Gember
poten kweken en oogsten

Gember soorten

Gember kent veel soorten zoals zwarte gember, witte gember en rode gember. Uiteindelijk is gember familie van kurkuma (Zingiberaceae) maar de planten zijn toch net even anders. Gember maakt een soort stengels die erg op riet lijken. Kurkuma maakt wat dikkere stengels en voller, groter blad. De planten lijken wel erg op elkaar qua groei.

Van oorsprong is gember een tropische of subtropische plant. De commerciële teelt vindt vooral plaats in India, maar gember wordt ook gekweekt in andere landen zoals Jamaica en Brazilië.

Gember zaaien of planten

Wanneer kan je gember planten?
Gember planten of uitplanten op de bestemde plek kan in de kweekkas van februari tot mei en van augustus tot oktober. Gember planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van september tot oktober.

Gember kan je het beste in het voorjaar planten. Althans, als je hetzelfde jaar wilt kunnen oogsten. Want in principe kan je gember ook in de zomer planten, zo lang het warm genoeg is. Het nadeel van later planten, is dat de oogst pas volgend jaar valt. De wortel heeft eerst voldoende tijd nodig om goed te groeien.

Hoewel de zomer niet de voorkeur heeft, kan het best als je daar voorzichtig mee bent. De zon is erg sterk en als het een warme, droge zomer is dan droogt de potgrond heel snel uit. Dat is verre van ideaal voor gember. Daarom wordt gember ook vaak pas vanaf augustus geplant. De oogst valt dan ook volgend jaar pas.

Gember is meerjarig en kan je heel goed overwinteren. Tijdens de oogst neem je stukken van de wortel weg. De resten plant je terug. Die groeien vanaf het voorjaar of bij genoeg warmte en zon, weer verder na het overwinteren. Je kunt gember op deze manier ook heel makkelijk vermeerderen, door de stukken die je afneemt in andere potten te planten.

Gember daar is wel aan te komen. De meeste groentewinkeltjes hebben mooie wortelstokken liggen. Ze worden verkocht voor consumptie maar zijn uitstekend als pootgoed te gebruiken. Let op dat de wortel niet bewerkt is, op welke manier dan ook. Je hebt een puur en onbewerkt stuk gemberwortel nodig om te planten.

Voor een raszuivere en op productiviteit geselecteerde gember te kweken, kan je het beste gemberwortel kopen als pootgoed. Een zakje met gemberwortel pootgoed bevat een jong broedknolletje. De jonge knolletjes zitten nog vol leven. Een oud stuk wortel uit de winkel heeft al een leven achter zich. Het werkt ook, maar de rek is er vaak na een tijdje wel uit.

Onze voorkeur gaat dus uit naar pootgoed gember knolletjes. Jonge broedknolletjes met veel potentie!

Gember uit zaad?

Gember kan soms gaan bloeien, maar maakt in principe nooit zaden. Het vermeerdert heel makkelijk via de wortelstokken. Daar zal dus alle energie in gaan zitten. Mocht jouw gember bloeien dan is de kans op zaden dus heel klein, als die kans er überhaupt is.

De meeste bronnen zeggen dat gember helemaal geen zaden maakt. Zelf hebben we nooit gember zaden kunnen vinden. Er zijn ook bronnen die zeggen dat dit "zelden" gebeurt, wat de indruk geeft dat het dus wel mogelijk is. We hebben zelf nooit gember zaden kunnen vinden.

Gember wordt altijd geplant door wortelstokken in de grond te stoppen. Dit kan in een kweekkas, buiten maar ook heel goed in een pot op de vensterbank.

Zelf gember planten

Je kunt zelf gember planten door een stuk wortel met mooie vertakkingen uit te kiezen in de winkel. Als de wortel gebroken is dan is dat helemaal geen ramp. Wanneer je gember gaat planten breek je de vertakkingen van de wortel zelf af. Die kan je vervolgens in een pot met aarde planten. Gebruik dan liever een tropische potgrondmix of maak dit zelf.

Wij planten wortelstokken van gember ongeveer vijf centimeter diep. Vaak komt een klein stuk van de wortel boven de grond uit. Dat is heel normaal en kan geen kwaad. Je hoeft gember niet heel diep te planten. Meestal vinden de wortels zelf de ruimte om te groeien, ook in potten. Bij twijfel kan je ze ietsje aanaarden. Dit doen wij altijd bij onze gember.

Per vierkante meter kan je ongeveer 14 tot 20 gember planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 4 tot 6 gember planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Gember verzorging

Je kunt in Nederland zelf gember kweken maar toegegeven, het is geen hele makkelijke plant. Dan nog, lastig is ook anders. Bij ons werden de blaadjes in het begin altijd bruin en wat bleek: Gember staat wel graag lekker licht, alleen liever niet in direct zonlicht. Een beschut plekje is dus beter dan een plek in de brandende zon.

Wat we zelf altijd doen -omdat dit een tropische plant is- is het blad benevelen met een plantensproeier. Niet te veel maar genoeg om het idee van een hogere luchtvochtigheid te geven. Ondanks dat het hier niet ideaal is geeft gember toch altijd genoeg te oogsten. Elk jaar weer want gember is een meerjarige/overblijvende plant.

Vollegrond of in een pot

In landen van oorsprong zoals India, wordt gember in de vollegrond gekweekt. Het groeit daar op heuveltjes, net zoals we hier onze aardappelen of asperges planten. In de heuveltjes met losse grond is meer ruimte voor de wortels om te groeien. Gember kan daar wel tot een meter hoog worden, groter dan hier in potten.

Gember is heel erg geschikt voor in potten. Hoewel de plant in de vollegrond groter wordt en meer ruimte heeft, is dat in ons klimaat niet altijd haalbaar. Een zo lang mogelijk seizoen bereik je toch door de plant bij kou in de vensterbank en 's zomers in de kweekkas of buiten te zetten. In potten is gember ook vaak makkelijker te oogsten.

Zet je jouw gemberplant in een pot, dan kan je beter een ruime pot nemen. Zelf gebruiken we een pot met een inhoud van ongeveer zeven liter maar een grotere pot geeft meer ruimte. Voor de sier is gember ook wel in kleinere potten te houden alleen blijft de groei dan beperkt. De oogst in kleinere potten is minimaal.

Omdat de wortels niet erg de diepte in groeien is vooral een brede en ondiepe pot verstandig. Wij gebruiken de pot hierboven. Deze was toevallig over maar eigenlijk is een dergelijke diepe pot niet echt nodig. Kies vooral zelf een iets bredere en ondiepere pot uit.

Binnen of buiten kweken

Gember groeit beter in de kweekkas dan buiten. Het is daar stukken warmer en de luchtvochtigheid is vaak hoger. Aan het einde van het jaar haal je de gember naar binnen. Je kunt het dan op de vensterbank zetten maar niet in directe zon. In de winter schijnt de zon erg weinig. Je kunt gember dan gerust een stuk lichter zetten.

Gember is een meerjarige plant, niet wintergroen en blijft in leven zo lang de temperatuur hoger is dan 12℃.

Gember combinatieteelt en wisselteelt

Gember
Voor het kweken van gember hoef je geen wisselteelt te gebruiken.

Gember goede buren
Gember heeft geen nadrukkelijk goede buren.

Gember slechte buren
Gember heeft geen nadrukkelijk slechte buren.

Gember water geven

Voor de wortels is het beter om regelmatig water te geven. Uitdroging remt de groei behoorlijk af. De wortels vullen zich met vocht. De jonge planten geef je dagelijks water. Wanneer de gemberplant groter wordt kan je dit afbouwen, tot zo'n twee à drie keer per week. Als het echt warm wordt in de zomer geef je iets vaker water.

Voel goed aan de grond. Deze mag wel een beetje opdrogen, zo lang het onder het oppervlak nog vochtig is.

Gember grondsoorten

Omdat je gember kweekt voor de wortels gebruik je liever een losse, bijvoorbeeld zanderige grond. Het nadeel hiervan is dat deze ook erg snel kan opdrogen. Zeker wanneer de zon erop staat verdampt vocht erg snel. Tegelijk zorgt die losse grond er wel voor dat de wortels heel makkelijk kunnen uitbreiden. En dat is precies wat je wilt bij gember.

Gebruik je een zanderige grond dan loop je vaker heen en weer met de gieter. Geen probleem lijkt mij maar je moet het wel even doorhebben. Een voedzame potgrond werkt ook erg goed en is vaak ook lekker los. Het bevat alleen meer vochthoudend materiaal waardoor de grond minder snel uitdroogt. Voeg eventueel zand toe aan de potgrond.

Als tropische plant kan je voor gember kiezen om een speciale potgrond te gebruiken. Een potgrond speciaal voor tropische of (minimaal) voor Mediterrane planten.

pH

Gember tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?

Gember bemesten

Vlak na het planten geven we zelf vaak wat extra fosfaat. Planten nemen de meeste fosfaat op als ze jong zijn. Verder geven we meestal een kaliumrijke meststof, ongeveer enkele maanden na het planten. Je zorgt hiermee voor een beter en sterker wortelstelsel. Uiteindelijk dus voor meer en grotere wortels om te oogsten.

Mocht je opeens zien dat het blad minder goed groeit, dan helpt het soms wel om ook stikstof te geven. Doe dit alleen niet te vaak in verhouding tot de andere meststoffen. Een goed gebalanceerde samenstelling maakt gezonde gember.

Gember bloei en bestuiven

Wanneer bloeit gember? Gember bloeit doorgaans van september tot november.

De kans dat gember bloeit is erg klein. Vooral productierassen bloeien bijna nooit. Mocht je een enkele keer geluk hebben dan koester je dat moment, het komt namelijk niet vaak voor. De zaadteelt is bij gember dan ook erg lastig, waardoor vaker wordt gekozen voor vermeerderen via wortelstokken. Gember bloeit meestal pas vanaf het tweede of zelfs derde jaar.

Als gember bloeit maakt deze tegen de herfst lange bloeistengels. Hieruit ontstaan prachtige, meestal knalrood gekleurde bloemknoppen met de vorm van een sparappel. Vanuit deze knoppen ontstaat een grote tros met bloemetjes. Kleine rode, roze of lila-witte bloemetjes. Het beste haal je de plant rond deze tijd naar binnen. Zo blijven de bloemetjes mooi behouden.

Wanneer gember oogsten

Wanneer kan je gember oogsten? Doorgaans doe je dit van oktober tot december.

Gember oogst je door de hele plant uit te graven. Bij de teelt in potten haal je de kluit uit de pot. Je kunt dan stukken wortel voor eigen gebruik afbreken. De rest stop je terug in de pot met aarde. Vul de pot eventueel aan met wat verse aarde. Vanuit de opnieuw geplante gember ontstaan volgend jaar weer nieuwe stengels en wortels.

Je kunt trouwens ook de hele gemberwortel oogsten en van de plant lossnijden. Kies dan later zelf een aantal stukken gember uit om weer opnieuw te planten (of niet). Wanneer je wortelknollen afbreekt kan het zijn dat de plant geheel of gedeeltelijk afsterft, bovengronds. De wortels blijven in leven en kan je opnieuw planten of aan de kluit laten zitten.

Gember gebruiken

Gember wordt zeer divers gebruikt, meestal als specerij. Van roerbakgerechten tot sappen of smoothies, zelfs in brood en zoete bakproducten wordt gember gebruikt. Je kunt er ook thee van zetten. Gember is ontzettend veelzijdig en ook niet geheel onbelangrijk, waanzinnig gezond.

Vers geoogste gember kan je rauw gebruiken, bijvoorbeeld door het te raspen. Je kunt gemberpoeder maken en dit bewaren voor later. Gember heeft een iets pittige smaak maar proeft tegelijk lekker fris.

Gember houdbaarheid

Een zelf gekweekt en vers geoogst stukje gember kan je niet heel lang bewaren. Het blijft een paar weken tot ongeveer een maand goed in de koelkast. Dan bewaar je dit het beste in de groentelade. Wat ook kan is invriezen. Je kunt gember heel goed invriezen, in afgesloten zakjes. Het blijft dan nog mininaal een jaar goed.

Mocht je zelf gemberpoeder maken van verse gember uit je moestuin, dan kan je dit ook goed bewaren. In afgesloten potjes of bakjes blijft dit minimaal enkele maanden goed. Kijk, ruik en proef daarna voor je het gebruikt. Het kan zelfs tot een jaar lang goed blijven, mits het goed gedroogd is in poedervorm.

Om een hele wortelknol van gember het langst vers te houden (in de koelkast), kan je dit het beste eerst even laten drogen. Gemberwortel die je direct uit de tuin haalt is vaak nog erg vochtig. Door het vocht kan sneller schimmel ontstaan en kan de wortel zelfs in de koelkast gaan rotten.

Schimmel en rotten voorkom je door het kort te laten drogen vóór het bewaren. Je kunt ook een stuk keukenpapier om de wortel doen. Dit neemt vocht op terwijl je het bewaart in de koelkast.

Gember ziektes en plagen

Af en toe komt spintmijt voor bij de teelt van gember. Vooral binnenshuis bij droge lucht. Zelf hebben we dit gelukkig nog nooit gehad, wat mij doet vermoeden dat het benevelen van de gember goed werkt. De spintmijt komt namelijk vooral voor bij planten in een zeer droge omgeving.

Bij erg koud weer in combinatie met veel water kan gember last krijgen van wortelrot. Meestal is een aantasting niet te groot en kun je aangetaste wortels wegsnijden. Zet de plant daarna wel in een warme en matig vochtige omgeving.