Kiwi
zaaien kweken en oogsten

Kiwi draagt de wetenschappelijke (Latijnse) naam Actinidia chinensis en is een lid van de kiwifamilie, ook wel actinidiaceae.

Kiwi soorten

Welke soorten kiwi's zijn er? Er zijn drie soorten kiwi's. De groene kiwi en de gele kiwi, welke beter bekend staat als "Kiwi Gold", maar er is zelfs een rode kiwi. De groene kiwi smaakt over het algemeen zuurder. De gele kiwi is altijd heerlijk zoet. De rode kiwi is eigenlijk geel, maar is rood rondom de witte kern aan de binnenkant. Ook de rode kiwi is erg lekker zoet.

Daarnaast hebben beide soorten kiwi's ook mannelijke, vrouwelijke en zelfbestuivende planten. Het is belangrijk om te weten welke van deze je hebt, omdat je anders oogst misloopt.

De zelfbestuivende kiwi is een plant waarvan je er slechts één nodig hebt. De kiwi maakt zo wel mannelijke als vrouwelijke bloemen aan dezelfde plant. Dit is het makkelijkste soort als je voor het eerst kiwi's wilt gaan kweken of je hebt slechts plek genoeg voor één plant.

De andere kiwisoorten zijn tweehuizig. Ze maken òf mannelijke, òf vrouwelijke bloemen aan één plant. Je hebt dan dus een mannelijke èn een vrouwelijke plant nodig, anders krijg je geen vruchten. Een kiwi moet namelijk goed worden bestoven om vruchten te kunnen maken.

Kiwi zaaien en planten

Wanneer kan je kiwi planten? Kiwi planten of uitplanten kan buiten van maart tot mei.

Een kiwi kan je het beste planten in het voorjaar. In het eerste jaar heeft de kiwi tijd nodig om goed te wortelen en aan te slaan. In het eerste jaar zal de plant vooral in de hoogte groeien. Ook kan je een kiwi in een pot planten.

Wil je een kiwi kweken in een pot, kies dan een ruime pot of kuip om de plant in te zetten. Een pot van 50 liter is minimaal vereist, maar het beste is om een kiwi te kweken in de vollegrond.

Kan je een kiwi ook zaaien? Ja, maar dit is niet gebruikelijk. Zaai altijd meerdere zaden om te zorgen dat je de hele teelt niet van één plant laat afhangen. Met name als je een tweehuizige kiwi wilt kweken zal je er meerderen moeten zaaien.

Bedenk je ook dat een gezaaide kiwi in de eerste jaren geen vruchten zal dragen. De plant bloeit pas vanaf ongeveer drie à vier jaar oud. Je hebt er dus veel geduld en een beetje geluk voor nodig!

Per vierkante meter kan je ongeveer 0 tot 1 kiwi planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 0 tot 1 kiwi planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Of je nu in rijen of per m² zaait, het is altijd verstandig om tussen de regels een grotere afstand aan te houden dan de plantafstand.

Kiwi standplaats en verzorgen

De kiwi komt uit het verre oosten en groeit het beste in een gematigd klimaat. Kiwi's zijn niet goed winterhard maar overleven een zachte winter vaak wel. Op een plek in de volle zon groeit de kiwi het beste.

De kiwi is een slingerplant. Deze wikkelt zich om stokken, palen, draden, takken en zelfs hele boomstammen heen en maakt geen hechtrankjes. Je moet een kiwi dus goed ondersteunen of zorgen dat er genoeg is om langs omhoog te klimmen. In de vollegrond kan een kiwi erg groot worden. De bestuiving van de kiwi is nog wel een dingetje, daarover lees je verderop meer.

Hoewel de meeste gecultiveerde soorten aardig winterhard zijn, kan je de kiwi beter toch beschermen bij strenge vorst. Bovengronds kunnen sommige minder-winterharde soorten volledig afsterven boven de grond. De planten lopen dan in het voorjaar vanuit de wortel opnieuw uit. De meeste kiwisoorten blijven echter ook bovengronds in leven en lopen daar weer opnieuw uit.

Het is niet waarschijnlijk dat je in het eerste jaar na aanplant al direct vruchten krijgt. Vrijwel altijd moet zo'n kiwiplant eerst goed aanslaan. Eenmaal goed geworteld dan kan je kiwi ook vruchten gaan dragen. Zo iets is leuk om naar uit te kijken. Kiwis groeien namelijk in trosjes.

Kiwi's groeien in kleine groepjes van soms één, twee of drie tot vaak wel tien of soms zelfs vijftien vruchten. De kiwi's groeien allemaal aan een eigen steeltje maar komen uit dezelfde bladoksel. Wanneer de kiwi's groter worden hangen ze allemaal tegen elkaar aan naar beneden.

Leuk is daarom ook om een aantal kiwiplanten bijvoorbeeld over een frame-overkapping te laten groeien (wel in de vollegrond). Dan kan je de kiwi's straks van onder de overkapping plukken.

Zelf hebben we een kiwi staan in een hele grote pot. Het is niet ideaal maar het is heel goed mogelijk. In de pot staat een houten paal. Vanaf de paal spannen we dikke, stevige draden naar de pergola en de dakrand. Door regelmatig voeding te geven blijft de kiwi ook in zo'n pot goed groeien. Na ongeveer vijf jaar wordt zo'n pot te klein en zetten we de kiwi over in de vollegrond.

Je zou dus -zo lang je een hele grote pot hebt- ook een kiwi op balkons kunnen zetten. Houd er rekening mee dat ook dan de planten erg groot kunnen worden. Het is dus niet erg geschikt voor op een klein balkonnetje. Ook is het belangrijk dat de kiwi zo veel mogelijk zon krijgt door deze op het zuiden te zetten.

Het beste zal een kiwi altijd in de vollegrond groeien. Daar heeft deze alle ruimte en wordt zo'n plant ook ècht gigantisch. Je kunt zo'n plant langs de hele schutting leiden of over een (houten) overkapping laten groeien zodat je de vruchten van onderen kunt plukken. Dit doe je overigens pas in december nadat er vorst overheen is geweest.

Kiwi combinatieteelt en wisselteelt

Kiwi's worden doorgaans langs hoge palen gekweekt, waarbij de planten langs draden tussen de palen worden geleid.

Kiwi
Voor het kweken van kiwi hoef je geen wisselteelt te gebruiken.

Kiwi goede buren
Kiwi kweken kan goed samen met bieslook, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Kiwi slechte buren
Kiwi heeft geen nadrukkelijk slechte buren.

Kiwi water geven

Hoeveel water heeft een kiwi nodig? Kiwi kweken lukt het beste op een constant licht vochtige bodem. Geef daarom bij droogte extra water. Op een hete, droge zomerdag is een halve gieter van tien liter voldoende, maar bij een kiwi in pot of kuip geef je waarschijnlijk meer.

Kiwi grondsoort en bodem

Welke grond heeft een kiwi nodig? Kiwi kweken doe je op een neutrale tot zeer licht zure grondsoort. De ideale bodem is humusrijk en zeer voedzaam. Naast het gebruiken van compost en het strooien van koemestkorrels (om de structuur te verbeteren) is ook bemesten vereist voor de teelt. Zorg dat overtollig water makkelijk weg kan.

pH

Wat is pH?

Kiwi bemesten

Moet je kiwi bemesten? Ja, voor de teelt is bemesten vereist. Alleen een goed gevoede kiwi produceert vruchten. Geef een sterke meststof, maar wees iets terughoudend met het geven van stikstof. Hierdoor maakt de plant erg veel blad en in verhouding weinig bloemen en dus vruchten (of zelfs helemaal geen).

Het kan handig zijn om jaarlijks wat kalk te strooien rondom de kiwi. Kiwi kweken lukt namelijk niet op gronden die te zuur zijn, en hiermee maak je de grond meer alkalisch. Dit verbetert de opname van voedingsstoffen.

Voor het bemesten van kiwi zou je zelf de juiste hoeveelheid stikstof (N), fosfaat (P) en kalium (K) kunnen mengen in de verhouding 8-10-10. Dit is ons advies.

Wat is NPK?

Kiwi bloei en bestuiven

Wanneer bloeit kiwi? Kiwi bloeit doorgaans van mei tot juni.

Moet je een kiwi bestuiven? Ja, maar dit hoef je in principe niet met de hand te doen. De kiwi is alleen niet altijd zelfbestuivend. Er zijn namelijk éénhuizige en tweehuizige kiwisoorten. De tweehuizige maken òf mannelijke òf vrouwelijke planten. Je hebt dan twee kiwi's van het tegengestelde geslacht nodig om vruchten te krijgen.

Met één mannelijke kiwiplant kunnen tot wel 8 vrouwelijke kiwiplanten worden bestoven. Dit wordt vooral door insecten gedaan zoals bijtjes en hommeltjes of zweefvliegen. Deze insecten zijn helemaal gek op de bloemen van kiwiplanten, zoals hierboven te zien is. Meer mannelijke kiwiplanten zorgen voor een betere bestuiving van de vrouwelijke plant.

Aan de vrouwelijke kiwiplant komen uiteindelijk de vruchten. De mannelijke zijn dus alleen goed voor de bestuiving. Bij een zelfbestuivende kiwi helpt het overigens óók om wat extra mannelijke planten neer te zetten. Zo wordt ook jouw zelfbestuivende kiwiplant nog beter bestoven. Beter dan wanneer je alléén de zelfbestuivende kiwi hebt staan.

En zo (foto hierboven) ziet het eruit als je kiwiplant begint met het maken van bloemknopjes. Deze zijn nog lang niet volgroeid maar als je dit ziet, dan weet je dat je in elk geval bloemen krijgt dit jaar. Dat is natuurlijk geweldig nieuws! Binnen enkele weken zien de kleine knopjes er al zo uit (foto hieronder). De knopjes barsten open in gelijk verdeelde stukjes en eronder zitten de gesloten bloemblaadjes.

Een jonge kiwiplant zal waarschijnlijk niet het eerste jaar al bloeien. Als die dat wel doet dan is de kans op vruchten verwaarloosbaar klein. Als de plant al een tijdje staat, denk aan een paar jaar, dan stijgt ook de kans op vruchten. Meestal zal je dan rond april trosjes met bloemknoppen kunnen zien hangen.

Heb je al een kiwiplant staan en vraag je je af of deze mannelijk, vrouwelijk of zelfbestuivend is? Het verschil zie je pas als de kiwi gaat bloeien. Hierboven zie je de bloem van een mannelijke kiwiplant. Deze zal dus geen vruchten dragen maar is enkel goed voor de bestuiving. Je herkent de mannelijke bloemen aan het hebben van enkel gele meeldraden.

Op de foto hierboven zie je de bloemen van een zelfbestuivende kiwiplant. De bloemen zijn dan dus tweeslachtig. Je ziet goed dat de bloem dezelfde gele meeldraden heeft als de bloem op de vorige foto. Het verschil is dat deze bloem óók vrouwelijke stampers heeft. De dikke, witte draden in het midden van de bloem moeten worden bestoven.

Wanneer de bestuiving goed is gelukt dan komen er dus kiwi's aan jouw plant, maar alléén als deze bloemen heeft met vrouwelijke stampers. Alle andere bloemen zullen geen vruchten dragen. Die zijn dan wel weer goed voor een betere bestuiving van jouw kiwiplant. Ongeveer vanaf mei kan je de meeste kiwisoorten zien bloeien.

Wanneer kiwi oogsten

Hoe oogst je kiwi's? Je kunt kiwi's aan het einde van het jaar van de plant plukken. Het liefst oogst je ze zo rijp mogelijk maar natuurlijk wel vóór ze van de plant vallen. Wanneer het beste oogstmoment precies is dat lees je hieronder.

Na de bloei vallen vrij snel de bloemblaadjes af. Daarna verdrogen ook de meeldraden en als laatste de stampers. De resten vallen van de bloem af. Wat overblijft zijn kleine vruchtbeginsels van ongeveer ½ tot ¾ centimeter dik. Zo ziet dat er dan ongeveer uit als de kiwi is uitgebloeid:

Toegegeven, dit is wel een zielig trosje met slechts één bloemetje. Hieronder zie je een andere foto die ik maakte van de kiwi in onze tuin. De bloemetjes hangen in trosjes. Met geluk kan je van een kiwi dus heel veel oogsten. Dan moeten alle vruchtbeginsels aan het trosje natuurlijk wel blijven hangen:

Kiwi's kunnen onder goede omstandigheden zeer productief worden. Zo productief zelfs dat de hele tuin onder de snotterige, overrijpe kiwi's komt te liggen als je ze niet oogst en er te veel hebt. Voor liefhebbers is dat natuurlijk geweldig, want zo heb je extra veel te plukken (vóór de kiwi's afvallen).

Het beste moment om een kiwi te plukken is vlak na de eerste (nacht)vorst. De kiwi's smaken dan extra zoet omdat deze meer suikers hebben aangemaakt. Kiwi's rijpen wel wat na op een fruitschaal, maar als je een erg harde kiwi plukt dan is er weinig wat je aan de zure smaak kunt veranderen.

Een goed oogstrijpe kiwi is dus een klein beetje zacht, mooi groot van formaat en heeft bij voorkeur de eerste vorst van het jaar gezien. Als de te lang wacht met oogsten dan wordt de kiwi erg zacht. Oogst je te vroeg, dan is een kiwi nog erg zuur van smaak. Overrijpe kiwi's kunnen zeer snel gaan gisten.

Kiwi gebruiken en bewaren

Waarvoor gebruik je kiwi's? Meestal worden kiwi's rauw gegeten. Je kàn kiwi's met schil en al eten, maar vrij weinig mensen vinden de licht harige schil lekker. Kiwi's worden daarom bijna altijd uitgelepeld. Kiwi's zijn ook lekker door fruitsalades.

Het vruchtvlees van kiwi's is groen of geel, afhankelijk van het soort kiwi dat je hebt. Een gele kiwi smaakt veel zoeter dan een groene. Groene kiwi's smaken meestal vrij zuur, al zijn ze iets zoeter als ze bijna overrijp zijn.

Kiwi houdbaarheid

Hoelang kan je een kiwi bewaren? Op de fruitschaal zijn kiwi's zeker niet langer dan een week houdbaar. Kiwi's blijven over het algemeen niet lang vers. De vruchten worden snel snotterig en gaan van binnen erg snel gisten.

Kiwi snoeien

Wanneer kan je kiwi snoeien? Doorgaans doe je dit van mei tot juni en van november tot december.

Moet je een kiwi snoeien? Ja, kiwi's moeten regelmatig worden gesnoeid. Het beste is om altijd de hoofdstam intact te laten. De zijscheuten en zijtakken snoei je dan geleidelijk terug om de plant in vorm te houden. Zo blijft een kiwiplant gezond en groeit deze het beste.

Bovendien kunnen kiwi's met de zijtakken enorm gaan woekeren. Mocht je een soort overkapping hebben waar de kiwi mooi langs kan groeien als een soort natuurlijk, groen afdakje, laat de zijscheuten dan vooral zitten. De plant is zo niet alleen lekker maar geeft ook beschutting en schaduw!

De eerste snoei van de kiwi valt laat in het voorjaar, of tegen het begin van de vroege zomer aan. Snoei dan liever niet te veel weg. Snoei zijtakken slechts enkele ogen terug om de kiwiplant in vorm te houden.

In het najaar snoei je de kiwiplant nog een tweede keer, maar deze snoei is iets ingrijpender. Zijscheuten snoei je tot ongeveer zes ogen terug, of zelfs helemaal als dit gewenst is. Hiermee bevorder je de groei voor volgend jaar.

Let op, snoei een kiwi nooit tijdens of vlak voor de vorst. Houdt er rekening mee dat je eventueel rijpende kiwi's niet wegsnoeit. Dat is natuurlijk zonde. Wacht met snoeien of stel uit tot volgend (voor)jaar als er vorst wordt verwacht

Kiwi ziektes en plagen

Welke ziektes en plagen zijn er bij kiwi's? De kiwi heeft weinig last van ziektes en plagen, mits de plant voldoende voeding krijgt. Het blad van kiwi's kleurt geel in het najaar en valt uiteindelijk af, dit is geen teken van een ziekte of schimmel. Gewoon de seizoenen die een rol spelen.

Kiwi kweken informatie