Vlier soorten
De vlier (Gewone Vlier) is een vrij grote heester. Je kunt de vlier kweken op vrijwel elke plek, maar in het wild komt deze vooral voor bij bosranden van loofbossen. Vaak zie je de vlierstruik staan op dezelfde plekken waar ook brandnetels groeien. Ze groeien vaak op dezelfde grondsoort, vochtig en voedzaam met toch wat zonlicht.
De vlier (Sambucus) kent een aantal soorten die ook besjes maken. De vlier die we vaak gebruiken voor sap, siroop of een aftreksel van de bloesem dat is de Gewone Vlier (Sambucus nigra). De Gewone Vlier is het enige soort wat daar geschikt voor is. Andere soorten zijn giftig. Ook het blad van de Gewone Vlier is giftig, net als de bessen als deze nog niet rijp zijn.
Vlier zaaien of planten
Wanneer kan je vlier planten?
Vlier planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van oktober tot februari.
De Gewone Vlier kan je het beste stekken en zo opnieuw planten. Het opkweken uit zaadjes duurt te lang en is wat ingewikkeld. Het kan makkelijk vier à vijf jaar duren voor de struik voor het eerst bloesem en daarna besjes krijgt. Een jong struikje kopen of stekken is dan ook de makkelijkste en snelste manier om zelf vlierbloesem of -bessen te kweken.
Kies bij het planten van de vlier een geschikte plek uit, want de vlier staat daar nog een hele tijd. Je doet er goed aan om veel compost in het plantgat te strooien voor je de kluit erin zet. Strooi ook na het planten een aantal keer per jaar wat compost rondom de struik.
Je kunt het natuurlijk altijd zien als een uitdaging, maar de vlier is beslist niet geschikt voor in een pot. Het beste zet je de struik dan ook altijd in de vollegrond.
Per vierkante meter kan je ongeveer 0 tot 0 vlier planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 0 tot 0 vlier planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.
Vlier verzorging
Hoewel de vlier geen hele hoge eisen stelt, groeit deze aanzienlijk beter als je een geschikt plekje kiest. In de volle zon drogen de besjes sneller uit maar bij te weinig zon groeit de struik slecht. Een plekje in de halfschaduw zou dan ook ideaal moeten zijn. Houd een beetje rekening met dezelfde omgeving als waar ze in het wild groeien.
De Gewone Vlier staat vaak aan bosranden van loofbossen. Het is daar een beetje vochtig omdat er niet de hele dag zon staat. De bodem is voedzaam door al het organische materiaal dat er neerdwarrelt en composteert. Er is genoeg maar zeker ook niet te veel zon. Bij te veel zonlicht verdorren de blaadjes snel en drogen de besjes uit.
Zelf vlierbloesem of vlierbessen kweken lukt in het bijzonder erg goed als je zelf aan zo'n bosrand woont. Doe je het elders, bijvoorbeeld met een open tuin op het zuiden, zet de struik dan vlak bij een schutting waar deze wat schaduw kan opvangen, op een warm moment van de dag. In de zomer heeft je struik daar veel profijt van.
Vlier combinatieteelt en wisselteelt
Vlier
Voor het kweken van vlier hoef je geen wisselteelt te gebruiken.
Vlier goede buren
Vlier kweken kan goed samen met
brandnetel,
als je gebruik maakt van combinatieteelt.
Vlier slechte buren
Vlier heeft geen nadrukkelijk slechte buren.
Vlier water geven
Langs de bosranden waar vlierstruiken graag groeien, is het wat vochtiger dankzij het loofbos. Geef daarom ook regelmatig water zodat de grond nooit helemaal opdroogt. In de zomer zal je vaker heen en weer moeten met de gieter. Ook het kiezen van een goede grond voorkomt uitdrogen.
Vlier grondsoorten
Aan de bosranden van loofbossen komt regelmatig organisch materiaal op de bodem terecht. Dit composteert en verteert verder. De bodem is daar heel humusrijk. Dit is dan ook waar de vlier dol op is, een humusrijke grond. Zelf kan je dit voor elkaar krijgen door regelmatig compost te strooien. Doe dit een aantal keer per jaar rondom de struik.
Het is ook belangrijk om de bodem voedzaam te houden. Met het strooien van compost lukt dit aardig, maar ook bemesten is eigenlijk vereist. We raden je aan om ook te mulchen. Dit verbetert de structuur na verloop van tijd. Mulch vormt ook een beschermende laag rondom je struik. Het beschermt tegen droogte en maakt de grond voedzamer.
pH
Vlier tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?
Vlier bemesten
De vlier groeit erg goed op een stikstofrijke grond, al zit daar ook een keerzijde aan vast. Als je denkt dat er al veel stikstof in de bodem zit kan je beter terughoudend zijn met het geven van stikstof. De vlier kan met een overschot aan stikstof zeer weelderig groeien. Daar is de vlier dus blij mee, maar het gaat ook ten koste van de besjes. Bij te veel stikstof maakt de vlier veel blad.
Extra stikstof geef je bij voorkeur juist heel vroeg in het jaar. Dan heeft je struik dit nodig om veel nieuw blad aan te maken en dit te laten groeien. Voor de rest van het jaar kan je een gebalanceerde voeding geven. De meeste meststoffen voor moestuinen zijn erg geschikt. Geef je meststoffen in korrelvorm dan zijn deze langwerkend. De voedingsstoffen worden gedurende een langere tijd afgegeven.
Voor het bemesten van vlier adviseren we bij benadering de samenstelling stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) 10-10-10 . Dit is ons advies en geen vereiste. Je kunt zelf mest mengen naar verhouding. Lees ook: Wat is NPK mest?
Vlier bloei en bestuiven
Wanneer bloeit vlier? Vlier bloeit doorgaans van mei tot juli.
In het voorjaar begint de vlier al met bloeien. De vlier maakt dan prachtige bloemschermen met kleine, witte of lilagekleurde bloemetjes. De bloesem ruikt bovendien heerlijk. Deze is goed te gebruiken in de keuken. Laat je de bloesem hangen dan kan je later ook de besjes oogsten.
Vooral bestuivende insecten zoals bijtjes en hommeltjes zorgen voor de bestuiving van de vlier. De bloemetjes zijn tweeslachtig en de vlier is dus goed zelfbestuivend.
Wanneer vlier oogsten
Wanneer kan je vlier oogsten? Doorgaans doe je dit van mei tot juli en van september tot oktober.
Op de zaaikalender van de vlier staan twee afzonderlijke oogstmomenten. De e erste valt exact tijdens de bloei in de zaaikalender, en betreft natuurlijk de oogst van de bloesem. Het tweede oogstmoment begint in de vroege herfst. Dan pluk je natuurlijk de besjes, want die ontstaan na de bloei pas.
Je kunt de vlier dus op twee verschillende manieren oogsten. De bloemetjes of later de besjes. Beiden kan je in de keuken gebruiken, maar gebruik dan nooit groene delen van de plant. Alle groene delen zoals blaadjes en steeltjes zijn giftig. Oogst je de besjes, pluk ze dan ook altijd pas als deze goed rijp zijn. Als de besjes niet rijp zijn, dan zijn deze ook nog giftig.
Het exacte oogstmoment van de bloesem is lastig te bepalen. Het ene jaar bloeit de vlier iets eerder dan het andere. De bloesem kan je oogsten als alle bloemschermen mooi vol zijn en de bloemetjes mooi open staan. De besjes oogst je pas als bijna alle besjes aan de schermen zwart zijn gekleurd. Dan zijn de besjes rijp om te oogsten.
De minder rijpe besjes kan je later oogsten. Het is natuurlijk ook leuk om ze voor de vogels te laten hangen. Hoewel vogels ook graag de andere besjes in je moestuin opeten, eten ze ook vaak rupsjes en luisjes.
Vlier gebruiken
Zowel de bloesem als de besjes worden gebruikt om sap of siroop van te maken. Van de bloesem maakt men vlierbloesemsiroop en van de bessen wordt vaak een heerlijk zoet siroop of sap van gemaakt. Hiervoor heb je een flinke hoeveelheid besjes nodig en zal je dus al snel een emmer vol (bloemschermen met) bessen voor moeten plukken.
Voor vlierbloesemsiroop heb je ongeveer 20 tot 30 bloemschermen nodig, per liter siroop. Voor besjes is dat ongeveer een halve emmer vol (schermen met) besjes voor één tot anderhalve liter vlierbessensiroop of sap.
Vlier houdbaarheid
Vlierbloesem en vlierbesjes zijn niet lang te bewaren, verwerk deze dus direct tot sap/siroop of iets anders. Gemaakte sap/siroop is iets langer te bewaren dan de losse bloesem en besjes van de plant.
Vlier snoeien
Wanneer kan je vlier snoeien? Doorgaans doe je dit van februari tot maart.
De vlier snoei je het liefst in het voorjaar, vóór deze opnieuw gaat uitlopen. Snoei vooral niet in de winter wanneer de struik in rust is. Deze is dan kwetsbaar voor eventuele infecties en snoeiwonden herstellen niet. Wacht dus altijd tot het niet meer vriest, en tot er ook niet snel meer vorst wordt verwacht. Wacht ook niet tot de struik weer is uitgelopen.
Het snoeien van de vlier is hard nodig. De struik kan erg groot worden en neemt in de meeste tuinen gewoon veel ruimte in. Door de struik terug te snoeien houd je deze in vorm. De snoei doe je elk jaar opnieuw. Knip daarbij vooral kruisende of parallel lopende takken weg, of takken die langs elkaar kunnen schuren. Snoei ook lange takken weer mooi terug.
Je hoeft niet bang te zijn dat je de vlier te veel terugsnoeit. Afgeknipte delen groeien namelijk verbazingwekkend snel weer aan. De vlier is goed in staat om zich tijdens het groeiseizoen weer helemaal te herstellen. Tijdens het groeiseizoen kan je eventuele zieke en dode takken natuurlijk direct verwijderen. Je hoeft dan niet te wachten.
Vlier ziektes en plagen
weren van bladluis, lokt bijtjes en vogels
De vlierbes kent weinig ècht grote gevaren. Zo lang de plant in de juiste omgeving staat is er weinig dat de plant ernstig kan beschadigen. Zelfs het bodemleven is niet bepaald verzot op deze struik. Het enige grote gevaar is het verdwijnen van besjes. Vogels zijn dol op vlierbessen en eten deze supersnel van de struiken, vaak nog voor je deze zelf kunt oogsten. Dit is te voorkomen met een (blauw) net rondom de struik om vogels op afstand te houden en te zorgen dat zij niet bij de besjes kunnen komen.
