Postelein

De meeste soorten tijm zijn matig winterhard en kunnen veel hebben. Een plekje in de volle zon heeft tijm erg nodig, op plekken met meer schaduw krijgt het plantje niet alleen te weinig licht. Stel dat je het plantje aan de schaduwzijde van het huis zet, dan wordt het hier ook al heel snel veel te koud gedurende de winter. Altijd in de volle zon dus, op een warm plekje in de tuin!

Hoewel sommigen anders zullen beweren, vind ik maïs niet erg lastig te kweken. De plant lijkt mij erg geschikt voor beginners, maar als je grote en volle kolven wilt heb je wel wat meer nodig dan een handschepje. Je hebt er alleen wel flink wat ruimte voor nodig, want als maïs niet goed wordt bestoven heb je geen (of halve) maïskolven. De bestuiving lukt echter het beste als maïs met heel veel planten in een blok worden geplant. Een groot vierkant vak van ten minste één vierkante meter. Dit heeft veel voordelen, behalve dat de planten natuurlijk beter worden bestoven omdat ze dicht op elkaar staan. De planten kunnen zo namelijk ook minder snel omvallen bij sterke wind.

Wat belangrijk is om rekening mee te houden bij maïs, is dat de planten dus veel zonlicht en warmte nodig hebben. Oorspronkelijk komt maïs namelijk uit warme streken, denk daarbij aan bijvoorbeeld Mexico. Veel zon en veel warmte dus. Heel belangrijk en niet te onderschatten. Daarnaast worden de planten ook aardig groot. Dat betekend dat ze voor veel schaduw zorgen. Je kunt deze dus het beste op een plekje zetten aan de rand van de tuin, waar deze niet in de weg staan van het zonlicht voor andere planten.

Maïs is makkelijk in de kruisbestuiving. Dat lijkt leuk, maar als de buurman óók maïs heeft staan dan is dat alles behalve leuk. Stel dat de buurman voedermaïs heeft staan voor het vee, dit soort maïs is niet zo lekker om zo te eten. Mocht deze kruisbestuiven met jouw suikermaïs dan krijg je geen lekkere zoete kolven, maar een soort kruising met voedermaïs. Maïs kan over enkele kilometers door pollen via de lucht andere planten bestuiven. Woon je in de buurt van een boerderij waar maïs wordt gekweekt? Let dan goed op en vraag des noods welk soort maïs er wordt gekweekt.



Maïs maakt mannelijke en vrouwelijke bloemen. De mannelijke bloemen groeien net als veel andere grasachtigen uit de top van de stengel. Het lijkt op een soort vuurwerkje, de uit elkaar groeiende sprietjes met bloemetjes eraan. Deze bloemen maken stuifmeel waarmee de vrouwelijke bloemen moeten worden bestoven. Gelukkig groeien mannelijke en vrouwelijke bloemen wel aan de zelfde plant, maïs is dus eenhuizig. De vrouwelijke bloemen groeien aan de zijkant van de maïs stengel. Je kunt ze herkennen aan hele lange, dikke en kleverige haartjes die uit een soort groene mini-maïskolf komen groeien. Een leuk feitje: ieder haartje wordt één maïskorrel. Alle haartjes zullen dus bestoven moeten worden voor een volle maïskolf! Het is hierom extra belangrijk om de kolven in een blok te planten, zodat het stuifmeel van alle kanten bij alle planten kan komen.

Als plant neemt een slaboon heel erg weinig ruimte in, zeker als je een stamslaboon hebt. De stamslaboon blijft laag, wordt ongeveer 40 centimeter lang en klimt niet omhoog. De stokslaboon klimt wel en kan tot zelfs meer dan 2 meter hoog groeien (maar is eigenlijk zelfs langer). De stokslaboon wikkelt zich om een lange stok of om een (dik) touw heen. Van de stamslaboon heb je misschien een vierkante meter aan planten nodig voor een leuke opbrengst. Voor de stokslaboon heb je minder ruimte nodig. Omdat deze in de hoogte groeit en erg lang kan worden, haal je vaak meer opbrengst uit minder ruimte.

De slaboon heeft veel warmte en zonlicht nodig. Er wordt daarom wel eens gezegd "een slaboon mag mij niet zien". Dit zinnetje wordt gebruikt om het makkelijk te onthouden, maar eigenlijk schrijf je "mei" in plaats van "mij". De slaboon mag de maand mei niet zien. Dit is een handig ezelsbruggetje om te onthouden dat slabonen warmte nodig hebben, ze mogen niet vóór half mei buiten staan. Natuurlijk kan je slabonen wel al iets eerder binnen voorzaaien om deze later buiten te planten. Kies voor het planten, zoals gezegd, een warme en zonnige plek uit.

Wat leuk is aan slabonen is dat deze aardig snel kunnen groeien, snel beginnen met bloeien en je er dus binnenkort al van kunt oogsten. De tijd gaat hier sneller dan je denkt. Boontjes kunnen tevens erg productief zijn, zeker als ze op de juiste plek staan. Hierdoor kan je soms veel meer oogsten dan je eigenlijk op kunt. Dat vind ik eigenlijk nog wel het leukste, om de verse oogst met familie, vrienden of buren te kunnen delen.

De ananaskers is een lampionplant en officieel is het een meerjarige (vaste) plant. Hier wordt de ananaskers in de moestuin als éénjarige gekweekt, want in het zelfde jaar kun je er nog van oogsten en de plant is niet winterhard. Dat oogsten lukt dan alléén als het warm en zonnig genoeg is geweest en als de plant op de juiste bodem staat, anders kan de oogst wel eens gaan tegenvallen. Bij een slechte zomer pluk je mogelijk minder, maar dat is ook deels afhankelijk van het ras. De ananaskers staat graag op een beschut plekje, maar wel in de volle zon en zo warm mogelijk.

Prei is familie van de look, van uien en knoflook dus. De plant wordt over het algemeen wel wat groter. Heb je liever een kleine prei? Kijk dan vooral ook eens naar de stengelui, dat is een soort kleine prei. Toch neemt prei niet zo veel ruimte in als je zou denken, zoals de plantafstand die wordt genoemd bovenin deze pagina laat zien. Eigenlijk is prei tweejarig, in het tweede jaar bloeit de plant, maar soms schiet prei ook al door in het eerste jaar. Dat heeft dan te maken met het ras dat je kweekt. Er zijn rassen die sneller of juist minder snel doorschieten, en hierdoor geschikt zijn voor de zomer, herfst of zelfs winter. Kies vooral het juiste ras uit dat bij de juiste periode past, de periode waarin je prei wilt kweken.

Zoals in de vorige alinea omschreven, neemt het kweken van tarwe best veel ruimte in beslag. Toch is het leuk om het eens te proberen! De teelt van tarwe is vrij eenvoudig, al heb je wel rekening te houden met de bemesting. Het èchte werk begint pas bij het oogsten. Op het platteland worden de de korrels van het stro gescheiden door grote maaidorsers. Bij het zelf kweken zal je hier een creatieve oplossing voor moeten bedenken. Veel werk, maar des te leuker is het om straks je (misschien wel eerste) zelfgemaakte brood te kunnen proeven!

Boerenkool is een koolsoort en kan aardig groot worden. Hoewel de grootte doorgaans kleiner is dan bijvoorbeeld bloemkool of broccoli, is het toch aan te raden flink wat ruimte te reserveren voor de teelt van boerenkool. Zoals het gezegde dat iets "groeit als kool" al beweert, groeit ook boerenkool aardig snel. Zet je boerenkool op een plekje in de halfschaduw dan groeit deze het beste. Dit is vooral belangrijk als je de teelt, zoals gebruikelijk bij boerenkool, iets later in het jaar laat plaatsvinden. Je zal gedurende (de tweede helft van) de zomer te maken krijgen met warmte en mogelijk een hittegolf. In de volle zon zal het voor boerenkool aardig heet worden.

Boerenkool smaakt op z'n best als er een nacht (of meerdere) stevige vorst overheen is geweest. Dit is een hele goede reden om de teelt van boerenkool iets later in het jaar te starten. Wanneer aan het einde van het jaar, het begin van de winter, een stevige vorst over de boerenkool is gegaan dan smaakt deze vaak nog net iets beter. Dit is trouwens ook het geval bij palmkool en bij spruitkool, waar spruitjes vandaan komen.

Lupine is niet zo bekend als eetbare plant, eerder als groenbemester of als plant voor de bijtjes. De lupine maakt peulen die overigens goed eetbaar zijn, en in Mediterrane streken zelfs vaak worden gegeten. De lupine is een vrij makkelijk te kweken plant. Sommige soorten zijn eenjarig en andere zijn meerjarig. Lupine groeit bij voorkeur op een plekje in de volle zon. Als groenbemester kan je de zaden breedwerpig uitstrooien over het gebied waar je de planten wil laten groeien. Mocht je wisselteelt willen toepassen op de lupine, dan hoort deze thuis in het vak van de peulgewassen.

Okra/oker kweek je graag in de volle zon. Dit tropische plantje heeft veel licht en warmte nodig om tot vruchtzetting te komen. Een kweekkas in de volle zon is natuurlijk perfect! Als de plant het erg naar de zin heeft dan zou je al na 7-8 weken kunnen oogsten, maar door een minder mooie zomer kan dit langer duren. In de kweekkas is de kans op succes het grootste. Houd er rekening mee dat de plant als deze het ècht goed doet zeer groot kan worden. In landen van oorsprong kan de plant groter dan 2 meter worden, maar dat zal hier (gelukkig?) niet zo snel gebeuren, tenzij... Tenzij je in een kweekkas kweekt, waar de temperaturen en luchtvochtigheid optimaal zijn! Houd daar in dat geval zeker rekening mee.

Broccoletto, bimi, broccolini, aspergebroccoli of babybroccoli... Hoe je de groente ook wilt noemen, je verzorgt deze ongeveer het zelfde als gewone broccoli. De plant kan dus ook prima op een plek in de halfschaduw staan. Het blijft wel een koolgewas natuurlijk, dus daar is het een en ander voor nodig (lees ook onder het kopje "bodem" en "voeding"). De planten kunnen aardig groot worden maar staan ook goed als deze dichter op elkaar staan.

Courgette is een snelgroeiende plant die aardig groot kan worden, en vooral erg breed. Hoewel de courgette geen inheemse plant is, kan je deze makkelijk op een warm en zonnig plekje in de tuin zetten. Een kas is niet per se nodig voor het kweken van courgette. Het kan natuurlijk ook gewoon in de kas, dan oogst je mogelijk nog iets eerder dan buiten. De courgette plant je in de volle grond. Het beste resultaat (de grootste opbrengst) krijg je wanneer je twee of meer de zelfde courgettes bij elkaar plant. Courgettes kunnen zeer productief zijn.

De plant kan al redelijk snel bloemen gaan maken. Als eerste (meestal) verschijnen de mannelijke bloemen, zoals te zien op de foto hieronder. Na enige tijd verschijnen ook vrouwelijke bloemen, deze hebben een vruchtbeginsel achter de bloem. Het bestuiven van courgettes is meestal niet nodig, gezien dit ook door insecten wordt gedaan bij de teelt in de open lucht. Om te voorkomen dat de courgette wordt bestoven met stuifmeel van een giftige soort (als deze in de buurt staat) kan je de bestuiving zelf overnemen. Wees er dan als eerste bij en gebruik een wattenstaafje of kwastje. Zorg dat je geen andere (giftige) pompoenen, kalebassen of courgettesoorten in de tuin of in de omgeving hebt staan.

Kropsla is, zeker voor beginners, een makkelijk te kweken plantje. Of je nu één krop neerzet, of een heel veld met kroppen, kropsla komt altijd wel ergens van pas. In een salade, op een broodje gezond, etc. Het is dus altijd leuk om kropsla in de tuin te hebben, en gelukkig kan dit ook (bijna) altijd. Als je een kas hebt is kropsla het hele jaar door te kweken. Bij temperaturen rond de 15 graden celcius groeit deze het beste, bij zomerse hitte doet de plant het minder goed. Je kunt kropsla in potten of bakken kweken, maar ook in de volle grond. Zet de planten vooral op een plekje in de halfschaduw als de planten door de zomer heen groeien. In het voorjaar volstaat een plekje in de volle zon ook, maar let dan bij zonnig weer heel goed op uitdroging en geef regelmatig water.

Witte kool is een koolsoort, een sluitkool, die je op de zelfde wijze als rode kool kunt telen. Witte kool maakt een grote, lichtgroene kop in het hart van de plant. Dit is de witte kool die je straks kunt oogsten. Het plaatsen van insectengaas en het toepassen van wisselteelt is sterk aan te raden (zie ook onder het kopje "gevaren"). Witte kool wordt tamelijk breed maar blijft -in tegenstelling tot veel andere koolsoorten- best laag. Wel heeft de plant dus voldoende groeiruimte nodig.

Linzen zijn niet zo bekend in de Nederlandse moestuin, maar de plantjes zijn erg makkelijk zelf te kweken. Je kunt het al proberen met een zakje gedroogde (belangrijk: onbewerkte) linzen uit de supermarkt! Linzen zijn onderhoudsarm. Wel heb je er flink wat van nodig voor een lekkere maaltijd. Net als lage slabonen of stamslabonen, heb je in een veldje van een vierkante meter een aardige opbrengst waar je met het gezin van kunt eten. Van één plantje krijg je amper genoeg voor jezelf.

Linzen zijn peulvruchten, zoals je misschien al vermoedde bij het zien van de linzen uit de winkels. De plantjes blijven vrij laag en hebben weinig verzorging nodig. Kies voor het kweken van linzen een warm plekje uit in de volle zon, of als het niet anders kan in de halfschaduw. Linzen geef je met enige regelmaat water. Je laat ze natuurlijk niet verzuipen, maar kurkdroog is ook niet prettig. Het beste is om de grond constant licht vochtig te houden.

Paksoi is officieel een koolgewas, voor wie wisselteelt toepast in de moestuin. De plant maakt dikke, lichtgroen en naar wit neigende, sappige bladstelen en grote bladeren. Afhankelijk van het soort paksoi natuurlijk, want er is ook baby paksoi. Dat is een soort mini paksoi die veel minder ruimte nodig heeft. De gewone paksoi wordt erg groot.

Bloemkool wordt erg groot en neemt behoorlijk wat ruimte in. Heel belangrijk: kies een plek uit waar de voorgaande jaren geen koolsoorten hebben gegroeid en pas wisselteelt toe. Dit doe je om schimmels en ziektes te voorkomen, maar ook om de balans in voedingsstoffen van de bodem in stand te houden. Bloemkool doet het goed in de halfschaduw. In de zomer kan het blad enigszins slap gaan hangen door de warmte. De halfschaduw is daarom beter dan de volle zon, maar beiden zijn mogelijk. Ook op schaduwrijke plekken groeit bloemkool meestal aardig, maar bij meer zonlicht (op het blad, niet op de bloemkool zelf) zal je merken dat dit de groei bevorderd.

Wanneer de bloemkool zelf begint te groeien in het hart van de plant, is het belangrijk om deze af te dekken met het blad dat er omheen groeit. Dat is belangrijk, want door zonlicht zal de witte bloemkool verkleuren en wordt deze geel-achtig van kleur. Daarnaast zal de bloemkool eerder gaan openbreken in kleinere stukjes als er veel zonlicht bij komt, en dan heb je geen mooie en hele bloemkool meer. Wanneer de bloemkool begint te splitsen in delen, dan is de bloei het volgende dat op het programma staat. Dat wil je natuurlijk voorkomen. Door de bloemkool af te dekken wordt deze groter, blijft deze heel en mooi wit van kleur.

Romanesco is een bijzondere plant. Officieel is het gewoon een bloemkoolsoort, maar romanesco maakt bloemknoppen die lijken op een fractal. De spiraalvormen zijn erg mooi om te zien en de kool smaakt ook een beetje naar een bloemkool. Romanesco is dus overduidelijk een koolsoort en stelt dus hoge eisen aan de bodem en voedingsstoffen. Ook op een plekje in de halfschaduw groeit romanesco aardig, en zelfs voor de weeuwenteelt is de mooie romanesco geschikt.

Veldsla is misschien wel het makkelijkste plantje dat je kunt kweken. Het plantje wordt vooral gekweekt als nateelt in de herfst of late zomer, maar je kunt het plantje ook als voorteelt in het vroege voorjaar kweken. Veldsla doet het namelijk ook goed als het nog iets frisser is. In de hete zomer kan je veldsla beter even overslaan, de hoge temperaturen en het scherpe zonlicht is niet zo geschikt voor het kweken van veldsla. Op een plekje in de halfschaduw of zelfs op schaduwrijke plekjes in de tuin groeit veldsla erg goed.

Omdat veldsla een heel klein plantje is past het overal tussen. Je hebt er echter wel iets meer van nodig voor een lekkere maaltijd, maar dat is eigenlijk bijna nooit een probleem. Veldsla is door het handige formaat ook erg geschikt voor in potten of bakken, maar bedenk je dan heel goed dat een pot of bak sneller uitdroogt. Je zal dan dus extra goed op het bodemvocht moeten letten.

Stengelui is eigenlijk een soort kleine prei, zo wordt de plant ten minste gekweekt. Wat betreft de wisselteelt is het toch een beetje een apart geval, want eigenlijk is het een ui-achtige, maar je kweekt het als bladgewas. Alleen als bladgewas krijgt stengelui al snel te veel stikstof, dus je kunt het plantje toch beter samen met de andere ui-achtigen kweken in het zelfde vak. In tegenstelling tot prei, die je liever bij de bladgewassen zet. In de halfschaduw doet de stengelui het uitstekend, zo lang je de bodem licht vochtig weet te houden.

De pruim is alles behalve een potplant. Daar is een pruimenboom simpelweg niet geschikt voor. De boom heeft ruimte nodig. Een pruimenboom wordt doorgaans veel groter dan bijvoorbeeld een appelboom of perenboom, wat de pruim minder geschikt maakt voor op de moestuin. Wel leuk als je een erg grote tuin hebt. Er zijn ook iets kleinere pruimensoorten die je kunt kopen bij een kweker. Laat je adviseren over wat het beste in jouw omgeving past. De pruim zet je bij voorkeur in de volle zon, of bij uitzondering in de halfschaduw.

Kersen zijn relatief kleine bomen, al is dat ook weer afhankelijk van het ras dat je hebt. In tegenstelling tot appels, zijn kersen niet erg geschikt om in een pot te worden gehouden. Een kers in de volle grond vereist zo nu en dan het nodige onderhoud, en het oogsten is ook nog best een uitdaging. Maar daar tegenover staat vaak een hoge opbrengst. Als je het juiste ras en de juiste omstandigheden hebt, ook heerlijk grote en zoete kersen. Voor het plukken van kersen heb je meestal een ladder nodig, of ander speciaal oogstgereedschap voor het plukken van kersen.

Peren zijn, als je ervan houd ten minste, heerlijke zoete en sappige, zachte vruchten. Heb je een vroeg bloeiend perenras? Vóór half mei (ijsheiligen) bestaat er nog steeds kans op vorst. Met name in maart en april is de kans op vorst nog flink aanwezig. Houd er rekening mee dat -wanneer je peer gaat bloeien- de bloesem stuk kan vriezen en je hierdoor heel veel oogst kunt mislopen. Hoe je je peer hiertegen kunt beschermen? Het lijkt heel tegenstrijdig, maar je kunt de knoppen van je perenboom beschermen door er vlak voor het gaat vriezen water overheen te sproeien. Je creëert hiermee een soort isolerende iglo om de knoppen heen. De knoppen blijven als het ware beschermd door een laagje ijs dat er omheen zit. Als de peer al bloeit kan je dit beter niet meer doen, het is echt bedoeld om de knoppen te beschermen. Anders werkt ook een plastic zak of noppenfolie rondom je boom erg goed als bescherming tegen vorst en kou.

Een perenboompje staat graag in de volle zon, dat is goed voor het rijpen van de vruchten, maar ook in de halfschaduw groeit een peer prima. Beperk de vegetatie rondom de stam tot het minimum. Gras en andere planten onder de perenboom nemen vocht en voedingsstoffen van het boompje weg voor dat het boompje er überhaupt van kan proeven. Het beste is om de gehele ruimte rondom de stam kaal te houden zodat alle vocht en voedingsstoffen direct naar het perenboompje kunnen.

Citroengras komt uit tropische streken. Dat betekend dat sereh, zoals de plant ook wel wordt genoemd, veel warmte nodig heeft. Ook heeft citroengras veel licht nodig en de ideale standplaats is dus echt in de volle zon. Je kunt de plant in een pot kweken en buiten zetten vanaf half mei, maar het kan ook in de volle grond in een kas. In tropische streken wordt de plant tot wel anderhalve meter hoog, maar hier zal de plant niet zo groot worden. Het tropische plantje staat graag een beetje beschut, beschermd tegen de wind. In de kas zou deze het dus uitstekend kunnen doen.

Citroengras of sereh is beslist niet winterhard, maar bij de teelt in potten of bakken kan je de pot of bak in de winter binnen zetten. In de kas wil het soms ook lukken om sereh te overwinteren, als je de plant extra in bescherming neemt. Als je citroengras in de volle grond zet in een kas, bedenk je dan goed dat de plant hier nog jaren kan blijven staan (mits deze de winters overleefd). Citroengras blijft toch een vaste plant.

Sjalotten zet je het liefste op een zonnige plek, maar ook de halfschaduw voldoet aan de eisen. Sjalotjes zijn winterhard en kan je zelfs in de winter planten als je ze voor het loof kweekt. Voor de bolletjes beperk je je het beste tot het vroege voorjaar met het planten, en oogst je in de (late) zomer.

Rogge als groenbemester heeft niet zo veel aandacht nodig. Het groeit, en aan het einde van de groei werk je de rogge (liefst vóór de korrels ontstaan, in het voorjaar) onder in de bodem. Hiermee verbeter je de bodem voor de daarop volgende teelt. Voor de reguliere teelt om rogge(meel) van te oogsten, is iets meer verzorging nodig.

Zoals in de vorige alinea omschreven, neemt het kweken van tarwe best veel ruimte in beslag. Toch is het leuk om het eens te proberen! De teelt van tarwe is vrij eenvoudig, al heb je wel rekening te houden met de bemesting. Het èchte werk begint pas bij het oogsten. Op het platteland worden de de korrels van het stro gescheiden door grote maaidorsers. Bij het zelf kweken zal je hier een creatieve oplossing voor moeten bedenken. Veel werk, maar des te leuker is het om straks je (misschien wel eerste) zelfgemaakte brood te kunnen proeven!