plant banner

Wat is bestuiven?

Ga snel naar...

    Hier lees je alles wat je wilt weten over bestuiven. De betekenis van bestuiven, hoe bestuiven werkt en welke soorten bestuiving er zijn. Wij werken met name in de moestuin met bestuiven, maar bestuiving is natuurlijk overal in de plantenwereld van toepassing. Nu eerst: Wat is bestuiven eigenlijk?

    Wat is bestuiven?

    Bestuiven is niets meer dan het overbrengen van stuifmeel, van de mannelijke meeldraden naar de vrouwelijke stampers. Dat kan in dezelfde bloem zijn maar ook in verschillende, mannelijke en vrouwelijke bloemen. Bestuiving is nodig voor planten om zaden te maken die levensvatbaar zijn.

    Zonder bestuiving geen voortplanting, dus geen nakomelingen van jouw favoriete plant. Sommige planten maken zelfs geen vruchten als de bloemen niet goed zijn bestoven. Zonder bestuiving kan je veel vruchten -bijvoorbeeld meloen, pompoen of aubergine- niet oogsten in je moestuin.

    Wat is kruisbestuiving?

    Soms gaat het stuifmeel van één plant naar de meeldraden van een andere plant, of zelfs een heel ander soort plant. Dat heet kruisbestuiving. De zaden die ontstaan na zo'n kruisbestuiving, produceren een nieuw soort plant of een nieuw ras. Zo doen kwekers dat bijvoorbeeld.

    Je kunt ook op andere manieren planten vermeerderen.

    Soorten bestuiving

    Planten kunnen op verschillende manieren worden bestoven. De ene plant is natuurlijk de andere niet. Elke plant wordt op zijn/haar eigen manier bestoven. Door insecten, door de wind of natuurlijk handmatig door jou! Dat hangt een beetje af van hoe de plant is samengesteld.

    Bestuiving door de wind

    Veel planten worden door de wind bestoven. Stuifmeel (pollen afkomstig van meeldraden) waait met de wind mee en komt ergens anders terecht, op andere bloemen. Met geluk komt het stuifmeel dan terecht om een andere bloem van hetzelfde soort plant, of van dezelfde plant.

    Door de wind bestoven planten kruisen vaak heel makkelijk (zie kruisbestuiving hierboven). Het stuifmeel waait namelijk alle kanten uit.

    Bestuiving door insecten

    De meeste planten worden door insecten bestoven. Met dank aan bijtjes, hommeltjes, zweefvliegen, allerlei soorten mugjes en zelfs wespen! Ze dragen allemaal bij aan de bestuiving van planten in jouw moestuin. Heel soms worden de bloemen zelfs bestoven door niet-vliegende insecten zoals kevers.

    Hoe bestuiven bijen bloemen

    Bijtjes zijn hèt symbool van bestuiving. Ze leveren misschien wel de grootste bijdrage, samen met hommeltjes. Bij warmer weer zie je ze overal langs de bloemetjes vliegen. Sommige planten zijn extra aantrekkelijk voor bijen als ze in de bloei staan. Appelbloesem, kersenbloesem, bloeiende bramen of frambozen, maar ook kruiden zoals rozemarijn zijn erg aantrekkelijk voor bijen.

    Hoe bestuiven bijen bloemen eigenlijk? Nou, dat doen ze helemaal niet expres. De houden van nectar en bezoeken daarom de bloemetjes. Daar blijft het stuifmeel van de mannelijke meeldraden aan hun lijf plakken. Vervolgens gaan ze weer naar een andere bloem. Daar blijft het stuifmeel aan de stampers van een vrouwelijke bloem plakken.

    Zo makkelijk gaat dat dus, en daarom zijn met name bijen heel belangrijk voor de bestuiving. Ze hebben dan ook een donzig lichaam vol haartjes. Stuifmeel blijft hier heel makkelijk aan vastkleven.

    Bestuiving door trillingen

    Trillingen zorgen vaak dat stuifmeel van de mannelijke meeldraden loskomt. Bestuiving door trillingen komt vaak voor bij tomaten. Zij maken meestal gesloten bloemen. Insecten komen daar niet bij en in een kweekkas is bijna geen wind. Trillingen zorgen dan dat stuifmeel loskomt. De pollen dwarrelen neer op andere bloemen of op stampers in dezelfde bloem.

    Handmatig bestuiven

    Soms is het nodig om je plantjes een handje te helpen. Je kunt ze dan handmatig bestuiven, bijvoorbeeld met een wattenstaafje of kwastje, of door de mannelijke bloemen te plukken. In de moestuin zal je vaak bloemen moeten bestuiven met de hand. Het is makkelijk en zo doe je dat:

    Bloemen bestuiven met kwast of wattenstaafje

    Zelf de bloemetjes bestuiven kan bijvoorbeeld met een kwastje of wattenstaafje. Je gaat hiermee langs de meeldraden in de mannelijke bloem. Het stuifmeel, de pollen die er vanaf komen, blijft aan je kwast of wattenstaafje plakken. Hier ga je vervolgens mee langs de stampers van vrouwelijke bloemen.

    Je ziet het niet altijd, soms zijn de deeltjes die blijven plakken echt héél klein. Als je goed langs de bloemdelen gaat en dit een paar keer herhaalt, lukt de bestuiving meestal wel. Je kunt ook op een andere manier bloemen bestuiven met de hand:

    Bloemen bestuiven door ze te plukken

    Je kan natuurlijk ook de mannelijke bloemen in z'n geheel plukken. Soms moet je de bloemblaadjes er even af halen. Het gaat erom dat de meeldraden in de bloem bloot liggen. Hiermee ga je langs de stampers in een aantal vrouwelijke bloemen. Het is een makkelijke en (bijna) gegarandeerde bestuiving op deze manier.

    Het stuifmeel komt niet alleen van de meeldraden los, het blijft ook nog eens direct op de stampers plakken. Dit zonder tussenkomst van een wattenstaafje of insect.

    Samenstelling bloemen

    Hoe planten zich bestuiven hangt af van hoe de bloemen zijn samengesteld. Er zijn mannelijke en vrouwelijke planten, die alleen maar mannelijke of alleen maar vrouwelijke bloemen maken. Er zijn ook planten die mannelijke èn vrouwelijke bloemen maken, of bloemen die beiden in één zijn. Hoe dat zit lees je hier:

    Eenhuizige planten

    Een plant is éénhuizig wanneer mannelijke en vrouwelijke bloemen aan dezelfde plant te vinden zijn. Ook wel onder één dak of in één huisje dus. Het maakt niet uit of de mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen in dezelfde bloem zitten of in verschillende bloemen. Zo lang beide geslachten op dezelfde plant te vinden zijn is het een éénhuizige plant.

    Tweehuizige planten

    Een plant is tweehuizig wanneer mannelijke en vrouwelijke bloemen zich op twee verschillende planten bevinden. Een plant maakt alléén vrouwelijke bloemen en een andere plant alléén mannelijke bloemen. Een tweehuizige plant is dus niet zelfbestuivend. Je hebt een mannelijke en een vrouwelijke plant nodig, anders kan een plant niet worden bestoven.

    Eenslachtige bloemen

    Een bloem is éénslachtig wanneer deze alléén mannelijke òf alléén vrouwelijke geslachtsorganen heeft. De bloem is dus mannelijk of vrouwelijk maar niet beiden. Een plant met éénslachtige bloemen kan dus zo wel éénhuizig als tweehuizig zijn. Dat heeft niets te maken met of de bloemen éénslachtig of tweeslachtig zijn.

    Tweeslachtig bloemen

    Een bloem is tweeslachtig als beide geslachten in dezelfde bloem aanwezig zijn. Wanneer een plant tweeslachtige bloemen heeft is de plant altijd éénhuizig. Beide geslachten zitten immers aan dezelfde plant. In dit geval zelfs in dezelfde bloem. Planten met tweeslachtige bloemen zijn altijd zelfbestuivend en dus hermafrodiet.

    Hermafrodiet betekenis

    Planten die hermafrodiet zijn kunnen zichzelf bestuiven. De plant maakt mannelijke en vrouwelijke bloemen aan dezelfde plant, of bloemen waar beide geslachten in zitten. Hermafrodiet wordt trouwens ook gebruikt in de insectenwereld maar dat is een vak apart. De betekenis is in al deze gevallen altijd hetzelfde.

    • Gemaakt: 23-06-2021
    • Bijgewerkt: 14-06-2023
    • Eloy M. Gotjé

    Meer lezen?

    Wat is NPK mest?

    Een moestuin kan niet zonder mest. Je gaat op zoek en komt veel meststoffen tegen. Op de verpakking staat "NPK" maar wat is NPK mest eigenlijk? En wat is de beste mest voor je moestuin? Je planten..

    Zaaikalender moestuin: Maart

    Wat kan je zaaien in maart in de moestuin? Hieronder zie je alles wat je kunt zaaien, planten en uitplanten in een kweekkas of buiten in de moestuin deze maand...

    Zaaikalender moestuin: April

    Wat kan je zaaien in april in de moestuin? Hieronder zie je alles wat je kunt zaaien, planten en uitplanten in een kweekkas of buiten in de moestuin deze maand...

    Komkommer Marketmore BIO Buzzy Organic Seeds

    Komkommer Marketmore BIO Buzzy Organic Seeds

    Sappig en middelgroot. Marketmore is een middelgrote komkommer en maakt sap..

    € 2,89 Excl. BTW: € 2,65

    Meloen Charentais Suikermeloen BIO Buzzy Organic Seeds

    Meloen Charentais Suikermeloen BIO Buzzy Organic Seeds

    Sappig oranje vruchtvlees. Charentais is een meloen met heerlijk zoet en sa..

    € 2,89 Excl. BTW: € 2,65

    Pompoen Waltham Butternut Squash BIO Buzzy Organic Seeds

    Pompoen Waltham Butternut Squash BIO Buzzy Organic Seeds

    Muskaatpompoen / squash. Eetbare fleskalebas met oranje vruchtvlees. De sma..

    € 3,49 Excl. BTW: € 3,20

    Tomaat Roma VF Romatomaat BIO Buzzy Organic Seeds

    Tomaat Roma VF Romatomaat BIO Buzzy Organic Seeds

    Ovaal gevormde Roma. De bekende Roma-tomaat is een zeer smaakvolle tomatens..

    € 2,29 Excl. BTW: € 2,10

    Nieuwe planten...

    Meest verkocht...

    Zaaitray 40 vakken 55mm rond 50,4x29,9cm

    Zaaitray 40 vakken 55mm rond 50,4x29,9cm

    Middelgrote zaailingen. Stevige zaaitray met 40 grote, ronde vakken. Uitste..

    € 1,79 Excl. BTW: € 1,48

    5x Kweekpot vierkant 12x12x20cm

    5x Kweekpot vierkant 12x12x20cm

    Per 5 stuks. Stevig en herbruikbaar dus een duurzame keuze (gaat lang mee)...

    € 2,49 - € 4,99

    10x Kweekpot vierkant 7x7cm

    10x Kweekpot vierkant 7x7cm

    Per 10 stuks. Stevig en herbruikbaar dus een duurzame keuze (gaat lang mee)..

    € 1,99 - € 3,49

    10x Kweekpot vierkant 9x9cm

    10x Kweekpot vierkant 9x9cm

    Per 10 stuks. Stevig en herbruikbaar dus een duurzame keuze (gaat lang mee)..

    € 2,09 - € 3,69