Artisjok
Cynara scolymus, Asteraceae (composietenfamilie)

Artisjok soorten

Artisjok draagt de (Latijnse) wetenschappelijke naam Cynara scolymus en is een lid van de composietenfamilie, ook wel asteraceae.

Welke soorten artisjokken zijn er? De kleur van de bloem kan verschillen per soort. Sommige artisjokken bloeien paars en anderen juist groen. Veel verschil in smaak en grootte is er niet tussen de rassen die er zijn.

Artisjok zaaien of planten

Wanneer kan je artisjok zaaien?
Artisjok zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan direct buiten van april tot mei. Artisjok zaaien of voorzaaien/voorkiemen kan onder glas van februari tot maart.
Wanneer kan je artisjok planten?
Artisjok planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van april tot juni.

Bekijk ook het artisjok zaaien stappenplan met video

Artisjokken zaaien we vaak binnen voor in potjes, gewoon op de vensterbank. Het grote voordeel is dat de planten dan een kleine voorsprong hebben. De kans dat je hetzelfde jaar kunt oogsten is dan stukken groter. Wanneer je laat begint met zaaien wordt die kans al een stuk kleiner.

Artisjokken zaaien in potjes

Je kunt al heel vroeg in het jaar artisjokken zaaien. Bedenk je goed dat de planten tot ongeveer april binnen moeten blijven en best groot worden. Artisjokken zaaien we daarom altijd in grotere kweekpotjes, zoals P9 formaat (9x9 centimeter) kweekpotjes.

Vul een aantal kweekpotjes met zaaigrond en druk dit aan. In elk kweekpotje zaai je een paar zaden, niet dieper dan anderhalve centimeter. Druk de grond ook na het zaaien weer goed aan. Houd de grond vochtig, tijdens en na het kiemen, tot de plantjes groot genoeg zijn om uit te planten. Als er meerdere opkomen, verwijder je zaailingen tot je er één per potje over hebt. Je kunt de rest wegknippen met een schaar.

Artisjok planten in de vollegrond

Uiteindelijk kan je artisjokken eigenlijk alleen maar in de vollegrond zetten, of in een hele grote bak of kuip. Maak een of meerdere gaten in de grond voor je zaailing, of zaailingen, waar de kluitjes in passen. Zet de kluitjes in deze gaten en druk de grond weer mooi dicht. Wees voorzichtig zodat je de worteltjes niet stuk maakt.

Per vierkante meter kan je ongeveer 1 tot 2 artisjok planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 1 tot 2 artisjok planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Artisjok verzorgen

Artisjokken kweken is niet erg moeilijk maar een artisjok neemt veel ruimte in. Geef genoeg water en vergeet niet om ze sterk te bemesten. Goed beschermen tegen strenge vorst. Lichte vorst is meestal geen probleem, maar artisjokken zijn niet heel sterk winterhard. Artisjokken worden erg groot maar het zijn indrukwekkende, mooie planten om te zien.

Omdat de artisjok meerjarig is kan je een lange tijd artisjokken kweken. Zet de artisjok dus op een geschikte plek. Artisjokken groeien goed in de halfschaduw. Heel veel zon hoeven ze niet te hebben. Je kunt bijvoorbeeld artisjokken kweken in een voortuin, waar niet de hele dag zonlicht komt.

Artisjok is een meerjarige plant, niet wintergroen en blijft in leven zo lang de temperatuur hoger is dan -10℃.

Artisjok water geven

Artisjokken gebruiken veel water, maar je hoeft tijdens vochtigere perioden lang niet iedere dag water te geven. In principe groeit een artisjok in de zomer ook als je een goed vochthoudende bodem hebt. Heb je dat niet, geef dan tijdens droge perioden dagelijks enkele liters water. Sla een keer over als de bodem nog vochtig aanvoelt.

Artisjok grondsoorten

Artisjokken groeien snel wanneer ze eenmaal de ruimte hebben. Bovendien worden artisjokken erg groot. Artisjokken hebben dus een voedzame grond nodig. Ook op stevigere grondsoorten zoals kleigrond groeien artisjokken over het algemeen prima. Werk voor het planten compost in en maak de grond los. Koemestkorrels zijn aan te raden.

pH

Artisjok tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?

Artisjok bemesten

Artisjokken gebruiken veel voeding om zo groot te worden. Wees vooral gul met het geven van gebalanceerde meststoffen. Extra kalium helpt de plant beschermen tegen lage temperaturen in de winter. Artisjokken regelmatig bemesten om de bodem voedzaam te houden. Ook regelmatig compost en koemestkorrels strooien draagt hieraan bij.

Artisjok kweken op verschillende manieren

Artisjokken worden vaak in rijen gekweekt.

Artisjok
Voor het kweken van artisjok hoef je geen wisselteelt te gebruiken.

Artisjok goede buren
Artisjok kweken kan goed samen met doperwt kapucijners, linzen, maïs, peul pronkboon, slaboon, tuinboon, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Artisjok slechte buren
Artisjok heeft geen nadrukkelijk slechte buren.

Artisjok bloei en bestuiven

Wanneer bloeit artisjok? Artisjok bloeit doorgaans van juli tot november.

Voor de gewone teelt van eetbare artisjokken, hoef je de bloemen van artisjokken niet te bestuiven. Wel als je artisjokken wilt kweken om de zaden te kunnen zaaien. De artisjok is een zelfbestuivende plant, éénhuizig en met tweeslachtige bloemen. Insecten regelen de bestuiving voor het grootste deel. Daar hoef je zelf niets voor te doen maar nogmaals, voor de oogst is bestuiving niet nodig. Je oogst de bloemknoppen vóór deze opengaan.

Artisjokken maken schitterende bloemen. Hieraan is duidelijk te zien dat de artisjok eigenlijk een soort distel is. De bloemen blijven bovendien gedurende een lange tijd bloeien. Als je niet oogst heb je er dus nog steeds heel lang plezier van in jouw tuin of moestuin. Artisjokken zijn ook uitstekende sierplanten.

Ben je toevallig benieuwd of jouw artisjok al van plan is te gaan bloeien? Kijk dan eens in het hart van de plant! Op de foto hierboven zie je hoe het er dan uit moet zien. Als je de beginnende bloemknop ziet zitten, staat de artisjok zeker op springen. Leuk! Meestal zie je dat rond het late voorjaar en dan krijg je dus bloemen in de zomer die volgt.

Wanneer artisjok oogsten

Wanneer kan je artisjok oogsten? Doorgaans doe je dit van juli tot oktober.

Van artisjokken worden de bloemknoppen geoogst als het blad er omheen nèt een beetje uit elkaar begint te staan. Afhankelijk van het moment waarop je hebt gezaaid kun je in de zomer de bloemknoppen oogsten, voor de bloei.

Je bent te laat met oogsten als de bloemknoppen open gaan staan. Dit hoeft overigens niet zo'n ramp te zijn, want de bloemen zijn schitterend om te zien. Artisjokken kweken in de voortuin is dan ook erg leuk. Voorbijgangers kijken vaak naar de schitterende, meestal paarsgekleurde bloemen. Ze hebben iets weg van een distel, waar ze overigens familie van zijn.

Artisjok gebruiken

Hoe gebruik je artisjokken? Artisjokken worden gekookt. Je kunt artisjokken eten met knoflookmayonaise of met Parmezaanse kaas, bijvoorbeeld als ovengerecht. Een artisjok smaakt zacht en soms een klein beetje bitter. Artisjokken moeten heel lang koken voor ze gaar zijn.

Artisjok houdbaarheid

Hoelang is een artisjok houdbaar? Verse artisjokken zijn het lekkerste. De pas geoogste bloemknoppen zijn tot maximaal een week in de koelkast te bewaren. Om te voorkomen dat je oogst uitdroogt kan je de artisjokken het beste in een vochtige theedoek bewaren. Het is niet aan te raden om al gekookte artisjokken te bewaren. Je kunt artisjokken kort blancheren en in de diepvries bewaren, maar ook dit komt de kwaliteit niet ten goede. Wel blijven ze op die manier nog enkele maanden houdbaar.

Artisjok ziektes en plagen

Welke ziektes en plagen zijn er bij artisjokken? De artisjok kan last krijgen van zwarte bladluizen. Dit komt met regelmaat voor. Meestal blijft de plaag beperkt en verdwijnt deze wanneer de dagen erg warm worden. Je kunt luizen bij artisjokken voorkomen met combinatieteelt, door planten in de buurt te zetten waar luizen niet van houden (of juist wel, als lokplanten).