Tarwe
zaaien kweken en oogsten

Tarwe soorten

Welke soorten tarwe zijn er? Tarwe is een gras en bestaat uit veel verschillende soorten. De lijst hieronder somt de bekende soorten op. Over het algemeen worden er twee soorten gewone tarwe gezaaid voor consumptie, zomertarwe en wintertarwe. Elk heeft een eigen zaaimoment, maar er zijn natuurlijk ontelbaar veel andere soorten tarwe die je ook eens kunt proberen.

• Eenkoren - Triticum boeoticum
• Ethiopische tarwe - Triticum aethiopicum
• Khorasan-tarwe - Triticum turanicum
• Perzische tarwe - Triticum carthlicum
• Rode (wilde) tarwe - Triticum urartu
• Timopheev-tarwe (Zanduri-tarwe) - Triticum timopheevii
• Tweekoren (emmertarwe) - Triticum turgidum / Triticum ispahanicum / Triticum karamyschevii
• Wilde tarwe - Triticum araraticum
• Zhukovsky's tarwe - Triticum zhukovskyi
• Spelt - Triticum spelta
• (onbekend) - Triticum vavilovii
• (onbekend) - Triticum militinae
• (onbekend) - Triticum trunciale

Tarwe zaaien of planten

Wanneer kan je tarwe zaaien?
Tarwe zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan direct buiten van maart tot januari en van oktober tot mei.

Tarwe zaaien we door de zaden breedwerpig uit te strooien over kleine stukjes grond, of gewoon in nette regeltjes. De plantjes zelf hebben weinig ruimte nodig maar je hebt veel plantjes nodig voor een goede oogst. Om uiteindelijk één heel witbrood te maken heb je ongeveer 0,75m² aan tarwe planten nodig.

Meestal zaaien we tarwe in het voorjaar of in het najaar. Hier kiezen we bij voorkeur een geschikt ras voor uit. Voor zaaien in het voorjaar gebruiken we zomertarwe of andere soorten, voor zaaien in het najaar gebruiken we wintertarwe. Ook in de winter zelf kan je tarwe zaaien, maar alleen als de winter het even niet voor 't zeggen heeft.

Wintertarwe zaaien we het liefst in oktober, omdat het dan in de herfst nog even kan groeien. Zo zijn de plantjes vóór de winter al een stukje groter. In het voorjaar groeien ze verder. Voor het zaaien van tarwe heb je ongeveer 15-20 gram zaden nodig per vierkante meter. Houd in de regels altijd meer afstand dan tussen de planten zelf.

Tip: Gebruik voor de zekerheid iets meer tarwe per vierkante meter. Mocht niet alles opkomen o.i.d. dan heb je toch altijd genoeg tarwe.

Zelf tarwe zaaien

Afhankelijk van hoe je wilt zaaien kan je breedwerpig uitstrooien over kleine stukjes grond, of zaaien in regeltjes. Zorg altijd eerst dat de grond goed los is. Bedek de zaden ook altijd weer met een laagje grond van ongeveer anderhalve tot twee centimeter (maximaal). Je kunt de zaden eventueel licht inharken.

In regels zaaien is eenvoudig: Maak met een hark geultjes in de grond en strooi daar de zaden in. Druk de geultjes daarna weer dicht of hark de zaden licht in.

Per vierkante meter kan je ongeveer 226 tot 307 tarwe planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 17 tot 23 tarwe planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Tarwe verzorging

Zoals eerder al beschreven neemt tarwe veel ruimte in, als je er serieus iets mee van plan bent. Vooral omdat je veel plantjes nodig hebt. Toch is het erg leuk om eens te proberen want de teelt zelf is vrij eenvoudig. Je hebt wel rekening te houden met de grondsoort en hoe voedzaam deze is, maar hoeft verder niet veel aan de verzorging te doen.

De teelt van tarwe is ook weer niet zorgeloos want het echte werk begint pas na het oogsten, wanneer je de tarwe tot iets moet verwerken dat bruikbaar is in de keuken. Je kunt tarwe ook kweken als groenbemester. Voor het uitbloeien spit je dit onder als bodemverbeteraar. Het stro kan je ook gebruiken om een aardbeienbed te maken.

Tarwe is een éénjarige plant, niet wintergroen en blijft in leven zo lang de temperatuur hoger is dan -20℃.

Tarwe combinatieteelt en wisselteelt

Tarwe
Voor het kweken van tarwe zou je wisselteelt kunnen gebruiken. Tarwe is een vruchtgewas. De ideale voorteelt is een bladgewas en de ideale nateelt is een wortel- of knolgewas of aardappelsoort volgens het wisselteelt schema.

Tarwe goede buren
Tarwe heeft geen nadrukkelijk goede buren.

Tarwe slechte buren
Tarwe heeft geen nadrukkelijk slechte buren.

Tarwe water geven

Hoeveel water heeft tarwe nodig? Tarwe groeit goed op een licht vochtige grond. Tijdens de zomer moet je mogelijk een sproeier aanzetten om uitdroging van het veldje met tarwe te voorkomen. Na een regenbui of als de grond onder het oppervlak nog vochtig aanvoelt hoef je geen water te geven. Controleer dit regelmatig.

Tarwe grondsoorten

Welke grondsoort heeft tarwe nodig? Tarwe groeit op vrijwel iedere grondsoort. Houd er rekening mee dat lichte grondsoorten meer water eisen. Tarwe wordt in ons land vooral verbouwd op kleigrond, daar groeien de meeste soorten tarwe goed op. Je hoeft dan weinig water te geven omdat kleigrond lang vochtig blijft.

pH

Tarwe tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?

Tarwe bemesten

Moet je tarwe bemesten? Vooral de jonge tarwe hebben extra stikstof nodig. Hiermee groeit deze grassoort uit tot je op een later moment nogmaals kunt bemesten. Bij de tweede bemesting rond de zomer geef je tarwe vooral veel kalium en fosfaat.

Veel heeft tarwe niet nodig maar de bemesting is belangrijk voor de ontwikkeling van de korrels. Ook de benodigde calcium en magnesium zitten van nature in de meeste meststoffen die je geeft.

Tarwe bloei en bestuiven

Wanneer bloeit tarwe? Tarwe bloeit doorgaans van mei tot juli.

Je hoeft tarwe natuurlijk niet met de hand te bestuiven, dit wordt vooral door de wind gedaan. Omdat je tarwe in veldjes plant bestuiven de plantjes elkaar vrij makkelijk. Meestal makkelijker dan bij maïs, wat uiteindelijk ook een grassoort is.

De bestuiving is wel nodig voor het vormen van de tarwe die je oogst. In plaats van de tarwe te oogsten voor consumptie kan je deze ook voor de zaadteelt oogsten. De twee teeltsoorten zijn ongeveer gelijk.

Wanneer tarwe oogsten

Wanneer kan je tarwe oogsten? Doorgaans doe je dit van juli tot september.

Afhankelijk van het soort tarwe dat je kweekt oogst je iets eerder of juist later. In de moestuin is het oogsten van tarwe arbeidsintensief want je moet alle planten van de grond lossnijden, direct bij de bodem. De korrels zal je vervolgens van het stro moeten scheiden. Boeren gebruiken daar natuurlijk machines voor, maar met wat creativiteit kom je ook heel ver.

Het stro kan je trouwens onderspitten als groenbemester, of gebruiken als mulchlaag rondom je aardbeienplantjes als je die hebt. De korrels moeten vervolgens wel eerst nog worden verwerkt voor ze geschikt zijn voor consumptie. Dat is afhankelijk van wat je er precies mee wilt doen, maar je kunt voor sommige gerechten ook hele graankorrels gebruiken.

Tarwe gebruiken

Voorje tarwe kunt gebruiken moet je eerst de korreltjes uit de aren krijgen. Dat lijkt een hele klus maar daar is een simpel trucje voor. Heel makkelijk dus, en je kunt het gewoon thuis doen. Het enige waar je heel goed op moet letten is: tarwe oogsten op het juiste moment. Niet te vroeg, de halmen moeten goed aan de plant gedroogd zijn. Anders werkt het trucje niet.

In de video hieronder gebruik ik winterrogge, maar tarwe maakt hetzelfde soort aren. Bij tarwe werkt dit dus precies hetzelfde. Ook tarwe kan je makkelijk zelf thuis dorsen. Dorsen dat is het uithalen van de korreltjes. Je kunt het op verschillende manieren doen. Wij gebruiken een oude kussensloop en een stok of paraplu. Meer heb je niet nodig!

Brood bakken van je eigen tarwe

Wanneer je de graan hebt gedorst (de korreltjes hebt uitgehaald) dan heb je een hoop losse, harde tarwekorrels. Als je hiermee wilt bakken heb je tarwemeel of zelfs tarwebloem nodig. Dat maak je (zie video hierboven) door de korrels te vermalen. Dit kan al in een klein koffiemolentje maar het duurt dan wel even voor je genoeg meel hebt. Het kan ook in een keukenmachine of een echte graanmolen voor thuis.

Na het vermalen van de korrels heb je meel. Dit meel bevat nog alle vliesjes en grove stukjes. Om hier brood mee te bakken meng je wat gist (7g) met water (320ml) tot de gist is opgelost. Voeg daarna zout (9g) en tarwemeel (500g) toe. Goed kneden tot een plakkerig deeg, invouwen en 30-40 minuten in de oven op 220-240 graden. Je hebt een heerlijk zelfgemaakt brood van zelfgekweekte tarwe!

Als je de meel door een fijne zeef haalt krijg je bloem. Vliesjes en grove stukjes filter je er zo uit. Bloem is veel fijner van structuur en gebruik je voor andere bakrecepten. Omdat bloem veel fijner van structuur is, kan je daar bijvoorbeeld een cake mee bakken. Bloem is weer heel geschikt voor allerlei andere bakrecepten waaronder veel zoete baksels zoals zandkoekjes.

Je eigen brood bakken, dat kan trouwens al in een bakblik voor cakes. Zo hebben wij ooit ons eerste goed geslaagde brood gebakken (foto hierboven). Voor een heel brood heb je zo'n 500 gram meel nodig. Dat is minimaal 0,75m² tarwe maar als je bloem gebruikt nog ietsje meer, want je filtert de grove stukjes en vliesjes er nog uit.

Hierboven nog zo'n overheerlijk, luchtig en zelfgemaakt brood!

Pizzabodem maken van eigen tarwe

In een pizzabodem kan je veel verschillende soorten graan verwerken. Tarwe wordt het meest gebruikt, maar zelden volkoren (al kan dat natuurlijk ook). Voor een Italiaanse pizzabodem vermaal en zeef je de graankorrels zo veel mogelijk. In Italië gebruikt men zeer fijn bloem. Meestal gebruikt men 'tipo 00' bloem en anders wordt 'tipo 0' bloem gebruikt. Het aantal nullen zegt iets over hoe fijn het gemalen meel is.

Tarwekiemolie of tarweolie maken

Je kunt olie persen uit (jonge kiemen van) tarwe. Dit wordt tarwekiemolie genoemd. Voor het persen van tarweolie heb je een geschikte oliepers nodig. Tarwekiemen bevatten relatief lage percentages olie, in verhouding tot veel andere noten en zaden zoals hazelnoten, walnoten of zonnebloempitten. Door het lage percentage olie kan niet iedere oliepers de olie eruit krijgen.

Er zijn hand-aangedreven en elektrische oliepersen. De hand-aangedreven oliepersen zijn beter geschikt voor kleinere hoeveelheden, voor thuis, en ook bruikbaar als je geen elektriciteit beschikbaar hebt. Let wel op, niet iedere oliepers is dus geschikt voor het persen van tarwekiemen.

Tarwe kiemgroenten

Tarwekiemen zijn gezond en zelfs erg populair. Ze zijn zelfs een superfood, alleen worden het geen tarwekiemen genoemd. Het heet dan tarwegras, wat eigenlijk hele jonge sprieten van tarweplanten zijn. Je laat de tarwezaden eerst kiemen en strooit ze vervolgens uit over een laagje vochtige aarde. Na 1-2 weken heb je tarwegras.

Tarwegras is overigens erg bekend van het gebruik in tarwegras smoothies. Van tarwegras wordt een gezond sap geproduceerd dat in sommige (ecologische/biologische) winkels verkrijgbaar is.

Tarwe houdbaarheid

Vers tarwemeel (niet gezeefd dus) is enkele maanden houdbaar. Je kunt het ook invriezen om het nog langer te bewaren. Bloem, het resultaat van gezeefd tarwemeel is ten minste één jaar goed te houden. Het is dan wel belangrijk dat dit volledig vochtvrij wordt bewaard.

Tarwe ziektes en plagen

Welke ziektes en plagen zijn er bij tarwe? Tarwe kent een aantal ziektes en aandoeningen die je meestal kunt voorkomen door wisselteelt toe te passen. Botanisch gezien is tarwe een vrucht en kan je de plant het beste als vruchtgewas behandelen als je wisselteelt gebruikt. Dit is sterk aan te raden.

Ook het kiezen van een goed en sterk ras kan voorkomen dat er zich ziektes en schimmels ontwikkelen bij de teelt. Veel ziektes hebben vooral betrekking op de wortels van de planten. Een goede en gezonde bodem is dus erg belangrijk bij de teelt van je eigen tarwe.

Ook kan moederkoren voorkomen, een zeer giftige schimmel. Om die reden is het importeren van grassoorten onderhevig aan zeer strenge regelgeving. Om moederkoren te voorkomen is het belangrijk om een goed gecultiveerd ras te kopen bij een vertrouwd merk, vertrouwde kweker of een vertrouwde winkel.