Amandel
Prunus dulcis, Rosaceae (rozenfamilie)

Amandel soorten

Amandel draagt de (Latijnse) wetenschappelijke naam Prunus dulcis en is een lid van de rozenfamilie, ook wel rosaceae.

Amandelen zijn Mediterrane notenbomen. De notenboom is maar matig winterhard maar toch redelijk goed in ons klimaat te kweken (soms met bescherming).

Amandelen zijn er in twee verschillende soorten; Gewone amandelen (ook wel zoete amandelen), en bittere amandelen. De bittere amandel maakt een relatief grote hoeveelheid van een giftig stofje aan dat blauwzuur heet (ongeveer 2-3%). Je kan hier ernstige verschijnselen van een vergiftiging van krijgen. Door geoogste amandelen te verhitten maak je dit stofje onschadelijk en kan je ze alsnog eten.

Zoete amandelen of gewone amandelen maken ook wel blauwzuur, maar dit is zó weinig dat het vrijwel geen effect heeft. Je moet dan wel héél veel amandelen eten om er iets van te merken. Zoete amandelen zijn dus veilig rauw te eten.

Het verschil tussen zoete amandelen en bittere amandelen is lastig te bepalen. Je zal ze dan moeten vergelijken met amandelen waarvan je zeker weet dat het gewone amandelen zijn. De bittere amandel is dan vaak iets puntiger en ook iets kleiner. Het geeft geen garantie natuurlijk maar het is wel een indicatie van een bittere amandel.

Amandel zaaien of planten

Wanneer kan je amandel planten?
Amandel planten of uitplanten op de bestemde plek kan buiten van november tot januari.

Hoe plant je een amandelboom? Het beste is om de boom in de herfst te planten. Zo kan je de amandel heel goed in november planten. Graaf een ruim gat, vul dit met compost en humusrijke (tuin)aarde, en plant de boom daarin. Hartje winter kan je de boom beter niet planten, tenzij de kans op vorst minimaal is tijdens een zachte winter.

Kan je een amandelpit planten? Het zaaien van amandelen is niet gebruikelijk en bovendien erg uitdagend. Daar heb je ten eerste altijd verse amandelen voor nodig. Amandelen uit de winkel of van de notenkraam op de markt zijn bijna nooit geschikt om te ontkiemen. Die worden vaak bewerkt, bijvoorbeeld verhit, om ze voor consumptie geschikt te maken. Een (dan wel verse) amandelpit planten kan wel, maar geeft veel onzekerheid.

Je hebt een vrij hoge temperatuur nodig om amandelen te ontkiemen. Daarnaast is het opkweken van een boompje uit een amandelpit een klus met veel geduld en onzekerheid. Het duurt een aantal (minimaal 4) jaren voor de boom bloemen en dus noten kan maken. Amandelen zijn niet zaadvast. Dat betekend dat een amandelpit planten niet dezelfde amandelen oplevert als de amandel die je zaait.

Per vierkante meter kan je ongeveer 0 tot 1 amandel planten laten groeien in de volle grond. In rijen kan je ongeveer 0 tot 1 amandel planten per strekkende meter laten groeien in de volle grond.

Amandel verzorgen

Hoe verzorg je een amandelboom? Een amandelboom komt uit warmere streken. Je zal deze moeten beschermen tegen strenge vorst. Lichte vorst kan de amandelboom wel verdragen. De boom is dus enigszins winterhard, maar niet sterk winterhard.

Welke standplaats voor amandel? Een amandelboom staat het liefste op een plekje in de volle zon, maar ook een beetje beschut. Bescherming tegen wind, bijvoorbeeld omringd door andere bomen, is ideaal. Zorg voor een mooi en warm plekje in de moestuin.

Amandel is een meerjarige plant, wintergroen en blijft in leven zo lang de temperatuur hoger is dan -7℃.

Amandel water geven

Hoeveel water heeft een amandelboom nodig? Geef om de dag enkele liters water aan een jong amandelboompje. Grotere bomen in de volle grond mag je minder water geven, omdat deze veel grondwater kunnen gebruiken. Geef dan alleen water tijdens warme en droge perioden. Voorkom dat de bodem te nat wordt (zie ook het stukje over grondsoorten). Zorg voor een licht vochtige bodem die niet te lang nat blijft.

Amandel grondsoorten

Welke grondsoort voor amandelboom? Zorg eerst en voorop voor een goed doorlaatbare bodem, waarin overtollig water makkelijk weg kan stromen. Een luchtige structuur, bijvoorbeeld door compost toe te voegen, helpt bij het wortelen. Bij het verteringsproces van compost komt veel warmte vrij. Dit kan de boom beter doen groeien.

pH

Amandel tolereert bodems waarvan de pH-waarde tussen deze twee waarden in ligt. Links is zuur en rechts is basisch. Lees ook: Wat is pH?

Amandel bemesten

Welke meststof voor amandelboom? Zorg voor een gebalanceerde meststof met extra kalium. Geef indien nodig wat extra kalium bovenop een gebalanceerde meststof. Hiermee versterk je de weerstand van deze niet-inheemse notenboom. Amandelen hebben relatief veel en sterke bemesting nodig, in verhouding tot veel (keinere) struiken en planten in de moestuin. Een voedzame bodem is een vereiste.

Amandel kweken op verschillende manieren

In landen van oorsprong wordt de amandel in boomgaarden gekweekt.

Amandel
Voor het kweken van amandel hoef je geen wisselteelt te gebruiken.

Amandel goede buren
Amandel kweken kan goed samen met bieslook, knoflook, oost-indische kers, prei, pronkboon, slaboon, stengelui, tuinboon, als je gebruik maakt van combinatieteelt.

Amandel slechte buren
Amandel heeft geen nadrukkelijk slechte buren.

Amandel bloei en bestuiven

Wanneer bloeit amandel? Amandel bloeit doorgaans van maart tot mei.

Moet je een amandelboom bestuiven? Ja, voor de teelt van amandelen is een goede bestuiving absoluut vereist. Een amandelboom is bijna altijd zelfbestuivend, maar heeft daarbij wel hulp nodig. Een amandel wordt tijdens de bloei voor het grootste deel bestoven door bijtjes en hommeltjes. Je doet er goed aan om deze nuttige insecten naar de moestuin te lokken. Dit doe je onder andere met geurende en bloeiende kruiden. Ook de bloesem van diverse fruitbomen zoals de appel en de peer zijn erg geliefd bij bijen en hommels.

Wanneer amandel oogsten

Wanneer kan je amandel oogsten? Doorgaans doe je dit van augustus tot oktober.

Amandelen zijn oogstrijp als de schil begint open te scheuren. Je kunt de amandelen dan gewoon uit de boom plukken. Het beste is om te wachten tot het grootste deel van de amandelen is gespleten, zo heb je een grotere oogst in één keer. Je kunt amandelen uit de boom "schudden" als je dit (zeker bij kleine boompjes) voorzichtig doet.

Amandelen oogsten gaat niet zo makkelijk als je ze wilt plukken, want je moet ze dan dus uit de boom halen. Ook uit de toppen! In oorspronkelijke groeigebieden van de amandel wordt de boom geschud en worden alle vallende amandelen opgevangen. Je zou kunnen wachten tot de amandelen vanzelf uit de boom vallen maar dan moet je er wel snel bij zijn, anders zijn ze ook van de grond zo weer weg.

De amandel zelf zit dan nog eens in een harde schil die je eerst moet kraken, voor de amandel (noot) gegeten kan worden. Dat kost ook best wat tijd, want je hebt er nogal wat nodig voor een handje amandelen. Voor gebruik moeten de amandelen dan ook weer eerst gedroogd worden. Dat is nodig om schimmels te voorkomen. Let daarnaast ook goed op of je geen bittere amandelsoort hebt. Is dit het geval? Dan moeten de amandelen eerst heel goed verhit worden in verband met blauwzuur dat in de amandel zit.

Amandel gebruiken

Amandelnootjes zal je meestal nog moeten kraken. De gespleten schilletjes zijn het makkelijkst om te kraken. Na het kraken moeten de nootjes zelf nog even drogen. Amandelen kan je alléén rauw eten als je het juiste soort amandelboom hebt. De bittere amandel is giftig, deze bevat blauwzuur. Door de amandel goed te verhitten maak je dit stofje onschadelijk.

Alle (niet bittere) amandelsoorten zijn veilig rauw te eten. Ook kan je amandelen roosteren en verwerken in salades of andere gerechten. Je kunt er een notenmix van maken, samen met bijvoorbeeld walnoten en hazelnoten die je oogst in de maand september. Amandelen bevatten erg veel vitaminen en zijn dus goed voor je.

Zelf amandelolie persen

Je kunt zelf koudgeperste amandelolie maken. Hiervoor moet je de amandelen persen met een elektrische of hand-aangedreven oliepers. Dit laatste is vaak erg betaalbaar. Uit een kilo amandelen van je eigen amandelboom, kan je ongeveer een halve liter olie persen.

Het grote voordeel van zelf je olie persen, is dat deze koudgeperst is zo lang je er zelf niets anders mee doet. Je hoeft de olie dan alleen goed te laten bezinken. Wanneer de olie niet meer troebel is kan je deze gebruiken in de keuken. Koudgeperste olie is veel gezonder dan andere olie.

Amandelolie heeft een middelhoog rookpunt van 216°c en is dus geschikt om op een laag vuur mee te koken. Probeer de olie dan ook niet langdurig of zeer sterk te verhitten, dan blijft de olie amandelgezond voor je.

Amandel houdbaarheid

Hoe lang zijn amandelen houdbaar? Gedroogde amandelen zijn ten minste één jaar te bewaren. Dit geldt ook voor amandelen in de koelkast, ingevroren of zelfgemaakt amandelspijs. De kans is groot dat ze nog veel langer dan een jaar te bewaren zijn. Kijk vooral goed en let op of de amandelen nog goed smaken, dan is er niets aan de hand.

Amandel snoeien

Wanneer kan je amandel snoeien? Doorgaans doe je dit van april tot september.

Hoe moet je een amandelboom snoeien? Snoei de amandelboom vooral om deze in vorm te houden. Houd er rekening mee dat de amandel geen inheemse soort is. Tijdens de wintermaanden is de amandelboom vatbaar voor schimmels en ziektes. Open snoeiwonden kunnen dit risico enorm vergroten. Snoei daarom absoluut niet in de wintermaanden, maar doe dit gedurende het voorjaar en de zomer. Let op dat je geen (beginnende) amandels of bloemknoppen wegsnoeit of snoei deze zo min mogelijk weg.

Amandel ziektes en plagen

Welke ziektes en plagen zijn er bij amandelbomen? In principe zijn amandelen redelijk resistent voor de meeste ziektes en plagen. Kies echter wel voor een goed winterhard ras, want strenge vorst is de grootste vijand. Temperaturen onder de ~7°C vormen het grootste gevaar voor dit notenboompje.