Roos
Rosa, Rosaceae (rozenfamilie)

Roos soorten

Roos draagt de (Latijnse) wetenschappelijke naam Rosa en is een lid van de rozenfamilie, ook wel rosaceae.

Er zijn ontelbaar veel verschillende rozen. Sommige in struikvorm, laagblijvend en ideaal voor perkjes en plantsoenen in straatjes. Andere soorten rozen vormen grote struiken met veel scherpe doorns, of juist zonder doorns. Inmiddels zijn er namelijk ook doornloze variëteiten gecultiveerd. Er is voor iedereen een passende rozensoort te vinden!

Alle rozen zijn eetbaar. Dat wil zeggen, van alle rozen kan je de rozenblaadjes en rozenbottels gebruiken. Behalve van de bloemist natuurlijk, of rozen die als sierplant worden verkocht, die worden vaak behandeld met pesticiden. Dus kweek vooral je eigen rozen op natuurlijke wijze, dan zijn ze gewoon te gebruiken in de keuken.

Niet alle rozen hebben een sterke geur maar de meesten ruiken heerlijk. De geur van de roos kent bijna iedereen wel. Er zijn soorten die meer geschikt zijn om te gebruiken voor de geur, of die juist beter voor consumptie zijn. De bloemige en zoete geur is heel herkenbaar. Het soort dat je kiest bepaalt een beetje wat je ermee kunt doen.

Voor de lekkerste rozenthee wordt vaak een ras zoals de Egelantier of de Hondsroos gebruikt. Beiden kan je overigens makkelijk zelf zaaien. De meeste rozensoorten maken scherpe doorns en kunnen gemeen prikken. Vaak kan een gespecialiseerde kweker alles vertellen over de verschillende soorten. Er zijn er te veel om op elk soort dieper in te gaan.

Eigenlijk zijn alle rozen meerjarige planten. Een goed winterharde roos zal nog vele jaren blijven staan. Sommige rozen zijn minder winterhard en minder geschikt voor ons klimaat. Deze rozensoorten kunnen soms afsterven in de winter. Kies daarom altijd een soort dat geschikt is voor de plek waar je deze plant.

Roos zaaien of planten

Wanneer kan je roos zaaien?
Roos zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan direct buiten van april tot juni. Roos zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan onder glas van maart tot april.
Wanneer kan je roos planten?
Roos planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van februari tot juli en van oktober tot december.

Rozen worden vaak gekocht als plant en aangeplant. Het zijn eigenlijk allemaal meerjarige planten, met enkele kleine en onbekende uitzonderingen. Sommige soorten kan je toch goed zelf zaaien, met zaden uit rozenbottels. Vaak moeten de zaden eerst worden gestratificeerd. Dat betekent dat je er een koude periode over laat gaan.

Stratificeren werkt zo: Je legt de zaden een tijdje in de koelkast, in een zakje met vochtig keukenpapier. Door de koude periode creëer je het idee van een winter. Wanneer de temperaturen daarna weer stijgen, worden de zaden geactiveerd en kunnen ze beter kiemen. Vaak zijn voorverpakte zaden al gestratificeerd.

Roos zaaien of voorzaaien

Je kunt de zaden van een roos zaaien in de vollegrond, maar wij doen dat liever in kweekpotjes. De roos zaaien we dan in P7-formaat kweekpotjes (7x7 centimeter). Rozen zaaien we van het voorjaar tot en met de vroege zomer. Je kunt binnen op de vensterbank beginnen in het vroege voorjaar. Later kan je ook buiten rozen zaaien.

Vul gewoon een aantal kweekpotjes met fijne zaaigrond en druk dit aan. Hier bovenop leg je de rozenzaadjes. Je dekt de rozenzaadjes af met een laag zaaigrond van maximaal een centimeter dik. Houd het mengsel vochtig en zet de potjes in een lichte (zonnige) vensterbank of buiten op een zonnige plek.

Het kan even duren maar vroeg gezaaide rozen kiemen meestal binnen 2-4 weken. Het kan per soort verschillen dus een exacte tijd is er niet aan te koppelen. Ook oudere zaden doen er vaak langer over. Zaai in elk potje meerdere zaden, zodat je zeker weet dat er in elk potje iets opkomt. Je kunt na opkomst wat zaailingen verwijderen tot je er één per potje over hebt.

Extra tip: Vaak zetten we de roos vóór het uitplanten eerst nog in een rozenpot. Zo kan deze in een beschermde pot goed aansterken voor deze de vollegrond in gaat.

Roos planten (aanplanten of uitplanten)

Of we nu een roos zaaien of gewoon een plant kopen bij de kweker, het moment komt dat deze de grond in moet. Een roos planten we altijd op een zonnige plek. De halfschaduw kan op zich wel, maar de roos doet het gewoon beter op een lichte en zonnige plek. Graaf een gat waar de kluit in past. Vul het gat eventueel eerst met compost.

Houd bij het planten rekening met de gewenste grondsoort, meestal licht zuur. Gooi het plantgat rondom de kluit dicht na het planten. Druk het ook nog even goed aan en geef direct water. De roos heeft tijd nodig om aan te slaan maar een krachtige plant, doet dit vrij snel. Binnen enkele weken groeit de roos vaak verder.

Een roos planten we eigenlijk altijd in een vollegrond. Er zijn mensen die rozen in grote potten planten maar dit is verre van ideaal. Ook wij raden aan om de roos in de vollegrond te zetten.

Per vierkante meter kan je ongeveer 1 tot 3 roos planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 1 tot 2 roos planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Roos verzorgen

Rozen hebben wat verzorging nodig om mooi te blijven. Natuurlijk kan je zo'n rozenstruik lekker wild laten worden. Wij gaan graag efficiënt om met de ruimte die we hebben. Op iedere vierkante meter staan wel een plant. De roos houden we dus regelmatig bij. Jaarlijks snoeien, bemesten, maar vooral ook het opbinden van de roos is dan belangrijk.

De meeste mensen kweken rozen langs een rozenboog. Dan is snoeien maar zeker ook het opbinden iets wat je elk jaar doet. Opbinden doen we door de roos langs een rozenboog, pergola of schutting te leiden. Door de takken vast te maken dus, zodat de roos mooi in vorm blijft groeien. Wees daarbij voorzichtig als je een roos met doorns hebt!

Rozen kweken is niet moeilijk, zo lang de roos maar op een goede plek staat. Zo kan je ook zelf thuis rozenbottels kweken of rozenblaadjes plukken voor rozenwater of rozenthee. Op schaduwrijke plekken groeien rozen slecht. Ook rijpen rozenbottels veel beter in de zon. Op een zonnige plek kan je dus meer rozenbottels oogsten als het zo ver is.

Roos is een meerjarige plant, niet wintergroen en blijft in leven zo lang de temperatuur hoger is dan -10℃.

Roos water geven

Meestal groeit een roos in de vollegrond goed zonder al te veel water te geven. Bij erge droogte kan je de roos het beste wel extra water geven. Zorg dat je roos niet te nat staat na een regenbui, maar ook dat deze in de zomer niet kurkdroog staat. Vooral in de zomer geef je extra water. De rest van het jaar heeft de roos weinig extra nodig.

Roos grondsoorten

De meeste rozen groeien graag op een lichtzure grond, maar er zijn ook soorten die graag op kalkrijke grond staan. Vraag dus aan de kweker welk soort je hebt, of vraag het aan ons als je zaden hebt gekocht. Bekijk per soort welke grond deze nodig heeft om de ideale bodem te creëeren voor jouw rozenstruik.

Groeit jouw rozensoort graag op zure grond, vul het plantgat dan eventueel met tuinturf. Staat jouw rozensoort graag op kalkrijke grond, strooi dan regelmatig kalk en zet je roos niet in de buurt van coniferen. Zrog in ieder geval altijd dat de grond goed doorlaatbaar is, zodat overtollig water makkelijk weg kan.

Sommige mensen zetten een roos in een grote pot. Bij kleine struikvariëteiten kan dit. De meeste rozen doen het echter slecht in potten. Daarom zetten we rozen eigenlijk altijd in de vollegrond.

pH

Roos tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?

Roos bemesten

Rozen die graag op kalkrijke grond staan hebben regelmatig extra kalk nodig. Zeker als de grond eigenlijk lichtzuur is. Voor de meeste rozen is de zure grond echter ideaal en dan hoef je geen kalk te geven. Wel kan je de roos het beste ieder jaar bemesten om deze extra voeding te geven.

Wil je de roos bemesten, kies dan vooral een fosfaatrijke meststof. Van rozen gebruiken we vooral rozenblaadjes en rozenbottels. Deze vloeien allemaal voort uit de bloemknoppen. Een fosfaatrijke mest versterkt de knoppen van planten en zorgt hiermee voor gezondere bloemen en rozenbottels.

Roos kweken op verschillende manieren

Rozen worden vaak opgebonden om deze recht en in vorm te houden.

Roos
Voor het kweken van roos hoef je geen wisselteelt te gebruiken.

Roos goede buren
Roos kweken kan goed samen met bieslook, bosui, knoflook, lavendel, lenteui prei, stengelui, ui, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Roos slechte buren
Roos heeft geen nadrukkelijk slechte buren.

Roos bloei en bestuiven

Wanneer bloeit roos? Roos bloeit doorgaans van juni tot september.

Rozen bestuiven we niet zelf met de hand. De roos maakt veel lange meeldraden, waarvan stuifmeel direct op de stampers in dezelfde bloem valt. De meeste bestuiving gebeurt door de wind en insecten. Rozen zijn dus goed zelfbestuivend te noemen. Rozen bestuiven is alleen nodig voor vruchtbare zaden (zaadteelt), maar de zaadteelt is nog niet zo eenvoudig.

Rozen kruizen makkelijk met andere rozen in de omgeving als die tegelijk bloeien. Kruisbestuiving zorgt ervoor dat rozen niet zo zaadvast zijn. Wil je rozen kweken voor de zaadteelt dan moet je de bloemen dus isoleren. Ook andere planten uit de rozenfamilie kunnen kruizen met rozen. In de zaaikalender kan je filteren op plantenfamilie, om alle planten uit de rozenfamilie te zien.

Wanneer roos oogsten

Wanneer kan je roos oogsten? Doorgaans doe je dit van juni tot december.

Rozen kweken we voor de rozenbottels en bloemblaadjes. De bloemblaadjes kan je tijdens de bloei steeds plukken. Rozen bloeien vaak doorlopend, meerdere keren achter elkaar, steeds met andere bloemen uit andere knoppen. Rozen oogsten we gedurende de hele zomer en herfst, deels ook afhankelijk van het soort en wanneer je hebt gezaaid of geplant.

Ook de gesloten bloemknoppen zijn eetbaar en kan je plukken. Hoewel je rozenblaadjes tijdens de hele bloei kunt blijven plukken, zijn rozenbottels iets lastiger. Die zijn pas echt rijp als ze een mooie kleur hebben. Je kunt de rozenbottels afknippen. Wacht er niet te lang mee want dan worden ze hard en bruin of zwart. Wel kan je rozenbottels later nog zelf drogen voor thee.

Roos gebruiken

Van rozenblaadjes kan je een aftreksel in heet water maken om heerlijke rozenthee te zetten. Je kunt ook rozenbottels plukken en laten drogen. Rozenbottels drogen we door ze in stukjes te hakken of te pletten, en aan de lucht te laten drogen. Bijvoorbeeld op de vensterbank. Van de gedroogde rozenbottels kan je later ook thee zetten.

Rozenbottelthee heeft veel gezonde eigenschappen. Rozenwater, een aftreksel van (verse) rozenblaadjes, wordt in sommige landen gebruikt om gerechten zoeter te maken. Je kunt het ook zo drinken. De ongeopende bloemknoppen van de roos kan je eten en verwerken in een koud gerecht.

Roos houdbaarheid

Hoelang zijn rozen houdbaar? Zo wel de rozenblaadjes als rozenbottels kan je drogen. Vooral de rozenbottels nemen enige tijd in beslag voor deze goed gedroogd zijn. Eenmaal gedroogd kan je beiden nog ten minste een half jaar tot een jaar beware, maar wel in een afgesloten potje of bakje.

Andere verse delen van de plant zoals bloemblaadjes of ongeopende bloemknoppen, gebruik je het liefst zo snel mogelijk. Deze zijn maximaal enkele dagen te bewaren in de koelkast of buiten de koeling.

Roos snoeien

Wanneer kan je roos snoeien? Doorgaans doe je dit van maart tot april.

Een rozenstruik moet eigenlijk jaarlijks worden teruggesnoeid. Doe dit bij voorkeur in het voorjaar. Het beste moment om een roos terug te snoeien is in april. Verwijder dan kruisende of parallel lopende takken, maar ook dode en zieke of beschimmelde takken direct.

Door te snoeien houd je een rozenstruik mooi in vorm, maar je voorkomt hiermee ook schimmels en ziektes. De wind kan goed door een luchtig gesnoeide rozenstruik waaien waardoor schimmels minder snel vat krijgen op de takken van de rozenstruik.

Roos ziektes en plagen

Welke ziektes en plagen zijn er bij rozen? Rozen zijn soms vatbaar voor sterroetdauw. In de meeste gevallen is dit te voorkomen door rozen jaarlijks goed te snoeien, zodat de wind tussen de takken kan waaien. Verwijder dode takken, ook als deze aan de plant zitten en voorkom dat de bodem lang nat blijft om schimmels en ziektes te voorkomen.