Kurkuma
Curcuma longa, Zingiberaceae (gemberfamilie)

Kurkuma soorten

Kurkuma draagt de (Latijnse) wetenschappelijke naam Curcuma longa en is een lid van de gemberfamilie, ook wel zingiberaceae.

Kurkuma is een superfood dat we allemaal kennen, vaak in de vorm van poeder. Van oorsprong is kurkuma een tropische of subtropische plant, maar je kunt het met de juiste verzorging ook hier kweken. De kurkuma plant heeft ook een hoge sierwaarde. Door de gele binnenkant van de wortel, wordt kurkuma (Curcuma longa) ook geelwortel genoemd.

Als plant komt kurkuma of geelwortel uit dezelfde familie als gember (Zingiber officinale). Sommige maar niet alle soorten kurkuma maken na de bloei zaden. Kurkuma vermeerdert zich vooral ondergronds.

Kurkuma zaaien of planten

Wanneer kan je kurkuma zaaien?
Kurkuma zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan onder glas van maart tot mei.
Wanneer kan je kurkuma planten?
Kurkuma planten of uitplanten op de bestemde plek kan in de kweekkas van mei tot juni. Kurkuma planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van mei tot juni.

Kurkuma zaaien we nooit. De kans dat kurkuma of geelwortel daadwerkelijk zaden maakt is zeer klein, en gebeurt in principe nooit. Kurkuma laat zich heel makkelijk vermeerderen via de wortelstokken. Je kunt de wortels van kurkuma planten. Hieruit groeien straks nieuwe wortels om te oogsten. Kurkuma planten we in een ruime pot, bij voorkeur in het voorjaar zodat je in de herfst nieuwe wortels kunt oogsten.

Pas in mei kan je de kurkuma verplaatsen naar een kweekkas, of je laat het op een zonnige vensterbank staan. Vanaf eind mei kan je kurkuma buiten zetten op een geschikte plek. Onder glas groeit kurkuma beter. Wil je kurkuma planten dan kan je een onbewerkte kurkumawortel van de groentewinkel gebruiken. Wel is deze vaak wat ouder en de wortel uit de winkel is niet altijd levensvatbaar (maar vaak wel).

Je kunt ook kurkuma knollen kopen. Je krijgt dan jonge broedknolletjes. Dit zijn kleine stukjes van wortelknollen, waaruit hele nieuwe kurkuma planten kunnen groeien. Vanuit het kleine broedknolletje groeien veel nieuwe wortels. Deze knolletjes blijven bovendien heel lang in leven, zo lang je de plant blijft overwinteren. De knolletjes zijn namelijk nog jong en goed bewaard om opnieuw te kunnen gaan planten.

Geelwortel of kurkuma planten / Kurkuma knollen

In het voorjaar kun je geelwortel of kurkuma knollen in ruime potten met aarde stoppen. Graaf de wortelknollen ongeveer vijf centimeter onder de grond in. Heel diep hoef je de knollen niet in te graven. Kurkuma planten we in principe nooit in de vollegrond, omdat dit te koud is. Zelfs als in mei de grond nog niet goed is opgewarmd. In potten en bakken warmt het sneller op.

Graaf de kurkuma of geelwortel in en zet deze op een warme en lichte plek. Ideaal is dat op de vensterbank op het zuiden. Daar laat je de plant het hele jaar staan, of ten minste tot de maand mei als je kurkuma buiten of in een kweekkas wilt gaan zetten.

Per vierkante meter kan je ongeveer 6 tot 9 kurkuma planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 2 tot 4 kurkuma planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Kurkuma verzorgen

Geelwortel of kurkuma is een vrij makkelijke plant, zo lang het warm en licht genoeg is. Kurkuma kweken we op een plekje in de volle zon of zo licht mogelijk, maar ook heel warm. Het blijft een tropische of subtropische plant. Zo kan je heel makkelijk kurkuma kweken in een ruime pot op de vensterbank. Je kunt kurkuma ook in een kweekkas zetten.

Je kunt kurkuma overwinteren. In de winter sterft het blad boven de grond helemaal af. Als je de plant gewoon binnenshuis zet in de winter, heeft deze tegen die tijd geen blad meer. Je kunt de pot dan bijvoorbeeld vorstvrij in een garage of (niet te koude) schuur zetten. Aan het einde van de winter zet je de kurkuma weer op een vensterbank in het licht.

Kurkuma is een meerjarige plant. Hoewel kurkuma een meerjarige plant is, willen ze in landen van oorsprong kurkuma kweken als eenjarige. Het groeit daar makkelijk en dus planten ze elk jaar nieuwe wortels. Als je na het oogsten het hart van de plant laat zitten, groeit deze volgend jaar opnieuw terug. Je kunt steeds de bijgekomen wortels oogsten.

Kurkuma kweken we altijd in pot, zodat we de plant elke winter naar binnen kunnen halen. Gedurende het jaar komen er steeds meer wortels bij in de pot. In een vrij korte tijd kunnen er wortels door de hele pot groeien. Om de plant gezond te houden en jouw kurkuma genoeg ruimte te geven, kan je het beste elk jaar wat kurkuma wortels oogsten.

Buiten kurkuma kweken

Eigenlijk is het buiten niet heel geschikt voor kurkuma. Onder bepaalde voorwaarden lukt het wel, maar dan moet je echt een geschikt plekje hebben. Beter en makkelijker is op een vensterbank of in een kweekkas.

Buiten kan je ook kurkuma kweken in pot, maar dan moet het wel een heel geschikt plekje zijn. Als het niet warm, zonnig en beschut genoeg is, groeit kurkuma slecht. De beste buitenplaats is in pot, op een terras of tegel, tegen een stenen muur. Stenen absorberen van de zomer veel warmte en laten dit heel langzaam los. Zet de kurkuma tussen andere planten, uit de wind en regen.

Buiten heb je ook een klein beetje geluk nodig. Is de zomer heel nat en bewolkt, dan kan je helaas even geen kurkuma kweken. Binnen op de vensterbank is dan een betere plek, als er maar zonlicht komt.

Kurkuma kweken onder glas (bij voorkeur)

De ideale plek voor kurkuma is in ons klimaat onder glas. In de zomer kan dit een kweekkas zijn. Je kunt kurkuma ook op de vensterbank zetten als het licht genoeg is. In het voorjaar beginnen er groene puntjes uit de aarde te komen. Niet veel later groeit het blad uit deze groene puntjes. Kurkuma maakt heel mooi, frisgroen gekleurd blad. Kurkuma heeft dus ook een hoge sierwaarde!

Kurkuma is een meerjarige plant, niet wintergroen en blijft in leven zo lang de temperatuur hoger is dan 15℃.

Kurkuma water geven

De geelwortel of kurkuma mag niet lang in natte grond staan. De wortels van kurkuma kunnen dan snel gaan rotten. Geef kurkuma af en toe water wanneer de grond weer is opgedroogd. Geef dan ook niet te veel water in één keer maar geef steeds een beetje water. In de winter geef je bijna geen water, dan trekt de plant zich terug onder de grond.

Zorg ervoor dat er gaten onderin de pot zitten, zodat overtollig water makkelijk weg kan stromen. Maak eventueel zelf gaten. Onderin potten en bakken leg je bij voorkeur een laag kiezels of hydrokorrels. Zo raken de gaten ook niet dichtgeslibd met natte aarde.

Kurkuma grondsoorten

Omdat we kurkuma kweken voor de wortels, moeten de wortels goed kunnen groeien. Kurkuma kweken we dus altijd in een goed losgemaakte grond of losse aarde. In een luchtig mengsel kunnen de wortels makkelijk verder groeien. Voor kurkuma kan je beslist geen kleigrond uit de tuin in een pot scheppen. Dit is te vochthoudend. Gebruik liever voedzame aarde of potgrond.

pH

Kurkuma tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?

Kurkuma bemesten

De kurkuma plant staat graag op een voedzame grond. Het beste is dus om kurkuma af en toe te bemesten. Voor een verhoogde weerstand bij deze niet-inheemse plant, is vooral extra kalium erg geschikt. Denk bijvoorbeeld aan een kaliumrijke meststof zoals vinassekali of lavameel.

Kalium maakt kurkuma beter weerbaar tegen weersinvloeden of wisselingen in temperatuur en zonlicht. Bovendien zorgt het voor sterkere wortels. Gebruik bij voorkeur geen vloeibare mest want dit is te geconcentreerd. Een langwerkende meststof in korrel- of poedervorm is dan stukken beter.

Hoewel kurkuma niet zonder extra voeding kan, gebruiken we geen sterke meststoffen. Lichte meststoffen met lage percentages N, P en K zijn zachter voor de plant. Kurkuma is gevoelig voor overbemesting maar kan ook niet zonder.

Kurkuma kweken op verschillende manieren

Kurkuma
Voor het kweken van kurkuma zou je wisselteelt kunnen gebruiken. Kurkuma is een wortel- of knolgewas. De ideale voorteelt is een vruchtgewas en de ideale nateelt is een aardappelsoort of peulgewas volgens het wisselteelt schema.

Kurkuma goede buren
Kurkuma heeft geen nadrukkelijk goede buren.

Kurkuma slechte buren
Kurkuma heeft geen nadrukkelijk slechte buren.

Kurkuma bloei en bestuiven

Wanneer bloeit kurkuma? Kurkuma bloeit doorgaans van juni tot september.

Voor de teelt van kurkuma is bestuiving niet nodig. De kans dat kurkuma hier gaat bloeien is ook ontzettend klein. Mocht het toch gebeuren, dan maakt kurkuma waarschijnlijk ook geen zaden. Dat doet vrijwel geen enkele kurkuma. Zelfs in de landen van herkomst komt het bijna nooit voor dat kurkuma zaden produceert.

Mocht jouw kurkuma bloeien dan zijn de bloemen prachtig om te zien, dat wel! En bij soorten die alsnog zaden produceren gebeurt dit met de hulp van insecten. In principe is kurkuma dus zelfbestuivend. Het is de moeite waard om bij een bloeiende kurkuma met de hand te bestuiven, om de kans op zaden te vergroten.

Wanneer kurkuma oogsten

Wanneer kan je kurkuma oogsten? Doorgaans doe je dit van september tot november.

Van kurkuma oogsten we de wortels. Deze kan je in principe gedurende het hele jaar uitgraven, vanaf het moment dat de plant lang genoeg heeft gegroeid. Als we geelwortel of kurkuma planten in het voorjaar, kunnen we vanaf het najaar van de wortels genieten. Kurkuma kweken we eigenlijk altijd op deze manier (voorjaar planten, najaar oogsten), maar je kunt ook zelf bepalen wanneer je oogst.

Kurkuma is een meerjarige plant. Als we de wortels van kurkuma oogsten, halen we de hele kluit uit de pot. Delen van de wortel kunnen we dan afbreken. Als je delen hebt waar het bovengrondse, groene deel van de plant aan zit (of heeft gezeten), laat je deze delen intact. Als je het "hart" van de plant opnieuw in de grond stopt, met een stuk wortel, dan blijft deze opnieuw opkomen en verder groeien.

Geef jouw kurkuma altijd lang genoeg de tijd om nieuwe wortels te maken. Als je pas hebt geoogst laat je de plant voorlopig weer even met rust. Bij het oogsten in het najaar laat je de plant dus met rust tot het volgende najaar. Zo kan de kurkuma weer volledig herstellen.

Mocht je in het najaar kurkuma oogsten, dan sterft de plant na de oogst eigenlijk altijd bovengronds af. Zo lang er geen (blad)groen bovengronds groeit, kan je de pot met kurkuma wortels in een garage, schuur, kelder of op zolder zetten. Wanneer er puntjes boven de grond komen òf in het voorjaar, zet je de plant weer in het licht op de vensterbank zodat deze weer opnieuw verder kan gaan groeien.

Tot slot kan je kurkuma oogsten, simpelweg door stukken van de wortel af te breken of te snijden met een scherp mes. Dit laatste (een mes gebruiken) is aanbevolen. Zo beschadig je de overgebleven wortels van de plant het minste.

Kurkuma gebruiken

Kurkuma of geelwortel is een superfood. De naam geelwortel gebruiken we soms ook, omdat de wortel van binnen felgeel van kleur is. Je kunt de wortel bijvoorbeeld raspen om het in een gerecht te verwerken. Voor gebruik wordt de wortel of het deel dat je gebruikt, altijd eerst schoongemaakt en geschild.

Van kurkuma wordt vaak poeder gemaakt. Dit vinden veel mensen iets fijner om te gebruiken, omdat je de kurkuma dan niet zelf hoeft aan te raken. Dat heeft een reden: Als je de wortel zelf snijdt, schilt en raspt, blijft de gele kleurstof overal zitten. Zelfs op plekken waarvan je niet eens wist dat ze bestonden!

Kurkuma heeft zeer veel gezondheidsvoordelen. Kurkuma wordt daarom als geneeskrachtig gezien. Kurkuma wordt vooral als specerij gebruikt, om meer smaak aan gerechten te geven. De smaak van kurkuma wordt vaak omschreven als aards, een heel klein beetje pittig en met een lichte, bittere tint.

Soms wordt kurkuma gebruikt om kleur aan een gerecht te geven. De felgele kleur van de wortel geeft overal af. Het is een uitstekende kleurstof voor het kleuren van gerechten maar de kleur vervaagt na verloop van tijd. Voor het maken van een natuurlijke verf is kurkuma daarom ook veel minder geschikt.

Kurkuma houdbaarheid

Verse kurkuma uit je eigen moestuin blijft enkele weken tot een maand houdbaar. Soms kan je het enkele maanden in de groentelade bewaren, maar meestal is het na één maand niet meer zo lekker. Je kunt kurkuma invriezen en zo tot een jaar bewaren. Soms zelfs nog iets langer. Kurkuma is heel goed in te vriezen.

Een verse kurkumawortel uit je eigen moestuin, is vaak nog wat vochtig. Hierdoor kan deze gaan schimmelen of krijgt de wortel rotte plekken. Zelfs in de koelkast kan dit erg snel gaan. Het beste is om de verse wortel eerst even kort te laten drogen. Als het ergste vocht weg is kan je het verder prima bewaren.

Ook handig om vocht en daarmee rotting of schimmel te voorkomen: Je kunt de wortel in keukenpapier wikkelen. Dit neemt veel vocht op terwijl je de kurkuma bewaart.

Kurkuma snoeien

Wanneer kan je kurkuma snoeien? Doorgaans doe je dit van november tot december.

Van snoeien is eigenlijk geen sprake bij kurkuma. Wel staat er een snoeitijd op de zaaikalender, omdat je in het najaar de dode bladeren kunt verwijderen. Door dode plantendelen weg te halen of af te knippen zorg je dat de plant gezond blijft. Ieder najaar sterven bovengrondse delen af, welke je dan weg kunt halen en op de composthoop kunt doen.

Kurkuma ziektes en plagen

Over het algemeen is kurkuma zeer resistent. De plant bevat veel stoffen waar insecten simpelweg niet tegen kunnen. Kurkuma heeft dus in principe geen last van plagen. Een enkele keer kan wortelrot optreden. Dit is eigenlijk altijd het gevolg van te veel water geven, of de plant in de regen buiten laten staan. Ook het te lang buiten laten staan (bij lage temperatuur) zorgt voor schimmels en ziektes.