecht.

Haver houdbaarheid

Hoelang is haver houdbaar? Vers geoogste haverkorrels zijn -zo lang ze goed droog zijn- in een afgesloten verpakking minimaal één jaar houdbaar. Daarna kan je beter goed ruiken en proeven voor gebruik, maar ook dan blijft haver vaak nog erg lang houdbaar.

Gedroogde haverkorrels kunnen bijna niet bederven. Dit geldt ook voor havermout en havermeel, zo lang het in een gesloten verpakking zit.

Haver ziektes en plagen

Van welke ziektes en plagen kan haver last krijgen? Haver kan soms vatbaar zijn voor kroonroest, septora en witziekte. Sommige rassen zijn beter resistent dan andere. Over het algemeen komt kroonroest vaker voor dan de andere ziektes bij haver. Voorkom dit soort aandoeningen altijd door gezonde en sterke rassen te zaaien.

Haver kweken informatie