Bonenkruid

Spoel de kiemgroenten twee maal per dag goed schoon en laat deze vervolgens goed uitlekken. Doe je dat niet, dan kunnen ze gaan schimmelen en rotten. Je merkt dat als de kiemgroenten heel vies gaan ruiken. Het kweken van kiemgroenten is hierdoor niet altijd even makkelijk. Te veel vocht en ze gaan rotten, te weinig vocht en ze drogen uit. Vooral het regelmatig goed spoelen van de kiemgroenten is erg belangrijk.

Koriander is slechts éénjarig. Eigenlijk is koriander een beetje een kieskeurig en iets te gevoelig plantje. In de volle zon wordt het blad geel, droogt de grond uit, en zal het plantje het heel snel laten afweten. Het blad wordt dan geel, gaat slap hangen en het plantje sterft af. Voor koriander is het dus heel belangrijk dat de omstandigheden constant (ongeveer) gelijk blijven. Dit geldt zo wel voor de temperatuur als het vocht in de bodem, de standplaats, etc. In de halfschaduw groeit het plantje daarom het beste, zeker in de zomer doet meer schaduw het plantje goed. Koriander schiet tevens snel door bij grote schommelingen in de omstandigheden. Het beste is om het plantje gedurende de zomer naar de koelste plek te verplaatsen, zo lang daar nog een beetje zonlicht bij komt.

Romanesco is een bijzondere plant. Officieel is het gewoon een bloemkoolsoort, maar romanesco maakt bloemknoppen die lijken op een fractal. De spiraalvormen zijn erg mooi om te zien en de kool smaakt ook een beetje naar een bloemkool. Romanesco is dus overduidelijk een koolsoort en stelt dus hoge eisen aan de bodem en voedingsstoffen. Ook op een plekje in de halfschaduw groeit romanesco aardig, en zelfs voor de weeuwenteelt is de mooie romanesco geschikt.

Anijs heeft aan een standplaats met minder dan de volle zon, helaas niet genoeg. De plant groeit het beste bij veel licht en warmte in de buitenlucht. Gelukkig groeit het kruidje redelijk snel, en kan je deze later in het jaar (bij wat meer warmte) zaaien. De plant wordt iets hoger dan een halve meter. Als de bodem en standplaats ideaal is dan hoef je er bijna niet naar om te kijken tot de oogst, behalve om zo nu en dan water te geven tijdens drogere perioden. Het op orde krijgen van de bodem en standplaats is de uitdaging. Heb je het goed gedaan, dan zal de plant je dankbaar belonen.

De snijbiet is een makkelijk plantje dat ook gekweekt kan worden als je voor het eerst iets zelf wilt kweken. Daarnaast is de snijbiet ook best veelzijdig en kan deze op verschillende manieren worden gebruikt. De snijbiet groeit redelijk snel. Het beste groeit de snijbiet op een plekje in de halfschaduw of in de volle zon. In de hete zomer kan je snijbiet beter niet in de volle zon planten, gezien de grond hier erg snel uitdroogt.

Raapstelen groeien ook prima op een plek in de halfschaduw, hoewel de volle zon ook volstaat, al levert de volle zon natuurlijk het gevaar van uitdroging en hitte in de zomer op. Beter in de halfschaduw dus, en met voldoende water.

Spruitkool is de plant waar de bekende spruitjes vandaan komen. Zoals veel koolgewassen is spruitkool een goed winterharde plant. Het is zelfs beter om spruitkool iets later te zaaien, omdat spruitjes lekkerder zijn als de vorst er overheen is geweest. Ook in de halfschaduw groeien spruitjes prima, het blijft een koolgewas en kan dus ook met minder zon goed overweg. Vooral als je de plant de zomer door wilt helpen is dat handig, omdat in de zomer de volle zon zelfs iets te heet kan zijn voor spruitkool.

De schorseneer is eigenlijk een beetje een vergeten groente. Het is een wortelgewas en officieel is het een meerjarige plant. In de moestuin worden schorseneren als éénjarige gekweekt, omdat deze het eerste jaar al geoogst kan worden. Schorseneren maken lange, donkergekleurde wortels die qua smaak enigszins op asperges lijken. Ook in de halfschaduw of op schaduwrijke plekken groeien schorseneren uitstekend, een losse bodem is vele malen belangrijker.

Broccoletto, bimi, broccolini, aspergebroccoli of babybroccoli... Hoe je de groente ook wilt noemen, je verzorgt deze ongeveer het zelfde als gewone broccoli. De plant kan dus ook prima op een plek in de halfschaduw staan. Het blijft wel een koolgewas natuurlijk, dus daar is het een en ander voor nodig (lees ook onder het kopje "bodem" en "voeding"). De planten kunnen aardig groot worden maar staan ook goed als deze dichter op elkaar staan.

Courgette is een snelgroeiende plant die aardig groot kan worden, en vooral erg breed. Hoewel de courgette geen inheemse plant is, kan je deze makkelijk op een warm en zonnig plekje in de tuin zetten. Een kas is niet per se nodig voor het kweken van courgette. Het kan natuurlijk ook gewoon in de kas, dan oogst je mogelijk nog iets eerder dan buiten. De courgette plant je in de volle grond. Het beste resultaat (de grootste opbrengst) krijg je wanneer je twee of meer de zelfde courgettes bij elkaar plant. Courgettes kunnen zeer productief zijn.

De plant kan al redelijk snel bloemen gaan maken. Als eerste (meestal) verschijnen de mannelijke bloemen, zoals te zien op de foto hieronder. Na enige tijd verschijnen ook vrouwelijke bloemen, deze hebben een vruchtbeginsel achter de bloem. Het bestuiven van courgettes is meestal niet nodig, gezien dit ook door insecten wordt gedaan bij de teelt in de open lucht. Om te voorkomen dat de courgette wordt bestoven met stuifmeel van een giftige soort (als deze in de buurt staat) kan je de bestuiving zelf overnemen. Wees er dan als eerste bij en gebruik een wattenstaafje of kwastje. Zorg dat je geen andere (giftige) pompoenen, kalebassen of courgettesoorten in de tuin of in de omgeving hebt staan.

Heel eerlijk gezegd is de opbrengst in ons land niet zo groot. Je hebt wel erg veel pinda planten nodig om een leuk zakje pinda's te kunnen oogsten. Dat neemt niet weg dat het natuurlijk hartstikke leuk is om eens te proberen. Je hebt kan op succes als je het plantje op een warme en zonnige plek zet waar niet veel water aanwezig is. Waar de pinda oorspronkelijk vandaan komt regent het niet erg veel.

De meeste soorten tijm zijn matig winterhard en kunnen veel hebben. Een plekje in de volle zon heeft tijm erg nodig, op plekken met meer schaduw krijgt het plantje niet alleen te weinig licht. Stel dat je het plantje aan de schaduwzijde van het huis zet, dan wordt het hier ook al heel snel veel te koud gedurende de winter. Altijd in de volle zon dus, op een warm plekje in de tuin!

Pompoenen worden groot, maar vooral erg breed. Geef de plant dus voldoende ruimte door de plantafstand op te volgen (wordt bovenaan deze pagina genoemd). De plant wordt niet alleen erg groot maar groeit ook supersnel. Daarom kan je deze dus ook wat later in het jaar zaaien, maar het leukste is natuurlijk dat je ook snel kunt oogsten. Zet de pompoen op een warm en zonnig plekje in de tuin, in de volle zon, dan heb je weinig verdere zorgen. De planten hebben weinig verzorging nodig.



Pompoenen maken mannelijke bloemen (foto hierboven) en vrouwelijke bloemen (foto hieronder). De mannelijke bloemen verschijnen altijd als eerste aan de plant en zijn makkelijk te herkennen. Deze mannelijke bloemen hebben namelijk geen vruchtbeginsel achter de bloem zitten. Zelfs in het begin als je alleen nog de bloemknop ziet, herken je dus al dat het om een mannelijke bloem gaat. De (gele) bloemen staan ook meer open en je kan de binnenkant van de bloem duidelijk zien.



Later verschijnen ook de vrouwelijke bloemen, die weer makkelijk te herkennen zijn aan het vruchtbeginsel achter de bloem. De vrouwelijke bloemen zijn vaak meer gesloten. Bestuiven is eigenlijk niet nodig, dat doen insecten maar al te graag. De pompoen is een geliefde plant bij hommeltjes en bijtjes. Als je twijfelt of de plant voldoende bestoven is dan kan je het natuurlijk ook zelf doen met de hand. Sommige vrouwelijke bloemen zullen van de plant vallen als gevolg van een slechte bestuiving, als er geen bestuivers aanwezig zijn om de plant hierbij te helpen.

De snijbiet is een makkelijk plantje dat ook gekweekt kan worden als je voor het eerst iets zelf wilt kweken. Daarnaast is de snijbiet ook best veelzijdig en kan deze op verschillende manieren worden gebruikt. De snijbiet groeit redelijk snel. Het beste groeit de snijbiet op een plekje in de halfschaduw of in de volle zon. In de hete zomer kan je snijbiet beter niet in de volle zon planten, gezien de grond hier erg snel uitdroogt.

Palmkool, officieel Cavolo Nero of Nero di Toscana, is een koolsoort die de naam "palmkool" te danken heeft aan de vorm van het blad. Dit heeft namelijk veel weg van de vorm van het blad van een palmboom. Paksoi lijkt dus echt op een mini palmboompje, en zeker als je het onderste blad eerst oogst ziet het er echt zo uit. Palmkool wordt aardig groot, net als boerenkool en andere koolgewassen die voor het blad worden gekweekt. Het beste kan je dus zeker de geadviseerde plantafstand aanhouden, en tussen eventuele rijen zelfs een grotere afstand aanhouden.

Prei is familie van de look, van uien en knoflook dus. De plant wordt over het algemeen wel wat groter. Heb je liever een kleine prei? Kijk dan vooral ook eens naar de stengelui, dat is een soort kleine prei. Toch neemt prei niet zo veel ruimte in als je zou denken, zoals de plantafstand die wordt genoemd bovenin deze pagina laat zien. Eigenlijk is prei tweejarig, in het tweede jaar bloeit de plant, maar soms schiet prei ook al door in het eerste jaar. Dat heeft dan te maken met het ras dat je kweekt. Er zijn rassen die sneller of juist minder snel doorschieten, en hierdoor geschikt zijn voor de zomer, herfst of zelfs winter. Kies vooral het juiste ras uit dat bij de juiste periode past, de periode waarin je prei wilt kweken.

Stengelui is eigenlijk een soort kleine prei, zo wordt de plant ten minste gekweekt. Wat betreft de wisselteelt is het toch een beetje een apart geval, want eigenlijk is het een ui-achtige, maar je kweekt het als bladgewas. Alleen als bladgewas krijgt stengelui al snel te veel stikstof, dus je kunt het plantje toch beter samen met de andere ui-achtigen kweken in het zelfde vak. In tegenstelling tot prei, die je liever bij de bladgewassen zet. In de halfschaduw doet de stengelui het uitstekend, zo lang je de bodem licht vochtig weet te houden.

Erwten en peulen zijn exact het zelfde plantje. Bij peulen oogst je de peulvruchten jong en als deze nog niet zijn opgezwollen. Bij erwten oogst je de peulvruchten juist als deze heel dik zijn geworden. Er zijn rassen die beter geschikt zijn als peul of juist als erwt (zie ook het kopje "variëteiten"). Voor peulen is het beter om een ras te kiezen dat ook echt als peul wordt gekweekt

Peulen zijn geen veeleisende planten. Wel zet je ze graag in de volle zon en kweek je ze eigenlijk niet als het warmer begint te worden. Net als erwten dus hebben peulen verder weinig verzorging nodig. Je kan al vroeg in het jaar beginnen met het kweken van peulen, want de planten kunnen samen met erwten (rassen) en kapucijners erg goed tegen kou. Peulen kunnen ongeveer in maart buiten worden neergezet (gezaaid of geplant). De groei verloopt in het begin nog erg traag, maar naarmate er meer zon schijnt groeien ze steeds harder.

Peulen hebben meestal iets nodig om langs omhoog te klimmen, ze maken vaak veel hechtrankjes. Laagblijvende rassen zijn vooral als erwt geschikt, peulen zijn eerder klimmers. Je kunt (bamboe) stokken in de grond steken in een piramidevorm om de peulen langs omhoog te laten klimmen. Kies dan wel lange stokken van ongeveer twee meter hoog. De meeste peulen klimmen tot ongeveer 150 centimeter, iets hoger of lager.

Rabarber is best makkelijk te kweken en is zelfs erg geschikt voor in een ruime pot. Daar wordt de plant natuurlijk wel iets kleiner. Bij een kennis was ik aardig onder de indruk van een rabarberplant die daar in de volle grond stond. Deze was meer dan een meter breed geworden en het blad was -samen met de stelen- gigantisch! Rabarber kan in de volle grond dus erg groot worden. Wat rabarber zo makkelijk maakt om te kweken, is dat deze het ook goed doet op plekken in de halfschaduw en zelfs op plekken met heel veel schaduw. Mogelijk groeit in de volle zon dan wel weer het blad iets beter, maar de plant kan wel veel hebben. Tijdens de donkere, winterse dagen sterft rabarber bovengronds af. In het voorjaar komt deze dan weer opnieuw op. Rabarber is verder heel goed winterhard. Wel staat rabarber tamelijk beschut en beschermd tegen harde wind.

Kersen zijn relatief kleine bomen, al is dat ook weer afhankelijk van het ras dat je hebt. In tegenstelling tot appels, zijn kersen niet erg geschikt om in een pot te worden gehouden. Een kers in de volle grond vereist zo nu en dan het nodige onderhoud, en het oogsten is ook nog best een uitdaging. Maar daar tegenover staat vaak een hoge opbrengst. Als je het juiste ras en de juiste omstandigheden hebt, ook heerlijk grote en zoete kersen. Voor het plukken van kersen heb je meestal een ladder nodig, of ander speciaal oogstgereedschap voor het plukken van kersen.

De pruim is alles behalve een potplant. Daar is een pruimenboom simpelweg niet geschikt voor. De boom heeft ruimte nodig. Een pruimenboom wordt doorgaans veel groter dan bijvoorbeeld een appelboom of perenboom, wat de pruim minder geschikt maakt voor op de moestuin. Wel leuk als je een erg grote tuin hebt. Er zijn ook iets kleinere pruimensoorten die je kunt kopen bij een kweker. Laat je adviseren over wat het beste in jouw omgeving past. De pruim zet je bij voorkeur in de volle zon, of bij uitzondering in de halfschaduw.

Peren zijn, als je ervan houd ten minste, heerlijke zoete en sappige, zachte vruchten. Heb je een vroeg bloeiend perenras? Vóór half mei (ijsheiligen) bestaat er nog steeds kans op vorst. Met name in maart en april is de kans op vorst nog flink aanwezig. Houd er rekening mee dat -wanneer je peer gaat bloeien- de bloesem stuk kan vriezen en je hierdoor heel veel oogst kunt mislopen. Hoe je je peer hiertegen kunt beschermen? Het lijkt heel tegenstrijdig, maar je kunt de knoppen van je perenboom beschermen door er vlak voor het gaat vriezen water overheen te sproeien. Je creëert hiermee een soort isolerende iglo om de knoppen heen. De knoppen blijven als het ware beschermd door een laagje ijs dat er omheen zit. Als de peer al bloeit kan je dit beter niet meer doen, het is echt bedoeld om de knoppen te beschermen. Anders werkt ook een plastic zak of noppenfolie rondom je boom erg goed als bescherming tegen vorst en kou.

Een perenboompje staat graag in de volle zon, dat is goed voor het rijpen van de vruchten, maar ook in de halfschaduw groeit een peer prima. Beperk de vegetatie rondom de stam tot het minimum. Gras en andere planten onder de perenboom nemen vocht en voedingsstoffen van het boompje weg voor dat het boompje er überhaupt van kan proeven. Het beste is om de gehele ruimte rondom de stam kaal te houden zodat alle vocht en voedingsstoffen direct naar het perenboompje kunnen.

Lavendel is best een makkelijk plantje, maar alléén als de omstandigheden vanaf het begin af aan in orde zijn. Kies hiervoor de juiste plek en de juiste grondsoort uit. Lavendel staat het beste op een plekje met zo veel mogelijk zonlicht. Het struikje doet het goed op arme, droge plekken. Lavendel maakt mooie paars/blauwe bloemen die heerlijk ruiken. Als de plant het naar de zin heeft heb je er nog jaren plezier van. Ook in de winter blijft lavendel groen (als alles goed gaat). Lavendel is hierdoor sterk winterhard en wintergroen te noemen.

Sjalotten zet je het liefste op een zonnige plek, maar ook de halfschaduw voldoet aan de eisen. Sjalotjes zijn winterhard en kan je zelfs in de winter planten als je ze voor het loof kweekt. Voor de bolletjes beperk je je het beste tot het vroege voorjaar met het planten, en oogst je in de (late) zomer.

Rogge als groenbemester heeft niet zo veel aandacht nodig. Het groeit, en aan het einde van de groei werk je de rogge (liefst vóór de korrels ontstaan, in het voorjaar) onder in de bodem. Hiermee verbeter je de bodem voor de daarop volgende teelt. Voor de reguliere teelt om rogge(meel) van te oogsten, is iets meer verzorging nodig.

Zoals in de vorige alinea omschreven, neemt het kweken van tarwe best veel ruimte in beslag. Toch is het leuk om het eens te proberen! De teelt van tarwe is vrij eenvoudig, al heb je wel rekening te houden met de bemesting. Het èchte werk begint pas bij het oogsten. Op het platteland worden de de korrels van het stro gescheiden door grote maaidorsers. Bij het zelf kweken zal je hier een creatieve oplossing voor moeten bedenken. Veel werk, maar des te leuker is het om straks je (misschien wel eerste) zelfgemaakte brood te kunnen proeven!