Rogge
Secale cereale
Zaaien kweken en oogsten

Rogge draagt de wetenschappelijke (Latijnse) naam Secale cereale en is een lid van de grassenfamilie, ook wel poaceae.

Rogge soorten

Wat is rogge en welke soorten zijn er? Rogge is een graan en een grassoort. De granen zijn eigenlijk de vruchten van het gewas. De korrels van rogge zijn doorgaans langer dan die van gewone tarwe en rogge is er eigenlijk in twee soorten, een zomersoort en een wintersoort.

De teelt van winterrogge is het meest gebruikelijke. Zomerrogge is ook geschikt voor consumptie maar wordt vaker als veevoer gebruikt. Van rogge wordt het gezonde en stevige roggebrood gemaakt. Rogge wordt een stuk groter dan tarwe en kan ook als groenbemester worden gebruikt.

Rogge zaaien en planten

Wanneer kan je rogge zaaien? Rogge zaaien of voorzaaien kan direct buiten van augustus tot november.

Hoe zaai je rogge? Rogge heeft bij het zaaien meer ruimte nodig dan gewone tarwe, waarvan je de zaden breedwerpig kunt strooien. Rogge zaai je beter in rijtjes met voldoende afstand. De planten worden uiteindelijk tot 70 centimeter hoog. Ondanks de grootte kan je rogge niet voorzaaien.

Per vierkante meter kan je ongeveer 37 tot 52 rogge planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 5 tot 8 rogge planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Of je nu in rijen of per m² zaait, het is altijd verstandig om tussen de regels een grotere afstand aan te houden dan de plantafstand.

Rogge standplaats en verzorgen

Hoe kweek je rogge? Rogge heeft niet veel verzorging nodig zo lang deze op de juiste grond staat. Net als de meeste grassen groeit rogge vanzelf uit en hoef je er niet veel voor te doen. Om rogge als groenbemester te kweken laat je deze niet tot bloei komen en spit je deze onder voor de zaden zijn gevormd.

Gemiddeld heb je ongeveer 0,75m² aan planten nodig om één groot roggebrood te kunnen maken. Zet je één vierkante meter planten neer dan heb je dus zeker genoeg voor één heel roggebrood.

Rogge is een éénjarige plant, niet wintergroen en blijft in leven zo lang de temperatuur hoger is dan -25℃.

Rogge combinatieteelt en wisselteelt

Rogge
Voor het kweken van rogge zou je wisselteelt kunnen gebruiken. Rogge is een vruchtgewas. De ideale voorteelt is een bladgewas en de ideale nateelt is een wortel- of knolgewas of aardappelsoort volgens het wisselteelt schema.

Rogge goede buren
Rogge heeft geen nadrukkelijk goede buren.

Rogge slechte buren
Rogge heeft geen nadrukkelijk slechte buren.

Rogge water geven

Hoeveel water heeft rogge nodig? Rogge staat goed op een licht vochtige grond die soms best mag opdrogen. Geef daarna wel weer water en houd een oogje in het zeil als het in de zomer erg warm en droog wordt.

Rogge grondsoort en bodem

Welke grondsoort heeft rogge nodig? Rogge groeit het beste op een zanderige grondsoort. Op kleigrond is rogge kweken niet aan te raden, of je moet de grond verbeteren door veel brekerzand toe te voegen. Daarnaast helpt het ook om koemestkorrels als bodemverbeteraar te strooien.

Het is in alle gevallen raadzaam om op een voedzame bodem te kweken. Gebruik je rogge als groenbemester, dan speelt de grondsoort een minder grote rol. Je gaat de rogge zelf dan namelijk gebruiken om de bodem te verbeteren.

pH

Rogge tolereert bodems waarbij de pH-waarde ergens tussen deze twee waarden in ligt. Hoe meer naar links, hoe zuurder de grond is. Rechts is dan natuurlijk meer basisch. Lees ook: Wat is pH?

Rogge bemesten

Moet je rogge bemesten? Voor de teelt van rogge is extra stikstof vereist. Dit geef je met regelmaat gedurende de hele teelt. Vlak voor de korrels beginnen te vormen (tijdens of vlak voor de bloei) geef je vervolgens veel extra kalium. Je kunt de bodem voor de teelt voorzien van een rijke bemesting, ook verse (stal)mest is dan een goede keuze.

Rogge bloei en bestuiven

Wanneer bloeit rogge? Rogge bloeit doorgaans van mei tot juli.

Moet je rogge bestuiven? Het zou wat zijn als je al die kleine bloemetjes zelf zou moeten bestuiven! Gelukkig hoeft dat niet. Rogge is prima zelfbestuivend maar kruist mogelijk ook met andere granen. Rogge wordt vooral door de wind bestoven.

Net als bij maïs bevordert het planten in blokken i.p.v. rijen de bestuiving ook. De zaadteelt en de gewone teelt verlopen hetzelfde. In beide gevallen oogst je de zaden, maar voor de zaadteelt kan je beter nog iets langer wachten met oogsten.

Wanneer rogge oogsten

Wanneer kan je rogge oogsten? Doorgaans doe je dit van juli tot oktober.

Het oogsten van rogge en andere granen gebeurt in verschillende stappen, voor je het uiteindelijk kunt gebruiken in de keuken. Je kunt rogge pas oogsten als de hele plant bruin is. Ook de stengels, de halmen en alle andere delen van de plant moeten bruin en goed verdroogd zijn.

Wat je van rogge en graan in het algemeen gebruikt, zijn de korrels in de aren van de plant. Wanneer het gras goed lichtbruin verdroogd is, oogst je dus eerst de aren:

Eerst de aren lossnijden

Om de graankorrels straks te krijgen haal je of de hele planten uit de grond, of je snijd alleen de aren af. In de moestuin is dat tweede misschien makkelijker, want de plantenresten zijn een prima groenbemester. Die kan je na de oogst onderspitten om de bodem te verbeteren. Of gebruiken als stro voor rondom de aardbeien natuurlijk!

De aar is de top van een grasachtige, daar waar de korrels zich in bevinden. De aren moeten voor de oogst goed droog zijn en laat je aan de plant drogen. Zoals eerder genoemd mogen de planten dus nergens meer groen zijn. Op de foto hieronder is onze rogge bijna klaar, maar nog niet helemaal. Er zit nog groen in de stengels.

Het kaf van het koren scheiden

Dat spreekwoord komt hier vandaan. Het kaf zijn de plantenresten, de zaadhulzen en de resten van de aren. Het koren dat zijn de korrels.

Wanneer je de aren hebt afgesneden, raad ik je eigenlijk aan om deze nog even goed te laten nadrogen. Daarna is er eigenlijk maar één manier om het kaf van het koren te scheiden: door er even flink op te slaan. Het is best een klus, zeker als je heel veel graan (rogge) kweekt.

Hoe wij dit doen? Heel makkelijk! We stoppen de gedroogde aren met korrels in een grote, oude kussensloop. Die knopen we dicht. Vervolgens pakken we wat stokken. Een oude paraplu, een (droge) houten stok uit het bos, verzin het maar. Hiermee slaan we even flink op de kussensloop met rogge erin.

Een graantje meepikken

Als het goed is zijn de korrels nu uit de aren geslagen. Daarom is het dus zo belangrijk dat de planten zo goed gedroogd zijn, want dan scheiden de korrels makkelijker. Als de planten te vers zijn laten de korrels niet los. Er blijven natuurlijk altijd wat korreltjes achter in de aren.

De korrels die achterblijven, die kan je er met de hand uit drukken als je daar zin in hebt. Of je geeft het aan de kippen, dan kunnen die er ook een graantje van meepikken. En ja, dat spreekwoord komt óók daar vandaan. Vroeger werden de plantenresten al aan het (pluim)vee gegeven.

Wacht niet te lang met oogsten

Voor het oogsten kan je beter niet te lang wachten. De aren gaan naar beneden hangen. Dan is het nog niet te laat hoor, maar het is een voorteken. Als de aren gaan hangen en je wacht nog erg lang, dan vallen de korrels vanzelf uit die hangende aren. Zo doen deze planten dat, het voortplanten! Een zuchtje wind blaast de losse korrels zo op de grond.

Om rogge te oogsten moet je dat dus voor zijn. Als je lang wacht vallen de korreltjes op de grond maar als je te vroeg oogst zitten de korrels nog te vast in de aren. Je kunt de rogge natuurlijk nog wel iets laten nadrogen. Zorg in elk geval dat je de trosjes oogst voor de zaden eruit op de grond vallen.

Rogge gebruiken en bewaren

Van rogge wordt bijna altijd roggemeel of roggebloem gemaakt. Ook daar zijn veel verschillende manieren voor, afhankelijk van hoeveel je te verwerken hebt. Meestal werkt een koffiemolentje goed voor kleine hoeveelheden, of je neemt een handgraanmolen die je op het aanrecht kunt klemmen. Daar gaat meestal 1 tot 5 KG graan in per keer. Binnen één minuut heb je dan al roggemeel.

Roggemeel of roggebloem maken

Roggemeel is wat je krijgt door de korrels fijn te malen in een molentje. Je doet de korrels in een molen en draaien maar! Dit meel kan je op zich al gebruiken, maar wil je dit fijner maken dan kun je nog een stapje verder gaan. Roggemeel is namelijk wat je het eerste krijgt.

Roggebloem krijg je door roggemeel te filteren. Je haalt het roggemeel door een fijne zeef. Wat overblijft is een zeer fijn poeder, dat is bloem.

Helaas is het natuurlijk wel zo dat -als je roggemeel door een zeef haalt- de grove stukken achterblijven. Van 500g meel houd je dan bijvoorbeeld maar 300g bloem over. De overgebleven grove stukken zou je weer als roggemeel kunnen gebruiken. Je kan ze natuurlijk ook nog een tweede keer door een molentje halen.

Meel of bloem verwerken tot eindproduct

Van roggemeel of roggebloem kan je veel verschillende eindproducten maken. Het meeste wordt rogge toch echt gebruikt om roggebrood te maken. Toch wordt ook al heel lang van rogge een echte Drentsche roggepap gemaakt, meestal met appel en soms met rozijntjes en suiker of honing.

Roggemeel of -bloem wordt dus vooral in bakproducten gebruikt. Je kunt het net als andere graansoorten gebruiken, al is rogge iets steviger dan bijvoorbeeld tarwe. Net als andere graansoorten is rogge dus best veelzijdig.

Een kleine kanttekening: Wij geven geen medisch-, dieet- of ander gezondheidsadvies. Doe altijd eerst zelf goed onderzoek voor je een plant gebruikt in de keuken!

Rogge houdbaarheid

De korrels van rogge blijven hooguit enkele maanden goed, maar het meel of de bloem van rogge kan je zeker een jaar bewaren. Dit kan je gewoon buiten de koelkast op een koele, donkere en vooral heel belangrijk een droge plek bewaren, in een gesloten (papieren) zak.

Rogge ziektes en plagen

Welke ziektes en plagen zijn er bij rogge? Rogge kent net als tarwe een aantal schimmels en aandoeningen die de wortels van de planten kunnen aantasten. Het beste kan dit worden voorkomen door het toepassen van wisselteelt, ook al is rogge niet ècht een vruchtgewas kan je dit het beste wel zo behandelen.

Net als alle grassoorten kan rogge last krijgen van moederkoorn. Dit is een zeer giftige schimmel die gelukkig zelden voorkomt. Je krijgt er met name last van bij rogge zaden waar geen controle op is, bijvoorbeeld wanneer je rogge zaden uit het buitenland hebt meegenomen. Dit is uiteraard verboden om deze reden.

Rogge kweken informatie