Yacón
Smallanthus sonchifolius - Asteraceae
Poten kweken en oogsten

Yacón soorten

Oorspronkelijk komt yacon uit Zuid-Amerika. Om precies te zijn uit het Andesgebergte. Hoewel de wetenschappelijke naam het niet direct doet vermoeden, is yacon familie van de zonnebloem en de aardpeer. Ook yacón wordt een vrij hoge plant met lange stengels, net als de twee andere leden uit de familie, die je ook in de moestuin kunt zetten.

Yacón wordt ook appelwortel genoemd. Waarschijnlijk door de sappige structuur en zoete smaak van de wortel. Soms wordt yacon met een K geschreven als yakon. Meestal wordt de naam uitgesproken als "jakkon" maar soms ook als "jakkoon". Yacon wordt ook wel Boliviaanse zonnewortel, of in het kort zonnewortel genoemd.

Yacón zaaien en planten

Wanneer kan je yacón zaaien?
Yacón zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan onder glas van februari tot mei.
Wanneer kan je yacón planten?
Yacón planten of uitplanten op de bestemde plek kan in de kweekkas van april tot juni. Yacón planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van mei tot juni.

Yacón wordt opgekweekt uit kleine broedknolletjes. Vanuit elk broedknolletje groeien dan meerdere yacóns, of hoe zeg je dat eigenlijk? Yacónen? Yacónnen? Vaak zeg je toch maar gewoon appelwortels voor het gemak. De broedknolletjes kweek je binnenshuis op. Wanneer deze een aantal wortel- en stengeluitlopers heeft gemaakt kan je deze planten.

Je kunt beter yacón planten in een kweekkas, daar is het stukken warmer. Heb je geen kweekkas dan kan je yacón buiten uitplanten op een zonnig plekje. Yacón planten we altijd pas na half mei, want eerder is het gewoon nog niet warm genoeg. Ook in de kas planten we yacón pas in mei of mogelijk iets eerder, als het weer erg goed mee lijkt te zitten.

Kies voor het kweken van yacón een geschikt plekje uit. Tijdens het kiemen van de broedknolletjes houd je deze licht vochtig. De knolletjes kiemen het beste als je deze in vochtige zaaigrond legt. Je ziet dan vanzelf wanneer daar stengels boven de grond uitkomen.

Yacon planten we altijd iets dieper in de grond. Ook de stelen die na het kiemen zijn ontstaan, mogen voor een deel onder de grond worden begraven. Zo maakt de plant vaak meer wortels onder de grond, vanuit die stengels, waardoor je ook meer kunt oogsten. Tegelijk voorkomt het dieper planten dat de hoge stengels straks door de wind omvallen.

Zet de ontkiemde broedknolletjes dus lekker diep in de grond. Ongeveer vijftien centimeter is prima, zo lang er nog iets van het stengeltje boven de grond zit. Dat maakt het verder groeien net even iets makkelijker.

Per vierkante meter kan je ongeveer 1 tot 2 yacón planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 1 tot 2 yacón planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Yacón standplaats en verzorgen

Eigenlijk is yacón een meerjarige plant maar de plant is absoluut niet winterhard. Bij dalende temperaturen sterft de plant langzaam af in het najaar. Daarna kan je yacon oogsten. Yacon kweken we dus altijd als eenjarige omdat je na de oogst niets meer over kunt houden.

In tegenstelling tot het broertje aardpeer staat yacon graag in de volle zon, net als het andere broertje zonnebloem dus. De stengels worden zeer groot en halen vaak makkelijk de twee meter. Dat kan soms voor wat schaduw zorgen voor andere planten. Als dit een probleem is zet je yacon liever ergens in een border.

Zet yacon niet te vroeg buiten in de grond. In een kweekkas kan je yacon iets eerder dan half mei uitplanten.

Je kunt yacon eventueel ondersteunen met een gaas of iets dergelijks. Zo kan deze beter een storm weerstaan. Dit is vooral nodig als je yacon niet diep genoeg in de grond hebt geplant.

Yacón is een meerjarige plant, niet wintergroen en blijft in leven zo lang de temperatuur hoger is dan 15℃.

Yacón combinatieteelt en wisselteelt

Yacón
Voor het kweken van yacón zou je wisselteelt kunnen gebruiken. Yacón is een wortel- of knolgewas. De ideale voorteelt is een vruchtgewas en de ideale nateelt is een aardappelsoort of peulgewas volgens het wisselteelt schema.

Yacón goede buren
Yacón heeft geen nadrukkelijk goede buren.

Yacón slechte buren
Yacón heeft geen nadrukkelijk slechte buren.

Yacón water geven

Hoewel de knollen zich vullen met vocht, kan je beter niet te veel water geven. Zeker op stevige en vochthoudende grond pas je goed op. Yacon krijgt snel last van wortelrot op natte grond. Vergeet geen water te geven, maar het is beter om steeds een klein beetje te geven. En ook pas wanneer de grond goed is opgedroogd.

Wij zitten op kleigrond en onze eerste yacónteelt mislukte deels door te veel water. Yacon kan daarom beter op een losse en doorlaatbare grond staan. Je geeft dan ook minder snel te veel water.

Yacón grondsoort en bodem

Yacon stelt weinig eisen aan de bodem. Je kunt in principe yacon kweken op kleigrond, maar deze blijft erg lang nat na een regenbui. Kweek in dat geval yacon op heuvels en geef heel weinig water, tenzij het erg droog is. Je kunt de bodem verbeteren met compost en koemestkorrels vóór het planten van de knolletjes.

Een grondsoort hoeft dus niets uit te maken, maar yacon kweken op kleigrond is iets uitdagender. De knolletjes groeien daar ook goed op. Zelf zitten we op kleigrond en na de eerste, mislukte poging ging het erg goed. We laten de grond tussentijds steeds goed opdrogen en kweken yacon op heuveltjes.

Kweek je op kleigrond dan is het ook aan te raden op brekerzand te gebruiken, naast compost en koemestkorrels. Hiermee maak je de bodem mooi luchtig en veel beter doorlaatbaar. Het zand zakt tegen het einde van het jaar verder de grond in. Kweek je volgend jaar weer yacon dan zal je dit moeten herhalen.

Op een luchtige grondsoort groeien de knollen iets makkelijker. De wortels kunnen makkelijker uitdijen en water kan er makkelijker wegstromen. Een goede afwatering zorgt voor een makkelijkere teelt. Hoewel niet vereist, is de ideale grond voor yacon doorlaatbaar, humusrijk en voedzaam.

pH

Yacón tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?

Yacón bemesten

De ideale grond voor yacon is voedzaam. Bemesten kan dus nuttig zijn. Het is geen vereiste maar een handje kalium verhoogt de weerstand en bevordert wortelgroei. Beiden wil je graag bij yacon. Deels omdat je yacon natuurlijk kweekt voor de wortels, maar ook omdat de plant zo beter bestand is tegen het afwisselende weer.

Het bemesten van yacon is dus niet per se vereist maar heeft grote voordelen. Zeker omdat de plant niet inheems is en van verre, warmere streken komt.

Yacón bloei en bestuiven

Omdat yacon een meerjarige plant is, bloeit deze niet vaak in het eerste jaar al. Toch kan het eens gebeuren. Voor de oogst maakt dat niet uit en de bloemetjes zijn ook erg leuk om te zien. Het zijn een soort piepkleine zonnebloemetjes. Geel met een oranje hartje. Mooie bloemetjes en een stuk kleiner dan je zou verwachten bij zo'n grote plant.

De bloemetjes zijn tweeslachtig en bevatten dus zo wel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen. Voor de zaadteelt hoef je het zelden te doen, het is veel sneller om broedknolletjes te planten. Bij het opkweken uit zaad zal je de planten in de eerste jaren ook steeds naar binnen moeten halen, om te overwinteren.

Wel zijn de bloemetjes van yacon erg aantrekkelijk voor bestuivende insecten. Net als bij zonnebloemen komen er veel bijtjes, hommeltjes en zweefvliegjes op af.

Wanneer yacón oogsten

Wanneer kan je yacón oogsten? Doorgaans doe je dit van november tot januari.

Veel mensen weten niet dat ook het blad eetbaar is. Naar wat ik heb gelezen alleen bij kleine hoeveelheden. Of dat lekker is, dat kan je zelf het beste uitproberen. Zelf vind ik van niet, de blaadjes zijn erg stug. Waar je yacon eigenlijk voor kweekt dat zijn natuurlijk de knollen. Aan één plant, uit één broedknolletje dus, komen meerdere grote knollen. Dit kan oplopen tot tientallen knollen als je een goede oogst hebt.

Het kan even wrikken zijn, maar het is de bedoeling om de hele plant uit de grond te krijgen. Vaak kan je hier een stevige spitvork voor gebruiken. Hiermee wip je de hele plant los. Zeker op stevige grond krijg je de plant zonder spitvork echt niet los. Dit hebben we zelf ondervonden op onze kleigrond. De plant zit stevig verankerd in de bodem, met dezelfde knollen die je juist wilt oogsten.

Zorg altijd dat je yacon hebt geoogst vóór de vorst, maar zeker ook vóór eventuele regenachtige periodes. Door hevige regenval die we vooral in de herfst kennen, kunnen de knollen namelijk alsnog gaan rotten. Ook onder de grond overleven de knollen de winters dus bijna nooit. Dit maakt het toch echt een hele andere plant dan het zusje, de aardpeer, ook al oogst je ze op dezelfde manier.

Controleer na het uithalen van de yacon of er geen resten zijn achtergebleven. De zullen waarschijnlijk niet volgend jaar spontaan opkomen, maar wat je laat zitten gaat verloren en dat is zonde.

Yacón gebruiken en bewaren

Yacón heeft een vrij sappige structuur. De smaak is een beetje zoet maar kan ook wat waterig zijn. Je kunt de appelwortel of yacon heel divers gebruiken in de keuken. Zo kan het met name rauw in salades, want je kunt yacon ook rauw eten. De knollen worden ook vaak gestoofd en je kunt er zelfs mee roerbakken.

Door het sap uit de wortel te persen en dit te koken ontstaat er een dikke stroop. Je kunt van yacon dus ook siroop maken. Dit is een zoete, stroperige brei die je kunt gebruiken voor veel zoete gerechten. Denk aan pannenkoeken of cake en gebakjes waar je het overheen kunt doen.

Yacon is als wortelgewas dus echt veelzijdig. Lust je de wortel niet rauw dan zou je er eens mee kunnen koken of je maakt er siroop van.

Yacón houdbaarheid

Je kunt de knollen best lang bewaren in een houten kist of met wat aarde. Wat belangrijk is om rekening mee te houden is dat je de knollen vooral niet in de koelkast moet bewaren, maar op een andere koele en donkere plaats. Denk hierbij aan de onverwarmde schuur. Daar zijn de knollen tot wel 3 maanden te bewaren. Leg de knollen bij voorkeur niet over elkaar heen om schimmel te voorkomen. Bewaar de knollen ook vooral niet in een papieren zak en absoluut niet in plastic.

Yacón ziektes en plagen

Over het algemeen is yacon erg resistent tegen ziektes en plagen. Lage temperaturen en vooral nattigheid zijn het grootste gevaar, omdat dit voor wortelrot kan zorgen. Verder kunnen de knollen een enkele keer worden aangetast door beestjes in de bodem. Vaak onbedoeld door bijvoorbeeld veenmollen die door de grond woelen.

Yacón kweken informatie